مقاله بررسی رابطه بین عشق ورزی و رضایت مندی زناشویی

مقاله بررسی رابطه بین عشق ورزی و رضایت مندی زناشویی
چکیده:
سابقه و هدف یکی از مهم ترین عوامل تعیین کننده های رضایتمندی در رابطه ی زناشویی، وجود عشق در باطه و کیفیت آن است. در این پژوهش به بررسی رابطه اجزاء عشق بر اساس نظریه ی استرنبرگ با رضایتمندی زوجی پرداخته شده است.
مواد و روش، این پژوهش بر روی 80 فرد متاهل ساکن شهر قوچان و یا روش نمونه گیری در دسترس برای عشق انجام شد.
ابزار مود استفاده ، پرسشنامه رضایتمندی زوجی انریچ (ENRICH)، پرسشنامه مقایس استربرگ برای عشق بود.

یافته ها:
فرض اساسی این پژوهش مبنی بر وجود رابطه بین عشق ورزی و رضایتمندی زناشویی تائید گردید و فرض دیگر نشان داد که رابطه معناداری بین مدت ازدواج و رضایت مندی زناشویی وجود ندارد.
و نتایج بررسی های دیگر نشان داد که بین اجزاء عشق، صمیمیت؛ هوس و تعهد رابطه ی معناداری وجود دارد که بالاترین همبستگی در نمرات مقیاس تعهد سپس صمیمیت و در آخر مقیاس هوس یا رضایت مندی زناشویی مشاهده گردید.

مقدمه:
ازدواج را می توان یکی از مهم ترین تصمیم گیری ها در زندگی هر فرد دانست و رضایت مندی از ازدواج یکی از اصلی ترین عوامل تعیین کننده ی کیفیت زندگی و سلامت روانی هر فرد می باشد. از این رو پژوهشگران بسیاری به این موضوع پرداخته اند(به نقل از میترا حفاظی طرقبه و همکاران؛1385).

رضایت پشتوانه قوی و نیرومندی برای مقابله با مشکلات است توانایی و کسب رضایت به انسان استقامت می دهد و موجب خشنودی درونی می شود. خشنودی واقعی به این بستگی دارد که انسان نیازمندی های درونی و پنهانی خود را به شکلی که جامعه می پسندد درآورد.

برای سلامت روانی، آدمی باید یاد بگیرد که از کارهایش رضایت کسب کند.رضایت با اتکا به نفس، کاردانی، آزادی، استقلال و تدبیر همبستگی تنگاتنگی دارد(نجاتی 1367).
اما درمورد رضایت مندی زناشویی می توان گفت که به طور کلی رضایت زن و شوهر به عنوان حالت خوشایندی مبتنی به ادراک آگاهانه تعریف می شود که در صورت حصول پاداش های ناشی از موازنه ایده آلها واقعیت بدست می آید و معمولا با ارضای نیازها همراه است (مهدوی 1375).

یکی از مهمترین عوامل تعیین کننده رضایت مندی زناشویی، عشق و کیفیت آن است. عشق بین زوجین و کیفیت آن در پژوهش های بسیاری مورد مطالعه قرار گرفته است و صاحبنظران متعددی به آن پرداخته اند.

یکی از مهم ترین و مورد توجه ترین نظریه ها نظریه ی مثلثی عشق است که توسط یکی از روان شناسان معاصر به نام اشتر نبرگ ابداع شده است و بنام خود او مشهور شده است. وی مفهوم عشق را در سه جزء که می توانند اضلاع یک مثلث باشند، شرح داده است. جزء صمیمیت که شامل احساس نزدیکی، برقراری ارتباط متقابل و دلبستگی در رابطه است. جزء شور و اشتیاق که مبتنی بر انگیزش های جسمی و جذابیت های جسمانی است و جزء تعهد و تصمیم که در کوتاه مدت به شکل تصمیم برای برقراری رابطه در طولانی مدت به شکل تعهد و احساس مسئولیت برای حفظ و تداوم آن رابطه تظاهر می یابد(به نقل از میترا حفاظی طرقبه و همکاران؛1385).

بیان مسئله:
استواری و استحکام خانواده به ازدواج و رابطه ی زناشویی پایدار و بنیادین بستگی دارد، یعنی هرگونه تزلزل و سستی در رضایت زناشویی و یا عدم وجود یک ازدواج موفق افزون برآن که آرامش روانی زوج ها را مختل می کند، بقاء و دوام خانواده را نیز در معرض خطر قرار می دهد. ازدواج یک پدیده ی چند بعدی است (نجاتی، 1383) .

در ازدواج مسئله ی مهم رضایت زناشویی است که در تعریف آن کارشناسان توافق نظر دارند که رضایت مندی زناشویی به ارزیابی ذهنی دو طرف از کیفیت رابطه اشاره کرد (تیلور ،1994). وینچ (200) و دیگران (به نقل از سلیمانیان، 1373) بر این باوراند که رضایت زناشویی انطباق میان وضعیتی که وجود دارد و وضعیتی که موردانتظار است، می باشد. براساس این تعریف رضایت زناشویی وقتی وجودداردکه وضعیت موجود فرد در روابط زناشویی با آنچه که وی انتظار داشته، مطابق باشد.

عامل های زیادی می توانند در رضایت زناشویی مؤثر باشند و هرکس با توجه به نگرش ویژه ی خود و یا نتایج پژوهش هایش، عامل هایی را برای رضایت زناشویی بیان می کند.

که مهم ترین این عوامل عبارتند از:
1- ابراز محبت و عشق زوجین نسبت به یکدیگر
2- احترام به همسر
3- برقراری روابط اجتماعی
4- روابط جنسی
5- مسایل اقتصادی و اجتماعی

پس همانطور که گفتیم یکی از عوامل مهم رضایت مندی زناشویی عشق بین زوجین است یعنی همان روابط جذابی که در میان زن و مرد ایجاد و در نهایت در زندگی مشترک همسران تداوم می یابد که آن را می توان در مراحل زیر خلاصه نمود:
1)توجه
2) علاقه
3) دوست داشتن
4) عشق

به عبارتی ساده تر عشق همان دوست داشتن است. منتهی دوست داشتنی که افزایش و شدت یافته، به نحوی که از نظر کمی و کیفی دارای ویژگی های خاص شده است که با مراحل گذشته آن متفاوت بوده و در عین حال از جذابیت و کیفیت ویژه ی دیگر برخوردار است(کاوه؛1337).

در نتیجه آیا هر چه عشق بین زوجین بیش تر باشد رضایت آنها از زندگی زناشویی بیش تر می شود؟
همچنین می خواهیم به این موضوع بپردازیم که خانواده یک نظام اجتماعی کوچک است که همواره در حال تحول می باشدو دوره های مختلفی از تحول را طی میکند و در هر مرحله، روابط زوج ها با همدیگر، نقش ها و روابط والدین و فرزندان حالت خاصی به خود می گیرد. پژوهش های زیادی نشان داده اند که رضایت از زندگی زناشویی در آغاز ازدواج بالا و در زمان تولد فرزندان تا بلوغ آنها کاهش می یابد.

پژوهش های دیگر نشان می دهد میزان رضایت و لذت از زندگی زناشویی به طور کلی در مراحل مختلف از نظر کمیت و کیفیت متفاوت است.
و حال می خواهیم به این موضوع بپردازیم که آیا مدت ازدواج با رضایت مندی زناشویی در ارتباط است؟

اهمیت و ضرورت پژوهش:
در جهان امروزی افراد زیادی هستند که عاشق می شوند، اغلب دختران و پسران در سن جوانی عشق را تجربه می کنند امّا تعداد کمی از این عاشق ها، عاشق باقی می مانند و عشق برای آنها زندگی بهتری را فراهم می کند.
در حالیکه تعداد زیادی از آنها به خاطر همین عاشق شدن های خام دردسرهای زیادی را تحمل می کنند و مرافعه ها و طلاق های بعد از اینگونه روابط، شاهدی بر این مدعاست. عده ای برای نرسیدن به معشوق دست به خودکشی می زنند و عده ای دیگر وقتی جواب رد می شنوند از او متنفر شده و حتی گاهی معشوق خود را می کشند یا صدمه ای شدید به او می رسانند. با توجه به اهمیت ساختار خانواده در سلامت فرد و جامعه همواره خانواده و سرنوشت آن به دلیل نقش کلیدی و سازندگی نسل آینده حساس و مورد توجه بوده است (تحقیق سازمان بهزیستی 1378).

دوست داشتن و مورد محبت قرار گرفتن مطمئنا از جمله غنی ترین تجربه های مردم هستند و به این کیفیت سایر امتیازات زندگی مشترک یعنی صمیمیت، با هم بودن، رسیذگی به یکدیگر، امنیت عاطفی و خیلی از چیزهای دیگر را می توان افزود( آرون تی بک،1369، ص 252، ترجمه سرمد، غلامعلی، عشق هرگز کافی نیست).

نیاز به عشق و صمیمیت، با نیاز به مصاحبت و همراهی رابطه دارد. محبت اصیل و حقیقی برای فرد فرد آدمیان هدیه ای فوق العاده است( پیام مشاور،1384).
عشق با آنکه محرک قدرتمندی برای زوج ها است که یار و یاور هم باشند، خوشبخت شوند و تشکیل خانواده دهند، برای ادامه و حفظ زندگی زناشویی کافی نیست و نقشی در ایجاد خصوصیات شخصی و مهارت هایی که لازمه زندگی مشترک موفق است، ندارد( آرون تی بک، عشق هرگز کافی نیست، 1269، ترجمه علی سعادت).

ازدواج موفق و پایدار و رابطه زناشویی سالم، پایه اصلی پی ریزی خانواده استوار را تشکیل می دهد و ثبات و سلامت جامعه نیز مستلزم سلامت خانواده است . با این توضیح آشنایی با مسائلی که به ثبات زندگی زناشویی می انجامد برای همه اقشاری که به بهداشت روانی و جسمانی خود و جامعه بها می دهد اقدامی ضروری است.

در بین تمام نهاد ها، سازمان ها و تاسیسات اجتماعی، خانواده نقش و اهمیتی خاص و به سزا دارد. هیچ جامعه ای نمی تواند ادعا سلامت کند چنانچه از خانواده ای سالم برخوردار نباشد. استحکام و استواری خانواده به ازدواج و رابطه زناشویی پایدار و بنیادین بستگی دارد. یعنی هرگونه تزلزل و سستی در سازگاری زناشویی و یا وجود ازدواج ناموفق علاوه بر آن که آرامش روانی زوجین را مختل می کند، افسردگی و اضطراب را می افزاید، بقا و دوام خانواده را نیز در معرض تهدید قرار می دهد. بنابراین پی ریزی یک ازدواج پایدار و استوار بقای فرد و خانواده است، یعنی ازدواج پایدار از یک نقش حیاتی برخوردار است( کاظمی حقیقی، ازدواج پایدار و شرایط آن،1277).

اهداف پژوهش:
1) بررسی رابطه بین مدت ازدواج و رضایتمندی زناشویی.
2) بررسی هر یک از مقوله های عشق و بیان ویژگی های آن ها و تأثیر آن بر میزان رضایتمندی زناشویی.
3) بررسی تفاوت بین زنان و مردان در مقوله های عشق.
4) بررسی تفاوت بین زنان و مردان در مقوله های رضایتمندی زناشویی.

سؤالات و فرضیات تحقیق:
سؤالات تحقیق:
1 . آیا بین عشق ورزی و رضایت مندی زناشویی ارتباط معناداری وجود دارد ؟
2.آیا بین مدت ازدواج و رضایت مندی زناشویی ارتباط معناداری وجود دارد ؟
3.آیا بین عشق ورزی زنان و مردان رابطه معناداری وجود دارد ؟
4 . آیا بین رضایت مندی زناشویی زنان ومردان رابطه معناداری وجود دارد ؟
5. آیا بین رضایت مندی زناشویی و صمیمیت ارتباط معناداری وجود دارد ؟
6. آیا بین رضایت مندی زناشویی و هوس رابطه معناداری وجود دارد ؟
7 .آیا بین رضایت مندی زناشویی و تعهد رابطه معناداری وجود دارد ؟

فرضیه های تحقیق:
1 . بین عشق ورزی و رضایت مندی زناشویی ارتباط معناداری وجود دارد .
2. بین مدت ازدواج و رضایت مندی زناشویی ارتباط معناداری وجود دارد .
3. بین عشق ورزی زنان و مردان رابطه معناداری وجود دارد .
4 . بین رضایت مندی زناشویی زنان ومردان رابطه معناداری وجود دارد .
5.بین رضایت مندی زناشویی و صمیمیت ارتباط معناداری وجود دارد .
6. بین رضایت مندی زناشویی و هوس رابطه معناداری وجود دارد .
7 .بین رضایت مندی زناشویی و تعهد رابطه معناداری وجود دارد .

تعاریف نظری و عملیاتی متغییرها:
الف) تعریف نظری:
– مقوله های عشق: به حالت های رفتارهای هیجانی و عاطفی که بین دو نفر یا یک شخص با شخص دیگر برقرار شده اطلاق می شود.
ب) رضایت مندی زناشویی: به وضعیت روانی که فرد از ارتباط با همسر خویش کمال لذت را ببرد، رضایت از زندگی زناشویی می گویند (براون 1998) رضایتمندی زناشویی حالتی است که طی آن زن و شوهر از ازدواج با یکدیگر و با هم بودن احساس شادمانی و رضایت دارند.

ب)تعریف عملیاتی:
مقوله های عشق: توسط نمره ای که هر آزمودنی در پرسشنامه ی ساخته شده توسط لی جی به دست می آورد محاسبه می شود.
رضایت مندی زناشویی: نمره ای است که هر آزمودنی در پرسشنامه ی رضایتمندی زناشویی بدست می آورد رضایت مندی زناشویی که 49 سوال دارد و 4 مقوله جاذبه، تفاهم، طرز تلقی و سرمایه گذاری را مورد بررسی قرار می دهد که توسط اسودی و حسینی (1378-1377) ساخته شده و صالحی آن را مورد تجدید نظر قرار داده است.

پیشینه
خانواده را موسسه یا نهاد اجتماعی معرفی کرده اند که ناشی از پیوند زناشوئی زن و مرد است و در آن اعضای خانواده که شامل زوجین و فرزندان و گاهی هم اجداد و نوه هاست بر اساس همزیستی
مسالمت آمیز، صفا، صمیمیت و انس زندگی می کنند. خانواده ها معمولاً احدی کوچک متشکل از حداقل دو یا سه نفر است ولی از نظر اهمیت آن را از مهمترین نهادهای اجتماعی و نخستین منبع سازندگی و پرورش نسل و عالی ترین سرچشمه خوشبختی و غنی ترین منبع عاطفه دانسته اند(به نقل از علیرضا رجایی و همکاران؛1386).

خانواده اصلی ترین هسته هر جامعه و کانون حفظ سلامت و بهداشت روانی است و نقش مهمی در شکل گیری شخصیت فرزندان یعنی پدران و مادران آینده جامعه دارد. جامعه ای سالمتر و پویاتر است که مادران و پدرانی با شخصیت تر و سالم تر و با اعتقادتر داشته باشد.

رضایت زناشوئی یکی از عوامل موثر در ثبات و پایائی خانواده ها و در عین حال بهداشت روانی همسران و فرزندان است. در روابط زناشوئی عوامل متعددی باعث رضایت همسران از یکدیگر می شود:
از جمله مهم ترین عوامل موفقیت در زندگی زناشوئی را رشد عاطفی و فکری، تشابه علائق و طرز تفکر، تشابه مذهبی، تشابه تحصیلی و طبقاتی، و تشابه طرز تفکر نسبت به امور جنسی، تشابه علایق در زندگی و سرعت عمل در کارها و رابطه با خانواده زن و شوهر می دانند (به نقل از علیرضا رجایی و همکاران؛1386).

رضایت مندی زناشوئی :
تعریف رضایت مندی زناشوئی و پیامدهای آن :
جهت بررسی و تبیین مسئله رضایت زناشوئی مناسب تر آن است که اجزاء متشکله آن تعریف شود و با استفاده از چارچوب تئوریک ابعاد آن دقیق تر بررسی گردد به همین منظور ابتدا تعریفی از رضایت ذکر می شود .

بنا به تعریف رضایت خوشایندی از آگاهی به یک وضعیت راحت است که معمولا با ارضای بعضی تمایلات خاص پیوند خورده است . افراد خوشایندی را از ارضای نیازهای فیزیولوژیک به دست
می آورند، در حالیکه رضایت را از احساسات آگاهانه، جهت داوری با دلیل مانند : دوستی، تلاش های عقلانی، موفقیت در یک نقشه حساب شده و جز آن به دست می آورند.
بنابراین می توان از رضایت اخلاقی و رضایت زیبائی شناسانه صحبت کرد. حال آن که خوشایندی برای آن مناسب نیست . ثانیا اینکه رضایت به وسیله درجه ای نسبی از ادراک آگاهانه که از حالت خوشایندی و یا موضوعی به دست می آید محدود می شود (مهدوی، 1375 به نقل از دایرة المعارف فلسفه و روان شناختی ).

با توجه به تعریف رضایت مشخص شد که رضایت به دنبال ارضاء مطلوب نیاز حاصل می شود . بدیهی است که ارضاء هر نوع نیاز و یا ارضاء نیاز معینی در شرایط معین حتما منجر به پیدایش رضایت
نمی شود . بنابراین اینکه اعضای خانواده چه نیاز دارند و این نیازها در چه شرایطی ارضا می شوند نیز حائز اهمیت است. علاوه بر این رضایت مندی زناشوئی مقوله های مختلفی دارد و مهم ترین مقوله های رضایت مندی زناشوئی که با استفاده از نظر سنجی در مورد خشنودی و نا خشنودی زناشوئی زوجین به صورت پرسشنامه تدوین شده است . (صالحی، 1378) موارد زیر را شامل می شود :

1) جاذبه : مطابق تعریف فرهنگ روان شناسی (ربر 1982) « جاذبه» عبارت است از :
الف) جنبه ای از یک شیء، فعالیت یا شخص که برانگیزاننده پاسخ های نزدیکی در دیگران باشد .
ب) تمایلی برای نزدیک شدن به شیء، فعالیت یا شخص، بعد اول به وجود یک خصوصیت در یک موضوع و بعد دوم به وجود یک خصوصیت در فرد اشاره دارد. با توجه به تعریف مذکور می توان ابعاد جذاب زیادی برشمرد. با وجود این، در ارتباط زناشوئی این جاذبه ها عمدتاً به جاذبه بدنی و جنسی تقسیم شده است.

2) تفاهم : مطابق تعریف فرهنگ روان شناسی ( ربر 1982) « تفاهم» به طور کلی عبارت است از ارتباطی مبتنی بر پذیرش دو سویه، راحت، بدون تنش و دغدغه خاطر که بین دو نفر برقرار می شود .
3) طرز تلقی : بنا به تعریف فرهنگ روان شناسی ربر (همان منبع) « طرز تلقی با نگرش» را می توان نوعی سوگیری عاطفی درونی دانست که عمل یک فرد را تبیین می کند . در اصل این تعریف در بر گیرنده قصد و نیت فرد می باشد اما در حال حاضر، چهار مولفه را برای آن در نظر می گیرند :

مولفه ی شناختی (یا عقیده و باور هوشیارانه)، مولفه عاطفی (بار هیجانی و یا احساسی)، مولفه ارزشیابی (مثبت یا منفی) مولفه رفتاری (آمادگی فرد برای عمل)
در یک تعریف ساده تر طرز تلقی را می توان یک گرایش پاسخی دانست.

4) سرمایه گذاری: راسبلت معتقد است بدون در نظر گرفتن میزان سرمایه گذاری فرد در یک رابطه شناخت صحیح آن رابطه امکان پذیر نیست. طبق این نظریه سرمایه گذاری، همه افراد در یک رابطه به میزان رضایت آنها بر حسب پاداش ها، هزینه ها و سطوح مقایسه ( نتیجه ای که از این تلاش ها در کوتاه مدت یا بلند مدت برای هر کدام حاصل می شود)، بستگی دارد . در اصل این نظریه شکل کاملتری از نظریه تعادل اجتماعی به شمار می رود که در آن به نسبت هزینه بهره وری در یک رابطه طولانی توجه شده است . در این نظریه، بخشی از رضایت مندی زناشوئی به تلاش هائی نسبت داده می شود که در تعاملی ما بین زوجین جریان دارد . بدین ترتیب هر یک از زوج ها برای بهتر ساختن رابطه خوشایند طرف مقابل کارهائی را انجام می دهد و یا از آن کارها خودداری می کنند (اصالحی، 1378 به نقل از اودنسون، 1994).

فهرست مطالب
فصل اول : کلیات پژوهش
مقدمه 1
بیان مسئله 2
اهمیت و ضرورت پژوهش 4
اهداف پژوهش 5
سؤالات و فرضیات تحقیق 5
سؤالات تحقیق 5
فرضیه های تحقیق 5
تعاریف نظری و عملیاتی متغییرها 6
الف) تعریف نظری 6
ب)تعریف عملیاتی 6
فصل دوم: ادبیات و پیشینه پژوهش
پیشینه 7
رضایتمندی زناشوئی 7
تعریف رضایت مندی زناشوئی و پیامدهای آن 7
عوامل موثر بر رضایتمندی زناشوئی 9
نظریه فروید 13
تعریف عشق ازدیدگاه فروید 14
تجلی غریزه زندگی در عشق 15
نظریه یونگ 17
تعریف عشق از دیدگاه یونگ 19
تئوری جبران در دیدگاه یونگ به چه معناست 19
عشق رومانتیک 19
عشق انسانی 20
عشق و من 20
نظریه فروم 21
تعریف عشق از دیدگاه فروم 22
عناصر عشق دردیدگاه فروم 23
انواع عشق: فروم عشق را چهار نوع می داند 24
انواع عشق دروغین در دیدگاه فروم 26
عشق واقعی یا زایا و مولد دردیدگاه فروم به چه معناست 27
نظریه مزلو 27
تعریف عشق از دیدگاه مزلو 28
تفاوت میان دو عشق دردیدگاه مزلو 28
مشخصات عشق بین دو جنس دردیدگاه مزلو 29
قابلیت دوست داشتن و دوست داشته شدن 30
جنسیت در عشق خود شکوفا 30
پرستاری، مسئولیت،اشتراک نیازها 30
صفا، نشاط در رابطه عشق سالم 31
فردیت عشقی در افراد سالم 31
حسن سلیقه در عشق افراد سالم 31
نظریه آیزنگ 32
تعریف عشق ازدیدگاه آیزنگ 32
نظریه شوستروم 34
انواع عشق: شوستروم (1362) معتقد است که عشق صور متعدد دارد 34
عشق در انسان خویشتن ساز دردیدگاه شوستروم 36
نظریه سالیوان 36
تعریف عشق از دیدگاه سالیوان 36
نظریه استنبرگ 37
تعریف عشق از دیدگاه استنبرگ 37
تئوری های عشق دردیدگاه استنبرگ 38
دیدگاه سه بعدی عشق 38
مراحل حصول عشق 39
سبک عشق 40
یافته های پژوهشی در خصوص موضوع 41
الف- یافته های پژوهشی داخلی 41
ب- پژوهش های خارجی در رابطه با موضوع 51
فصل سوم: روش پژوهش
روش پژوهش 55
جامعه آماری پژوهش 55
حجم نمونه 55
روش نمونه گیری 55
ابزار پژوهش 55
روایی و اعتبار ابزارها 55
روش اجرا 56
روش های تجزیه و تحلیل داده ها 56
فصل چهارم : یافته های پژوهش
یافته ها 57
آمار توصیفی 57
آماراستنباطی 63
فصل پنجم : نتیجه گیری
بحث و نتیجه گیری 67
بحث بر اساس فرضیات پژوهش 67
محدودیت های پژوهش 69
پیشنهادات 70
منابع 71