بررسی آموزش جرات ورزی بر پرخاشگری دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی شهرستان کاشان

بررسی آموزش جرات ورزی بر پرخاشگری دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی شهرستان کاشان
چکیده
هدف از این پژوهش بررسی رابطه آموزش جرأت ورزی در پرخاشگری دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی شهرستان کاشان در سال 1392 است. جامعه آماری در این پژوهش دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی شهرستان کاشان می باشد. و نمونه آماری در این پژوهش 60 نفر است که به تصادف انتخاب شد. روش این پژوهش از نوع همبستگی و توصیفی استنباطی می باشد . به منظور گردآوری داده ها در این پژوهش از روش کتابخانه ای، میدانی و پرسشنامه استفاده شده است. ابزار اندازه گیری در این پژوهش دو پرسشنامه استاندارد پرخاشگری باس و پری و همچنین پرسشنامه جرات ورزی گمبریل و ریچی است. پرسشنامه استاندارد باس و پری، که شامل 29 عبارت و چهار زیر مقیاس است و دارای اعتبار و روایی قابل قبولی است.و ضریب آلفای کرونباخ در این پرسشنامه 0.92می باشد. که نشان می دهد از پایایی بالایی برخوردار است. پرسشنامه دوم، پرسشنامه جرات ورزی گمبریل و ریچی با 22 گویه است. که پایایی آن به روش آلفای کرونباخ 0.88 محاسبه شده است و بنابر تحقیقات محققین این پرسشنامه نیز از اعتبار بالایی برخوردار است. تجزیه و تحلیل داده ها در این پژوهش، توسط نرم افزار آماری SPSS و با استفاده ازآمار توصیفی و استنباطی انجام شده است. نتایج آماری نشان داد که در متغیر جرات ورزی و زیر مقیاسهای پرخاشگری بدنی، پرخاشگری کلامی، خشم و خصومت در نمونه انتخابی رابطه ای برداشت نمیشود. اما در برخی از تحقیقاتی که در گذشته در این زمینه انجام شده است بین دو متغیر جرات ورزی و پرخاشگری، رابطه معنی داری بدست آمده است.

کلیدواژه:
جرات ورزی، پرخاشگری، پرخاشگری بدنی، پرخاشگری کلامی، خصومت، خشم.

فصل اول:
کلیات پژوهش
مقدمه
ذات زندگی اجتماعی ، زیستن در کنار دیگران و معاشرت با مردم است .آنچه زندگی آدمی را شکل می دهد روابط میان انسانها است ؛ روابط میان من وشما با آنها که می شناسیم یا نمی شناسیم . از اعضای یک خانواده کوچک بگیرید تا اعضای جامعۀ جهانی.(محمدی،1377)
در روابط بین فرد ، نوعی داد وستد روانی مستمر شکل می گیرد. ابراز وجود کردن یا جرات مندی یکی از خصیصه های مهم برای هر انسانی باشخصیت سالم است .لازم نیست و نباید نوبت دیگران را غصب کنید ولی قطعاً لازم است از نوبت خود دفاع کنید.جرأت ورزی، یعنی دفاع از حقوق خود و بیان افکار و احساسات خویش که به شیوه مستقیم، صادقانه و مناسب انجام شود. افراد جرأت¬ورز برای خود و دیگران احترام قائل هستند. آنان منفعل نیستند و ضمن این که به خواسته ها و نیازهای دیگران احترام می­گذارند، اجازه نمی دهند دیگران از آنها سوء استفاده کنند و به شیوه قاهرانه با آنان ارتباط برقرار کنند.(علی اکبری،1391) جرأت ورزی و پرخاشگری از یکدیگر متمایزند. پرخاشگر بودن به معنی دفاع از حقوق خود به شیوه ای خصمانه است که فرد سعی می کند نیازها و خواسته های خود را از طریق غالب شدن، توهین و تحقیر دیگران برآورده کند که در این میان برای حقوق و خواسته دیگران اهمّیّتی قائل نیست. جرأت‌ورزی یکی از مهم‌‌‌ترین مهارت‌های زندگی است که به افزایش اعتماد به نفس خودمان و جلب احترام دیگران منجر می‌شود.(کرباسی،1389)
خیلی از آدم‌ها در رویارویی با مشکلات زندگی ناتوان‌اند و در مقابل، عده دیگری می‌توانند از این مشکلات به آسانی عبور کنند و به کسانی تبدیل شوند که ما به آن‌ها می‌گوییم آدم‌های موفق.
روان‌شناسان با بررسی زندگی همین آدم‌ها به فرایندهای مشابهی دست پیدا کردند تحت عنوان «راهبردهای مقابله‌ای» و مشاهده کردند که این راهبردها یک ویژگی مهم دارند:
می‌شود آن‌ها را آموزش داد. پس از این کشف، روان‌شناسان در کارگاه‌های عمومی، مراکز مشاوره و روان درمانی، مدارس و حتی ادارات دولتی آموزش‌هایی را رواج دادند که نام‌های متفاوتی داشت: مهارت‌های مقابله‌ای، مهارت‌های انطباقی و یا مهارت‌های مقابله با تغییرات زندگی؛ که این آخری توی ایران خلاصه شده و تبدیل شده است به «مهارت‌های زندگی».(صادقی،1391)

بیان مسئله
یکی از جذاب‌ترین و کاراترین مهارت‌های مقابله‌ای، جرأت‌ورزی است. جرأت‌ورزی ترجمه کلمه انگلیسی آسرتیونز است. متأسفانه این کلمه در زبان فارسی و در کتاب‌های مختلف، به شکل‌های مختلفی آمده است: جرأت‌ورزی، جرأت‌مندی، ابراز وجود، قاطعیت و… بعضی‌ها هم خودشان را راحت کرده‌اند و گفته‌اند: «مهارت نه گفتن». به نظر می‌رسد جرأت‌ورزی، بهتر ابعاد این مهارت را منتقل می‌کند.(محمدی،1377)
جرأت‌ورزی توانایی ابراز خود و احقاق حقوق خود بدون تجاوز به حقوق دیگران است. عمل به شیوه جرأت‌ورزانه به شما اجازه می‌دهد تا اعتماد به نفس را در خود حس کنید و موجب برانگیختن حس احترام دوستان و آشنایان شوید.(محمدی،1377)
جرأت‌مندی امکان دستیابی به روابط صادقانه را افزایش می‌دهد و به شما کمک می‌کند تا درباره خودتان احساس بهتری داشته باشید و بر موقعیت‌های روزمره، تسلط بیشتری پیدا کنید. جرأت‌ورزی رابطه تنگاتنگی دارد با حقوقی که ما به‌عنوان یک فرد برای خودمان در نظر می‌گیریم. فرد جرأت‌ورز درباره خودش به حقوق زیر باور دارد:
من حق دارم زندگی خودم را خودم هدایت کنم، هدف‌ها و آرزوهایم را خودم مشخص و آن‌ها را اولویت‌بندی کنم.(رضائی،1390)
من حق دارم که ارزش‌ها، باورها و عواطف خاص خودم را داشته باشم و حق دارم به خاطر این ارزش‌ها، باورها و عواطف به خودم احترام بگذارم. در مهارت جرأت ورزی هدف، تغییر در خود فرد است نه تغییر در دیگران تا بتواند نیازها، احساسات و افکار خود را ابراز کرده و از آسیب های احتمالی در امان بماند. بدین معنا که گاه ممکن است فرد علیرغم استفاده از رفتارهای جرأتمندانه به خواسته خود نرسد، ولی از این که جواب منفی داده شود، ناامید نشه و درخواست جرأتمندانه خود را از شخص دیگری می نماید تا به حل مشکل دست یابد.
آموزش جرات ورزی به فرد کمک میکند تا مناعت طبع خود را افزایش دهد و در نتیجه به کاهش پرخاشگری بینجامد. جرأت‌ورزی، توانایی ابراز خود و احقاق حقوق خود بدون تجاوز به حقوق دیگران است. افراد جرأت‌ورز بدون این که پرخاشگری کنند و یا از راه‌های غیرمستقیم ابراز هیجان‌ها استفاده کنند به حقوق خودشان دست می‌یابند. (رضائی،1390)
آن‌ها افکار و احساسات خودشان را خود انگیخته و صریح بیان می‌کنند. این آدم‌ها در عین حال افرادی مورداعتماد، پذیرا و شنونده نیز هستند. آن‌ها اگر با شما مخالف باشند بدون این‌که بی‌احترامی‌ کنند نظرشان را می‌گویند.(کرباسی،1389)
لانگ و جاکوبسکی (1976) مهارت جرأت ورزی را شامل «گرفتن حق خود و ابراز افکار، احساسات و اعتقادات خویش به نحوی مناسب، مستقیم و صادقانه» می دانند؛ به گونه ای که حقوق دیگران پایمال نشود. شیوه ای که در برقراری ارتباط با دیگران اتخاذ می شود، عامل مهمی در تعامل اجتماعی است. ارتباطات ضعیف می تواند به روابط ناسالم منجر شود و فشار روانی را افزایش دهد. یکی از عوامل مهم ارتباطات بین فردی،‌ استفاده صحیح از مهارت جرأت ورزی است. جرأت ورزی ضعیف، هم برای خود فرد و هم برای دیگران مشکلات متعدد به وجود می آورد. بنابراین آموزش جرأت ورزی یک شیوه مداخله ساخت یافته است که از آن برای بهبود اثربخشی روابط اجتماعی استفاده می شود. از این روش برای درمان اختلالات اضطرابی و ترس های مرضی کودکان، نوجوانان و بزرگسالان نیز بهره گرفته می شود. فردی که با جرأت است، می تواند ارتباط نزدیک با دیگران برقرار کند، خودش را از سوء استفاده دیگران دور نگه درد و دامنه وسیعی از نیازها و افکار مثبت و منفی را ابراز کند؛ بدون آنکه احساس گناه و اضطراب کند یا به حقوق دیگران لطمه وارد کند (آقایی، 1388: 37 و 36). هدف برنامه ها و آموزش های جرأت ورزی به شکل سنتی آن، کمک به مردم برای درک مفاهیم نظری قاطعیت و به کارگیری مهارت های مربوط به آن است. افراد با کسب آگاهی از انواع مختلف رفتار، یاد می گیرند که در انتخاب رفتارشان احساس مسئولیت کنند. این به معنای آن است که اگر به طور مثال، فرد در موقعیتی ویژه غیر قاطعانه یا پرخاشگرانه رفتار کند، این رفتار او آگاهانه باشد و مسئولیت انتخابش را پذیرفته باشد (انی تاون، 1386: 18). در آموزش جرأت ورزی به فرد آموخته می شود که به چه شکل رفتاری مبتنی بر جرأت و جسارت از خود نشان دهد. فرد با تلاشش برای کشف و تعریف مشکل، پیگیری هدف های مورد نظر (همواره با رفتار توأم با جرأت)، تکرار نقش گذاری، واژگونه سازی نقش و ارائه تدریجی و متوالی رفتارهای مطلوب، شیوه های مناسب مبتنی بر جرأت ورزی را برای بیان خواسته های خود می آموزد. رفتار جرأت ورزانه با خودپنداره مثبت، عزت نفس، تسلط، خودبسندگی و اعتماد به نفس، هم گرایی و همبستگی دارد و رفتارهای غیر جرأت ورزانه بازدارنده و اجتنابی هستند و همبستگی بالایی با ترس ها، هراس ها، اضطراب های اجتماعی و انواع پرخاشگری های درونی دارد. در مورد به کارگیری آموزش جرأت ورزی به عنوان یک روش درمانی، تحقیقات متعددی انجام شده است(کرباسی،1389).

در این پژوهش ضمن بررسی مفاهیم جرأت ورزی به تاثیر آن بر روی پرخاشگری دانش¬آموزان پرداخته میشود چون آموزش جرات ورزی تاثیر زیادی در کاهش پرخاشگری دارد زیرا: آموزش جرأت ورزی نقش مؤثری در کنترل تکانه های خشم و رفتار پرخاشگرانه دارد (نویدی، 1387: 401). برخی مطالعات نیز حاکی از آن است که مهارت جرأت ورزی می تواند فوبیا را به تدریج از بین ببرد (شیخ زاده، 1387: 111). نتایج یک پژوهش دیگر (1385) نیز نشان می دهد که آموزش جرأت ورزی مبتنی بر گروه درمانی باعث کاهش پرخاشگری می شود(عاشوری و همکاران، 1387: 392-390). همچنین برخی مطالعات نشان می دهد که نبود مهارت جرأت ورزی در نوجوانان سبب بروز پرخاشگری در روابط میان فردی آنها می شود. بنابراین از آنجایی که این مهارت آموختنی است، می توان آن را پس از فراگیری در روابط میان فردی به کار برد(شیخ زاده، 1387: 111).

فهرست مطالب
فصل اول: کلیات پژوهش 1
مقدمه 2
بیان مسئله 3
اهمیت و ضرورت پژوهش 5
اهداف پژوهش 7
هدف کلی 7
هدف جزئی 7
فرضیه های پژوهش 7
فرضیه اصلی: 7
فرضیه های فرعی پژوهش: 7
سوالات تحقیق 8
سوال اصلی 8
سوال فرعی 8
متغیرهای پژوهش 8
تعریف عملیاتی 9
تعریف عملیاتی متغیر جرأت ورزی: 9
تعریف عملیاتی متغیر پرخاشگری: 9
اعتبار و روایی پرسشنامه پرخاشگری باس و پری 10
اعتبار و روایی پرسشنامه جرات ورزی گمبریل و ریچی 10
تعریف واژه ها و اصطلاحات کلیدی 10
فصل دوم: ادبیات پژوهش 12
مقدمه 13
تعریف جرأت ورزی 13
انواع رفتار جرأت مندانه 19
هدف های جرأت ورزی 19
مزایای رفتار جرأتمندانه 19
پیامدهای منفی نداشتن جرأت 20
عوامل دوری از رفتار جرأتمندانه 20
فرهنگ گفتاری در رفتار جرأتمندانه 23
آموزش مهارت جرات ورزی و «نه گفتن» در مقابل خواسته های نابجای دیگران 23
سه مهارت مفید در تقویت جرأت ورزی 25
نکات پایانی 26
یادگیری مهارت اهمیت دادن به خود 26
الگوهای پرخاشگری 31
راه‌های تقویت ارتباط جرأت‌ مند‌انه 36
مفهوم پرخاشگری : 40
ویژگیهای افراد پرخاشگر. 42
تاثیر مشکلات خانوادگی اجتماعی براختلال پر خاشگری 51
کنترل پرخاشگری : 52
تاثیر آموزش جرات ورزی بر پرخاشگری 53
رفتارهایی که در کاهش پرخاشگری موثر هستند: 56
جرات ورزی و پرخاشگری 57
تحقیقات انجام شده در داخل و خارج 62
تحقیقات انجام شده در داخل 62
تحقیقات انجام شده در خارج 62
فصل سوم: روش پژوهش 64
مقدمه 65
روش پژوهش 65
جامعه آماری 65
حجم نمونه و نمونه گیری 65
نحوه گردآوری داده ها 66
ابزار اندازه گیری پژوهش 66
اعتبار و روایی پرسشنامه پرخاشگری باس و پری: 66
معرفی پرسشنامه 66
کلید نمره گذاری: 67
اعتبار و روایی: 67
اعتبار و روایی پرسشنامه جرات ورزی گمبریل و ریچی 67
معرفی پرسشنامه 67
کلید نمره گذاری 68
اعتبار و روایی 68
تجزیه و تحلیل داده های پژوهش 68
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها 69
مقدمه 70
تحلیل توصیفی 71
تحلیل استنباطی 76
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری 81
مقدمه 82
نتیجه یافته ها 82
بررسی فرضیات پژوهش: 82
بحث و نتیجه گیری 83
پیشنهادات پژوهش 83
پیشنهاد به محققان بعدی 84
پیشنهادات کاربردی 84
پیشنهادات پژوهشی 84
محدودیت های پژوهش 85
منابع و مآخذ 86
ضــمائــــم 88
آزمون جرأت ورزی 89
پرسشنامه پرخاشگری باس و پری 90