دانلود تحقیق و مقاله رایگان مقاله محیط زیست Environment
محیط زیست (Environment):
محیط زیست دریک تعریف کلی عبارتست ازمجموعه شرایط بیرونی که درطول عمر یا زندگی یک موجود زنده، مانند انسان بر او اثرمی گذارد. به این ترتیب نورخورشید، آب، هوا، اقلیم، گیاهان، جانوران و سایر موجودات بی جان وجاندار که برروی سیاره زمین وجود دارند و با یکدیگر در ارتباط دوسویه هستند، محیط زیست انسان را تشکیل می دهند. البته از محیط زیست تعریف های گوناگونی وجود دارد که ازآن ها چشم پوشی می نماییم. محیط زیست ومنابع موجود درآن، در واقع محل زندگی و تامین کننده اصلی ترین نیازهای انسان به شمارمی آید. با وجود این، در سال های گذشته، با رشد فزاینده جمعیت وپیشرفت های تکنولوژیکی، روند بهره برداری از منابع موجود در زمین نیز بیشتر شده است و در یک کلام محیط زیست انسان دستخوش تخریب وآلودگی قرارگرفته است.
آلودگی محیط زیست
دید کلی
آلودگی محیط زیست از منابع گوناگون صورت میگیرد. با پیشرفت تمدن بشری و توسعه فن‌آوری و ازدیاد روز افزون جمعیت ، در حال حاضر دنیا با مشکلی به نام آلودگی در هوا و زمین روبرو شده است که زندگی ساکنان کره زمین را تهدید میکند. بطوری که در هر کشور حفاظت محیط زیست مورد توجه جدی دولتمردان است. امروزه وضعیت زیست محیطی به گونه‌ای شده است که مردم یک شهر یا حتی یک کشور از آثار آلودگی در شهر یا کشور دیگر در امان نیستند.
برفی که در نروژ می‌بارد مواد آلاینده‌ای به همراه دارد که منشا آن از انگلستان و آلمان است. یا باران اسیدی در کانادا نتیجه مواد آلاینده‌ای است که منشا آنها از ایالات متحده است. در آتن گاهی مجبور میشوند به علت آلودگی شدید هوا کارخانجات را تعطیل و رفت و آمد اتومبیلها را محدود کنند. شهرهای دیگر دنیا مانند مکزیکوسیتی ، رم و تهران نیز با مشکل آلودگی هوا دست به گریبانند. آلودگی دریاها ، رودخانه‌ها ، دریاچه‌ها و اقیانوسها و جنگلهای نیز نیز موضوع بحث جدی می‌باشند.
آلودگی محیط زیست و لایه ازن
یکی از مسائلی که در سالهای اخیر باعث نگرانی دانشمندان شده ، مسئله تهی شدن لایه ازن و ایجاد حفره در این لایه در قطب جنوب است. لایه اوزون در فاصله 16 تا 48 کیلومتری از سطح زمین قرار گرفته و کره زمین را در برابر تابش فرابنفش نور خورشید محافظت میکند. هر گاه از مقدار لایه ازن ، 10 درصد کم شود، مقدار تابشی که به سطح زمین می‌رسد تا 20 درصد افزایش می‌یابد. تابش فرابنفش موجب بروز سرطان پوست در انسان میشود و به گیاهان صدمه می‌زند. مولکولهای کلروفلوئورکربنها (CFCها) در از بین بردن لایه ازن موثرند. از این ترکیبات بطور گسترده در دستگاههای سرد کننده و در افشانه‌ها (اسپری‌ها) استفاده میشود.
این مولکولها به علت پایداری آنها به استراتوسفر راه می‌یابند و در آنجا بر اثر تابش خورشید پیوند C-Cl شکسته میشود. اتم کلر حاصل به مولکول ازن حمله میکند و مولکول CLO را می‌دهد. این مولکول بنوبه خود با اکسیژن ترکیب شده ، مولکول O2 و اتم Cl آزاد میشود که مجددا در چرخه تخریب اوزون شرکت میکند. از این روست، در عهدنامه سال 1978 مونترال قرار این شده که از مصرف کلروفلوئوروکربنها به تدریج کاسته شود و مواد دیگری به عنوان جانشین برای آنها یافت شود و یافتن چنین ترکیباتی بطور مسلم کار شیمیدانان است.
آلودگی هوا و مه دود فتوشیمیایی
بسیاری از مناطق شهری با پدیده آلودگی هوا روبه‌رو هستند که در جریان آن ، سطوح نسبتا بالایی از ازن در سطح زمین که جزء نامطلوبی از هوا در ارتفاعات کم است، در نتجه واکنش نور القایی آلایندهها تولید میشود. این پدیده را مه دود نور شیمیایی می‌نامند و گاهی از آن به عنوان “لایه ازن در مکانی نادرست” از نظر تشابه آن با مسئله تهی شدن ازن استراسفر یاد می‌کنند. فرآیند تشکیل مه دود در واقع شامل صدها واکنش مختلف است که دهها ماده شیمیایی را دربرمی‌گیرد و بطور همزمان رخ میدهند. در واقع ، هوای شهرها را به “واکنشگاههای شیمیایی عظیم” تشبیه کردهاند.
پدیده مه دود شیمیایی ، نخستین بار در دهه 1940 در لوس آنجلس مشاهده شد و از آن زمان ، عموما به این شهر بستگی داده شده است. اما در دهه‌های اخیر با کنترل آلودگی هوا مسئله مه دود در شهر لوس آنجلس بطور نسبی تخفیف پیدا کرده است. از نظر کمی ، اکثر کشورها و همچنین سازمان جهانی بهداشت (WHO) ، حدی را برای حداکثر غلظت مجاز اوزون در هوا در نظر گرفته‌اند که در حدود 100ppb (میانگین غلظتها در طول زمان یک ساعت) است. اوزون در هوای پاکیزه تنها به چند در صد این مقدار می‌رسد. واکنش دهنده‌های اصلی اولیه در یک پدیده مه دود نور شیمیایی ، اسید نیتریک ، NO و هیدروکربنهای سوخته نشده هستند که از موتورهای احتراقی درون سوز به عنوان آلاینده در هوا منتشر میشوند. جزء مهم دیگر در تشکیل مه دود ، نور خورشید است.
باران اسیدی
یکی از جدی‌ترین مشکلات زیست محیطی که امروزه بسیاری از مناطق دنیا با آن روبه‌رو هستند، باران اسیدی است. این واژه انواع پدیده‌ها ، از جمله مه اسیدی و برف اسیدی که تمام آنها با نزول مقدار قابل ملاحظه اسید از آسمان مطابقت دارد را می‌پوشاند. باران اسیدی دارای انواع نتایج زیان‌بار بوم شناختی است وجود اسید در هوا نیز احتمالا بر روی سلامتی انسان اثر دارد. پدیده باران اسیدی در سالهای آخر دهه 1800 در بریتانیا کشف شد، اما پس از آن تا دهه 1960 به دست فراموشی سپرده شد. باران اسیدی به نزولات جوی که قدرت اسیدی آن بطور قابل توجهی بیش از باران طبیعی (یعنی آلوده نشده)، که خود به علت حل شدن دی‌اکسید کربن هوا در آن و تشکیل اسید کربونیک بطور ملایم اسیدی است، باشد، اطلاق میشود.
(CO2 (g) + H2O (aq) ↔ H2CO3(aq
از تفکیک جزئی H2CO3 پروتون آزاد میشود و PH سیستم را کم میکند.از اینرو PH باران طبیعی که آلوده نشده، از این منبع بخصوص حدود 5.6 است. تنها بارانی که قدرت اسیدی آن به مقدار قابل ملاحظه‌ای بیشتر از این باشد، یعنی PH آن کمتر از 5 باشد، باران اسیدی تلقی میشود. دو اسید عمده در باران اسیدی ، HNO3 و H2SO4 است. بطور کلی ، محل نزول باران اسیدی در مسیر باد دورتر از منبع آلاینده‌های نوع اول ، یعنی SO2 و نیتروژن اکسیدها است. باران اسیدی به هنگام حمل توده هوایی که آلاینده‌های نوع اول را دربردارند، بوجود می‌آیند. از اینرو باران اسیدی یک مشکل آلودگی است که به علت حمل دور برد آلاینده‌های هوا ، حدود و مرز جغرافیایی نمی‌شناسد.
مواد شیمیایی آلی سمی
واژه مواد شیمیایی سنتزی از طرف رسانه‌های گروهی برای توصیف اجسامی بکار می‌رود که عموما در طبیعت یافت نمی‌شوند. ولی توسط شیمیدانان از اجسام ساده‌تر سنتز شده‌اند. اکثریت مواد شیمیایی سنتزی که مصرف تجارتی دارند، ترکیبات آلی هستند و برای بیشتر آنها از نفت به عنوان منبع اولیه کربن در این ترکیبها استفاده شده است. کربن با کلر ترکیبهای زیادی را تشکیل می‌دهد که به علت سمی بودن آنها برای بعضی گیاهان و حشرات ، بسیاری از این قبیل ترکیبها کاربرد گسترده‌ای به عنوان آفت کش یافته‌اند. ترکیبات آلی کلردار دیگر بطور گسترده‌ای در صنایع پلاستیک و الکترونیک بکار برده شده‌اند.
شکستن پیوند کربن به کلر بطور مشخص دشوار است و حضور کلر همچنین واکنش پذیری سایر پیوندها را در مولکولهای آلی کم میکند. همین خاصیت به این معنی است که با وارد شدن ترکیبهای آلی کلردار به محیط زیست ، تخریب آنها به کندی صورت میگیرد و بیشتر تمایل به جمع شدن دارند و به این علت به معضل بزرگ محیط زیست محیطی تبدیل شده‌اند. اجسام آلی سمی که بطور عمده مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از: انواع آفت کشها ، حشره کشهای سنتی ، حشره کشهای آلی کلردار ، ددت ، توکسافنها ، کاربامات ، حشره کشهای آلی فسفات‌دار ، علف کشها و … .
آلودگی آبها
آب ، تصفیه آن و جلوگیری از آلودگی و به هدر رفتن آن از مسائل بسیار مهم زمان ما به حساب می‌آید. آلودگی آبها ، معضل بزرگ زیست محیطی محسوب میشود که به علت پیشرفت صنایع و تکنولوژی ، هر روزه با پیشرفت روز افزون آن مواجهیم.
فلزهای سنگین و شیمی خاک
بسیاری از فلزهای سنگین برای انسان سمی هستند و چهار فلز جیوه (Hg) ، سرب (pb) ، کادمیم (Cd) و آرسنیک (As) فلزهایی هستند که بعلت کاربرد گسترده ، سمیت و توزیع وسیع آنها بیشترین خطر را از نظر زیست محیطی دارند. البته هیچ یک از این عنصرها هنوز به آن اندازه در محیط زیست پخش نشده که یک خطر گسترده بشمار آید. به هر حال ، هر یک از آنها در بعضی از محلات در سالهای اخیر در سطوحی سمی یافت میشود. این فلزها بطور عمده از مکانی به مکان دیگر از طریق هوا منتقل میشوند و این انتقال معمولا به صورت گونه‌هایی که روی ماده ذره مانند معلق ، جذب سطحی شده یا در آن جذب شده است، صورت میگیرد.
تولید انرژی و آثار محیطی آن
بسیاری از مسائل زیست محیطی ، نتیجه غیر مستقیم تولید و مصرف انرژی ، بویژه زغال سنگ و بنزین است. ذخایر زغال سنگ در دنیا از مجموع نفت ، گاز طبیعی و اورانیوم خیلی بیشتر است. از اینرو مصرف زغال سنگ برای تولید انرژی صنعتی نه تنها ادامه خواهد یافت، بلکه احتمالا به مقدار زیادی بویژه در کشورهای در حال توسعه مانند چین و هندوستان که ذخایر زیادی از این ماده دارند، افزایش می‌یابد. از سوزاندن زغال سنگ مقدار زیادی SO2 و CO2 که آلاینده هستند تولید میشود. بحث انرژی هسته‌ای و سایر منابع انرژی نیز جای خود دارد.
رعایت اخلاق محیط زیستی:
محیط زیست ما همان مکان است که ما دران زندگی میکنیم واین منابع که برای استفاده انسانها قراردارند باید برای منابع که تشکیل دهنده محیط زیست هستند ارزش قایل بود و دراستفاده ازآن اعتدال را رعایت کنیم اگر از اب برای نوشیدن ودیگر احتیاجات زندگی استفاده می کنیم باید متوجه پاک بودن آن وپاک نگهداشتن آن وهمچنان جلوگیری ازاستفاده بی مورد باشیم ویا به گونه مثال وقتی محیط زیست ما توسط هرنوع مواد آلاینده درحال آلوده شدن هست هر شخص با ید خود را مسول پاک نگهداشتن محیط باشد تاکه منحیث انسان آگاه اخلاق محیط زیستی را رعایت کرده باشیم .
حفظ حیات وحش:
تمام زنده جانها به نحوی ازانحا درتعادل اکوسیستم نقش دارند انقراض ویا ازبین بردن این زنده جانها ارتباط مستقیم به تخریب محیط زیست واکوسیستم دارد محیطی دارند ، این حیوانات وحشی وپرندگان درافغانستان مورد حمله انسانها قرارمیگیرند که این امر سبب مهاجرت وازبین رفتن بسیاری ازحیوانات وحشی وپرنده گان درافغانستان گردیده است دراین کشور مخصوصا غور توجه کمتر برای حفاظت حیات وحش ازطرف دولت و هم ازطریق مردم صورت میگیرد توجه برای سرسبزی وحفاظت حیات وحش یکی ازراه های ای است که درداشتن یک محیط سالم با همه زیبایی هایش موثر می باشد.
حفاظت ازجنگلات ومنابع طبیعی:
جنگلات ومنابع طبیعی که سرمایه ملی را تشکیل میدهند مورد بهربرداری های غیرقانونی وخودسرانه قرارمیگیرند وهمچنان پوشش ها ی سبز درکوه ها توسط مالداران ازدیگر ولایات کشور مورد چرا قرارمیگیرند وهیچ نوع محدودیت ازطرف دولت برای اینگونه رفتار ها با منابع طبیعی درنظر گرفته نشده است جنگلات بر عللاوه که قطع میگردند برای جایگزینی آنها نیز توجه صورت نمیگیرد گیاهان کوهی وبوته ها جهت تهییه مواد سوخت اهالی ازریشه قطع میگردند اما دولت برای حل مشکل مواد سوخت مردم کدام برنامه را روی دست نمیگیرد درحالیکه بالای دریای هریرود میتوان بند های برق آبی اعمار نمود که این هم ازناحیه تهییه مواد سوخت مردم را کمک می کند وازطرف دیگر ازبین رفتن درختخچه های وحشی وبوته ها ازکوه موثر است وازآلوده گی محیط زیست جلوگیری می نماید .
نصب پوستر های تبلیغاتی:
نصب پوستر های تبلیغاتی ازطرف اداره محیط زیست در مکان ها ی عمومی مانند مکاتب ، شفاخانه ها ، کلینیک ها پارکها نیز برای روشنی اذهان عامه دررابطه به حفاظت محیط زیست ،سرسبزی محیط ، درخت شانی ،حفاظت ازدرختان ومحل های تفریحی درراه جلوگیری ازآلوده گی مارا کمک می نماید تا توسط همین تبلیغات سطح آگاهی اقشار مختلف جامعه را بالا ببریم ،تبلیغات درروحیه انسانها مخصوصا کودکان خیلی تاثیر گذار می باشد با تبلیغات محیط زیستی میتوان اطفال را با مسولیت درقبال محیط زیست شان به بار آورد .
تعیین مکان مشخص برای کثافات:
انباشته شدن کثافات وزباله ها به هرطرف سبب گردیده است تا شاهد یک محیط آلوده ودرعین حال بی نظم باشیم این معضله محیطی میتواند با معیین نمودن مکان ها ی مشخص برای تخلیه زباله وجمع آوری زباله ها توسط اداره شهرداری به نقاط دور تر دفن ویا حریق گردند که این عمل تواند نیز یک روش برای جلوگیری ازآلوده گی محیط زیست به حساب اید .
نبود توالت ها دراطراف بازار درآلوده گی محیط زیست نفش داشته درعدم موجودیت توالت ها در مکان های عمومی سبب گردیده است که محیط به مراتب آلوده تراز سالهای قبل داشته باشیم ساختن توالت ها می تواند ازآلوده شدن اطراف دریا ودیگر نقاط ازشهرجلوگیری نماید.
مال بازار ( گنج ) فعلی درمحل مناسب قرارندارد اولا اینکه به بازار نزدیک است وثانیا عبور مواشی ازمیان بازار ازیک طرف باعث اخلال درترافیک افراد پیاده ووسایط نقلیه میگردد وازطرف دیگر باعث آلوده گی بازار میگردد این گشت وگذار حیوانات دربین بازار درماه های ثور وجوزا به یک مشکل مبدل میگردد چون کوچی ها برای چرای حیوانات شان ازولایات هلمند وبادغیس به غور می آیند که بعداز سپری شدن یک ماه ازآمدن شان به این سرزمین کوه ها ی سبز چغچران چادرخاکی رنگ را می پوشند وهمچنان عبور کوچی ها با مواشی شان ازبین بازار به خاطر گذشتن از بالای پل چغچران به طرف شمال دریا وبرعکس آن درآلوده گی دربین بازار نقش دارند خلاصه اینکه باید راه عبور مواشی که خواهی نخواهی باعث آلوده گی میگردند ازبین بازار (شهر )قطع گردند .
آلودگی آب (Water Pollution)
دید کلی
آلودگی آب مشکل بزرگی است. به طوری که نتایج پژوهش پیرامون آن از صدها بلکه هزاران مقاله ، مجله و کتاب تجاوز میکند.
بنظر شما چه کسانی مشکل آلودگی آب را بوجود می‌آورند؟
چه کسانی بهای تمیز کردن آب را خواهند پرداخت؟
زباله های انباشته شده فاضلابها تعادل حیات در اب دریاها را به هم می زنند . حتی بعد از تصفیه کردن فاضلابها آب بدست آمده می تواند حاوی مواد شیمیایی مسموم باشد.
تاریخچه
در نوامبر سال 1986 بر اثر ریزش موادی شامل جیوه و انواع مواد آلی سمی مانند آفت کشها در رودخانه راین ، تمام آبزیان از شهر بال سوئس تا ساحل هلند کشته شدند. در سالهای اخیر با غرق شدن تانکرهای بزرگ نفتی اقیانوس پیما یا به گل نشستن آنها آسیبهایی به حیات دریایی وارد آمد.
در سال 1983 بر اثر 11000 واقعه آلوده کننده در حدود 120 میلیون لیتر مواد آلوده کننده در آبهای ایالات متحده تخلیه شده است.
تعریف آلودگی آب
در سال 1969 برای آلودگی آب تعریفی ارائه داد: آلودگی آب عبارت است از افزایش مقدرا هر معرف اعم از شیمیایی ، فیزیکی یا بیولوژیکی که موجب تغییر خواص و نقش اساسی آن در مصارف ویژه‌اش شود.
عوامل آلوده کننده آب
آب یکی از مهمترین و بنیادی‌ترین عامل حیات موجودات زنده است از این نظر جلوگیری از آلودگی آب نیز به همان نسبت مهم و مورد توجه می‌باشد عوامل آلوده کننده آب بسیار گوناگون‌اند و می‌توانند هم منابع آبهای زیرزمینی و هم آبهای سطحی را آلوده کنند.
عوامل آلوده کننده آبهای زیرزمینی :
کانیهای موجود در معادن سطحی که در اثر تغییر و تبدیل به عامل آلوده کننده مبدل میشود. مثلا آب جاری سطحی ( حاصل از باران و …) هنگام عبور از معادن زغال سنگ ، دی‌سولفید آهن « II» ( پیریت ) همراه با زغال سنگ را در خود حل کرده و سپس در اثر واکنش ، هوا آنرا به اسید سولفوریک تبدیل میکند. اسید حاصل ضمن عبور از لایه‌های مختلف مخازن زیرزمینی ، موجب آلوده شده آن میشود.
جمع شدن فاضلابهای شهری بویژه اگر در یک حوزه آهکی و یا شنی وارد شوند از آن که در معرض باکتریها قرار گیرند و تجزیه شوند، مستقیما و براحتی به مخازن زیرزمینی نفوذ پیدا کرده و موجب آلوده شدن آنها میشود.
ضایعات رادیواکتیوی : یکی از عوامل آلوده کننده مهم منابع آبی زیرزمینی است که امروزه یکی از راههای رفع آنها که در حقیقت مشکل بزرگی برای صاحبان تکنولوژی هسته‌ای نیز به شمار می‌رود دفن آنها در زیر زمین است علاوه بر دفن ضایعات رادیواکتیو در زیر زمین ، همه انفجار های هسته‌ای زیر زمینی نیز موجب آلوده شدن آبهای زیر زمینی میشود.
عوامل آلوده کننده آبهای سطحی:
آلوده کننده‌های صنعتی:
بسیاری از ضایعات صنعتی به آبزیان زیانهای جدی می‌رسانند. این ضایعات برای خنثی شدن مقدار زیادی از اکسیژن محلول در آب را به مصرف رسانیده و موجب کاهش اکسیژن مورد نیاز برای آبزیان میشود و تهدید به مرگ می‌کنند. از طرف دیگر بسیاری از خود این ضایعات سمی بوده و موجب مسمومیت آبزیان میشوند مانند فلزات سنگین ، جیوه ، سرب ، مس و غیره.
وارد شدن ترکیبات فسفردار و نیتروژن‌دار در آب موجب رشد جلبک‌هائی میشود که ضمن ایجاد بو و مزه غیر طبیعی آب ، اکسیژن آب را مصرف کرده و باعث کاهش میزان آن و بروز صدمات و تلفات آبزیان میشود.
فاضلاب خانگی :
کلیه پاک کننده‌ها که وارد آبهای سطحی میشوند ترکیباتی را در آبها وارد می‌کنند که اگر خنثی نشوند و یا توسط میکرو اورگانیسم‌ها تجزیه و تخریب نشوند بصورت سمی مهلک زیان بسیاری برای آبزیان ببار می‌آورند.
حشره کشها ، سموم دفع آفات نباتی و کودهای شیمیایی:
که از ضروریات توسعه کشاورزی است نا خواسته موجب آلودگی آبهای سطحی میشوند. مانند ددت DDT را نام برد.
چشم انداز الودگی آب
ذخایر آبهای ما در آینده چگونه خواهد بود؟
آب آلوده شده برای %75 مردم جهان در کشورهای رو به توسعه مسئله بسیار جدیتری است.
%80 بیماریهای جهان ناشی از آبهای آلوده شده است. در مقابل درصد بالای بیماری چه کنترلهایی انجام شده است؟
آیا تلاشی که برای بهبود کیفیت آب انجام شده کافی می‌باشد؟
آینده ذخایر آبها با این روند پیشرفت و تکنولوژی روز چگونه خواهد بود؟
آلودگی محیط زیست و نابودی جنگلها
هنوز از عمر انسان شش میلیارد سال باقی است. آنرا نابود نكنیم. بشریت اكنون دوران طفولیت را پشت سر میگذارد و زندگی باشكوهی را در پیش روی دارد، با تخریب محیط زیست، نسل خویش را منقرض نگردانیم.
بنابر آخرین فرضیه ها، خورشید ما در حدود ٤٦٠٠ میلیون (٤.٦ میلیارد) سال قبل، از غبار خورشیدی تشكیل گردید.(١) زمین و سایر سیارات منظومه شمسی از بقایای غبار مزبور در حدود ٤٥٠٠ میلیون سال پیش شكل گرفتند و در آغاز به احتمال، سطح زمین به حالت گداخته و مذاب بود و میلیونها سال طول كشید تا پوسته خارجی آن سرد و سخت گردید. پوسته‌ای كه شكننده بود و از شكست آن آتشفشانها فوران می‌كردند و مواد مذاب زیر پوسته را به صورت گدازه، خاكستر، دود، بخار و گاز بیرون می‌ریختند و سنگها و گازهایی را كه در آنها استعداد بالقوه زندگی وجود داشت به وجود آوردند. از بركت آنها جو زمین پدیدار گردید و اكسیژن را برای زمین به ارمغان آورد. از بخار آب چاله‌ها و پستی‌های زمین پر از آب شد و اقیانوسها و دریاها بر چهره آن نمایان گشت و اولین جایگاه زیست بنا نهاده شد.
مقدمات زیست از ٣٠٠٠ میلیون سال پیش تجاوز می‌كند.(٢) قدمت پیدایش اكسیژن محصول گیاهان به حدود ١٩٠٠ میلیون سال قبل می‌رسد. در حدود ١٥٠٠ میلیون سال پیش اكسیژن زندگی‌بخش در جو زمین جای پیدا می‌كند. حدود ٥٧٠ میلیون سال گذشته اقیانوسها و دریاها حاوی جوامع زیستی بودند و سنگهای مربوط به این زمان دارای فسیلهای بسیار هستند. ماهیها از حدود ٥٠٠ میلیون سال گذشته عرض اندام كرده‌اند و خزندگان از حدود ٢٥٠ میلیون سال قبل بر سطح زمین می‌‌خزیده‌اند. پیدایش اولین پستانداران به حدود ٢٠٠ میلیون سال قبل در تعدادی محدود می‌رسد و در حدود ٧٠ میلیون سال پیش، بعد از انقراض دایناسورها تعدادشان رو به فزونی میگذارد. بین ١١تا ٢٥ میلیون سال پیش میمونهایی شبیه آدم در آسیا، افریقا و اروپا پدید آمدند.(٣)
سابقه انسانهای اولیه را از حدود ٥.٥ میلیون سال قبل در افریقای شرقی و جنوبی سراغ داریم.(٤) این بشر اولیه با استفاده از سنگ و چوب به جای چنگ و دندان و با راهنمایی عقل خویش به زندگی خود رونق بخشید و حسابش را از دیگر جانوران جدا ساخت. از آن زمان تاكنون بشر با تكامل ابزار خود در بهبود زندگی خویش كوشیده و سرتاسر كره خاكی را حاكم گشته و از موهبتی كه خداوند در روی زمین برایش فراهم كرده چه در راه خیر و چه در راه شر بهره برده است.
پیدایش بشر بعد از آفرینش تمام جانداران و در بهترین شرایط زیستی عمر كره زمین به وقوع پیوست. به هنگام جوانی و برومندی با دشتهای سرسبز و گلهای رنگارنگ و عطرهای شامه‌نواز و آسمانهای آبی و خاكهای زرخیز و كانهای پرارزش و هزاران ویژگیهای دیگر و این خصوصیات تا آنجا كه اطلاع در دست است در دور و بر ما فقط به گوی زمین اختصاص دارد و این گوی سخاوتمند بی‌هیچ چشمداشتی تمام نتایج هزاران میلیون سال تلاش خود را به آدمیان پیشكش كرد و امیدوار بود كه بدین نحو تا ٦٠٠٠ میلیون سال دیگر به زندگی ادامه دهد. در عوض، این آدمیان طی هزاران سال جنب و جوش بر سطح آن هرچه خواستند كردند. ولی به علت كمی تعداد و محدود بودن جوامع انسانی، چندان خسارتی بر آن وارد نشد، و هر جا زخمی بر چهره آن می‌خورد، عوامل مختلف طبیعی با هماهنگی یكدیگر به ترمیم آن می‌پرداختند و تعادل محیط را حفظ می‌كردند. این فرایندها بارها و بارها تكرار می‌شد و آدمی خوشبخت و زمین خرم زمانها را پشت سر می‌نهادند. اما از ٢٠٠ سال گذشته به سبب پیشرفت علوم و انقلاب تكنیك و گسترش صنایع و ازدیاد روزافزون جمعیت، آسیبهایی بر چهره زمین وارد گشته و تعادل عوامل زیستی در بیشتر نقاط برهم خورده است.
آلودگی محیط به ویژه در جوامع صنعتی پیشرفته به صورت یك مسئله عمومی درآمده است و صاحبان سرمایه‌های كلان بی‌محابا و بدون توجه به پیامدهای ناگوار (و در كشورهای عقب‌مانده بدون پرداخت مالیات واقعی) از علوم و فنون و اكتشافات جدید حداكثر بهره را برده‌اند و عوامل اصلی حیات را پلید و ناپاك گردانده‌اند. به عنوان مثال، آلودگی هوا به وسیله مه دود، هوای بیشتر شهرهای صنعتی را ناخوشایند و ناسالم ساخته و باعث شیوع بیماریهای دستگاه تنفسی به خصوص آماس نایژه (برونشیت) گشته است. این آلودگی قربانیان تدریجی بسیار دارد اما وقتی درصدش بالا رود، با اندك تغییری در عوامل جوی قربانیان فراوانی را یكجا دریافت می‌كند. از جمله، مه دود سال ١٣٣١ (١٩٥٢) لندن كه جان حدود ٤٠٠٠ نفر را به یكباره ستاند.
آلودگی آب به وسیله فاضلابها و هرز دادن فضولات كارخانه‌ها به رودها، دریاچه‌ها و دریاها كه نمونه قابل توجه آن در نواحی كم جزر و مد سواحل مدیترانه بیشتر به چشم می‌خورد، سبب ضایع شدن بیشتر گیاهان و حیوانات نواحی مختلف ساحلی مجاور شهرهای صنعتی و پر تراكم شده و جان و تندرستی مردم را به خطر افكنده است. در «میناماتای» ژاپن حدود سال ١٣٢٩ (١٩٥٠) بیش از ١٠٠٠٠نفر یا مردند یا معلول گشتند یا به بیماریهای بسیار سخت گرفتار شدند. این مصیبت به علت خوردن ماهیهای مسمومی بود كه از هرز دادن فضولات یك كارخانه شیمیایی، حاوی «استالدئید» acetaldehyde مسموم شده بودند. در برخی از رودخانه‌های شمالی ایران كه وارد دریای خزر میشوند. اینگونه مسمومیتها آغاز گشته است، هشدارهای سازمان محیط زیست باید مردم و دولت را بیدار كند.
آلودگی زمین نیز از راههای مختلف ایجاد میگردد. برای نمونه آفت‌كش «د د ت» یك سم قدیمی كه برای ازدیاد محصولات غذایی به كار برده می‌شد، پرندگان زیادی را نابود كرد و به علت دوام زیادش علاوه بر آفات گیاهی، موجودات ذره‌بینی مفید درون خاك را نیز نابود ساخت و بر رابطه زندگی اینگونه جانداران و خاك (اكولوژی- بوم‌شناسی) آسیب رساند و تعادل طبیعی آنرا از بین برد و چند سالی زمان می‌خواهد تا خاك باروری طبیعی خود را بازیابد، به شرط آنكه دوباره مسموم نگردد.
افزایش بی‌حساب جمعیت و گسترش روزانه شهرها و روئیدن شبانه خانه‌ها در محدوده‌های خارج از شهر و در زمینهای زراعتی، خودبه‌خود آلودگی آفرین است. صرفنظر از مسائل جوامع عقب‌مانده و عدم توجه افراد در قبال مسئولیتی كه نسبت به بهداشت جامعه دارند، مسئله تأمین خدمات از یكسو و به وجود آمدن بازار تقاضای شدید از سوی دیگر، صنایع و فعالیتهای پرتحرك تر را به دنبال می‌طلبد، و چون به پیامدهای آن از قبل نیندیشیده‌اند، آلودگیهای بیشماری را گریبانگیر نقاط بسیاری از جهان كرده و چهره شاداب زمین را روزبه روز پژمرده‌تر می‌سازد. مهمترین عوامل ناپاكی را میتوان چنین برشمرد:
١- رادیواكتیو (مواد پرتوزا) ناشی از آزمایشهای جنگ افزارهای هسته‌ای.
٢- دوده و گازهای ناشی از سوخت هواپیماها و موشكها.
٣- ازدیاد كربن دی‌اكسید از سوختهای فسیلی و قطع بی‌رویه درختان جنگلی.
٤- سمپاشی های هوایی مزارع و آلودگی خاكها.
٥- نیروگاههای هسته‌ای كه بر اثر اختلال باعث تولید رادیواكتیو (مواد پرتوزا) میشوند.
٦- نیروگاههای حرارتی و سیستمهای سردكننده و تهویه شهرها كه آلودگیهای حرارتی و شیمیایی تولید می‌كنند.
٧- دودكشهای كارخانه‌ها و منازل با تولید دی‌اكسید گوگرد هوا را مسموم می‌سازند.
٨- گازهای خروجی وسایل نقلیه موتوری كه بر فراز شهرهای پرجمعیت و پر ترافیك ایجاد مه دود می‌كنند.
٩- ایجاد بزرگراهها و معادن روباز و استخراج مواد سطحی بر روی مزارع و مراتع كه زمینهای مفید و بارور را می‌تراشد.
١٠- انباشتن فضولات و زباله‌ها در كنار شهرها، رودخانه‌ها و سواحل دریا.
١١- وسایل نقلیه فرسوده آبی كه سواحل دریاها و رودخانه‌ها را به روغن آلوده می‌سازند.
١٢- در اثر حوادث مختلف، تانكرهای نفتكش میلیونها تن نفت را به دریا سرازیر ساخته و سطح وسیعی از دریا را تا مدتها به زیر پوشش مسموم‌كننده نفت می‌برند.
١٣- فضولات كارخانه‌ها و فاضلابهای شهرها و برخی از روستاها كه به رودخانه‌ها می‌ریزند.
١٤- رودخانه‌های آلوده از فاضلاب شهرها و كارخانه‌ها، خود مسبب آلودگی دریا و دریاچه‌ها میشوند.
١٥- لاشه‌های رها شده كشتیها در كف دریا كه محیطهای مخاطره‌انگیزی می‌آفرینند.
١٦- انفجار، آتش‌سوزی یا تركیدن لوله‌های نفت سكوهای نفتی دریاها.
١٧- بسته‌های حاوی زباله‌های رادیواكتیو كه به قعر دریا فرستاده میشود ممكن است به علل پیش‌بینی نشده‌ای از هم پاشیده یا قسمتی از آن پوسیده و مواد زهرآگین آن رها شود…
در بسیاری از كشورهای پیشرفته جهان كه عامه مردم چگونگی دخالت در امور سیاسی و اجتماعی را فرا گرفته‌اند، با ایجاد سازمانهای مختلف، تا حد قابل توجهی دولتها را ملزم به حمایت از سازمانهای محیط زیست وكنترل شدید مواد آلوده‌ساز كرده‌اند. از جمله بودجه‌های سنگینی برای تحقیق و استفاده از انرژیهای سالم و جدید مانند: خورشید، باد، امواج دریا، جزر و مد اختصاص داده‌اند كه به نتایج درخشان و حتی بهره برداری هم رسیده‌اند. جنگلها را توسعه داده و سال به سال بر وسعت آن می‌افزایند، بر رشد جمعیت غلبه كرده و آنرا به حالت تعادل درآورده‌اند. تا جایی كه در برخی از كشورها رشد آن در سالهای آینده رو به كاهش خواهد داشت. متأسفانه در بیشتر كشورهای عقب‌مانده یا عقب نگاهداشته شده كه با احترام آنها را «كشورهای در حال رشد» می‌نامند، وضع به گونه دیگری است. در دهه‌های اخیر كارخانه‌ها و وسایل محركه بدون توجه به زیان آنها بر محیط زیست، یكی پس از دیگری با سیستمهای كهنه وگاه از رده خارج شده دایر میگردند. در بیشتر آنها حتی تمام مواد اولیه نیز از خارج وارد میشود.
این زندگی نكبت‌بار و محیط ناسالم زیست را كشورهای پیشرفته‌تر طی دهها سال قبل تجربه كرده‌اند و با گذشت و غلبه بر حرص و ولع خویش كوشیده‌اند تا بسیاری از آنها را مهار كنند و فردای روشنی را به خود نوید میدهند. آنها برآنند كه چنان از امكانات طبیعی بهره گیرند كه نه تنها تعادل عوامل طبیعی را برهم نزنند بلكه به مرور ناهماهنگی محیط گذشته را هم درمان بخشند. آنها این مهم را مدیون دانشوران و مراكز تحقیقاتی و دانشگاهها هستند و به آنها بهای زیادی میدهند و برای مجریانشان عزت و احترام قائلند.
برای آنكه اختلاف بین جوامع پیشرفته كه عواقب خطرناك آلودگی محیط را درك كرده‌اند و دنبال چاره‌اند و جوامعی كه اكثریت آن چون گوسفندانی كه بی‌تفاوت به سوی مسلخ گام برمی‌دارند و در لابلای آلودگیها و دود و غبار فلزات بی‌خیال در طلب به چنگ آوردن سكه‌ای بیشترند، بهتر روشن گردد، به نقل فشرده آماری چند مبادرت میگردد.
جنگل و درخت
امروزه در سطح جهان برای مقابله با آلودگیهای تنفسی به تقویت ششهای كره زمین یعنی جنگلها پرداخته‌اند. علاوه بر گسترش فضای سبز اطراف شهرها و پاركها، در مقابل برداشت سالیانه ٧ میلیون هكتار از اراضی جنگلی، سالیانه بیش از ١٤ میلیون هكتار جنگلكاری میشود. اما نسبت كاشت و برداشت در سطح جهان دارای اختلاف بسیار فاحشی است و این اختلاف احساس مسئولیت و یا بی‌اعتنایی ملل مختلف را می‌نمایاند.
آمارهای زیر (از كشورهایی كه آمارشان در دست است) سهل‌انگاری و بی‌تفاوتی بیش از حد مردم كشور ما را نسبت به حفظ و توسعه جنگل نشان می‌دهد.
آمار جنگلهای سالیانه در دنیا (مقیاس: هزار هکتار)
نام قاره
برداشت
کاشت
آسیا (٥)
١١٣٧
٥٥٤٤
امریکای شمالی و مرکزی
٩٣٠
٢٥٢٨
اروپا
ناچیز
٩٧٨
امریکای جنوبی
٣١٩١
٤٧٠
اقیانوسیه
٦٧٩
٣٤٢
افریقا
١٣٣٥
١٠٨
کشور ایران
١٣٠
١٠
درصد سطح جنگل به سطح كل كشور (٦)
کره شمالی
٧٤
نیوزیلند
٣٥
ژاپن
٦٧
امریکا
٣١
کره جنوبی
٦٦
کوبا
٢٦
برزیل
٦٥
ترکیه
٢٦
بولیوی
٦٠
هند
٢٤
شوروی
٥١
چین
١٨
کلمبیا
٤٦
استرالیا
١٤
کانادا
٤٣
ایران
٧
میزان جنگلكاری سالیانه (7)
چین
٤٦٧٠
کره شمالی
٢٠٠
امریکا
١٧٧٥
کره جنوبی
١٥٢
برزیل
٣٤٦
ترکیه
٨٢
ژاپن
٢٤٠
ایران
١٠
مساحت جنگلهای ایران در حدود ٢٠٠٠ سال پیش حدود ٨٠ میلیون هكتار(٨) و در گذشته نزدیك حدود ٣٠ میلیون هكتار(٩) و در حال حاضر در حدود ١٢ میلیون هكتار (١٢٠ هزار كیلومترمربع) است ولی از تمام آن امكان بهره برداری دایمی وجود ندارد. در طول ٢٠سال گذشته مساحت جنگلهای شمال كشور كه تنها قطب تولید چوب به طور دائم می‌باشد از ٣.٤ میلیون به ١.٨ میلیون هكتار كاهش یافته است (١٠) اگر جمعیت جهان را در حال حاضر حدود ٥ میلیارد نفر در نظر بگیریم، به طور متوسط سهم سرانه جنگل برای هر نفر حدود٠.٨ هكتار (٨٠٠٠ مترمربع) می‌باشد ولی متأسفانه سهم سرانه جنگل برای هر ایرانی حدود ٠.٢٤ هكتار (٢٤٠٠ مترمربع) می‌باشد. اگر این رویه یعنی ازدیاد جمعیت و كاهش جنگل ادامه داشته باشد روزی خواهد ریسد كه به هر ایرانی حتی چند درخت هم نخواهد رسید.
همیشه به خاطر داشته باشید كه یك درخت متوسط، قادر خواهد بود تا اكسیژن مورد نیاز سه نفر را تأمین كند.
کودکان وآلودگی محیط زیست:
کودکان سازگاری (Adaptation) کمتری بامحیط زیست خود (خانه، محله، مدرسه و اجتماع) دارند و از همین رو، نسبت به بزرگسالان در برابرعوامل بیماری زا (چه انسانی و چه طبیعی) مقاومت کمتری دارند و آسیب پذیرترند. متاسفانه هرازگاهی گزارش های نگران کننده ای درباره بیماری ومرگ و میرکودکان انتشارمی یابد. موضوع مرگ ومیرکودکان از آنچنان اهمیتی برخورداراست که امروزه به عنوان یکی از شاخص های مهم توسعه درجوامع مختلف شناخته می شود. برنامه محیط زیست ملل متحد(UNEP) در سال ۱۹۹۰ گزارشی ویژه با نام “کودکان ومحیط زیست” منتشر کرد که با این عبارت آغاز شده است: “ویرانی محیط زیست کودکان را نابود می کند”. دراین گزارش تکان دهنده به جنبه های مختلف محیط زیست وارتباط آن با کودکان اشاره شده که بخشی از آن درباره ویرانی محیط زیست واثرات آن برروی سلامت وبهداشت کودکان است. ویران کردن جنگل ها، بیابان زایی، بهره برداری فزاینده از زمین های کشاورزی در کشورهای حال توسعه با کاهش میزان تولید و فراوری محصولات کشاورزی، سطح تغذیه کودکان راکاهش می دهد.
تنگدستی، وجود فاضلاب ها وآب آلوده ازجمله عواملی اند که به طور مستقیم سلامت کودکان را تهدید می کند.
در این جوامع، سالانه ۱۰ میلیون کودک زیر۵ سال به سبب استفاده ازآب آلوده، دسترسی نداشتن به خدمات بهداشتی، آلودگی محیط زیست، ابتلا به بیماری های واگیر دار و سوء تغذیه جان خود را ازدست داده و بیش از ۳ میلیون نفر نیز دچار معلولیت می شوند. این درحالی است که در بسیاری از موارد با صرف هزینه ای اندک، یعنی از راه تغذیه با شیر مادر، استفاده از قطره های خوراکی، رعایت بهداشت در تهیه موادغذایی، واکسیناسیون کودکان،همچنین با مدیریت بهتر محیط زیست قابل پیشگیری است. آلودگی هوا نیز بر روی کودکان اثراتی بسیار بیشتر از بزرگسالان دارد. در کشورهای صنعتی نیز که تاچندی پیش رهاسازی یا “سرراه گذاشتن” کودکان، اصلی ترین عامل زیست محیطی تهدید آن ها به مرگ ومیر یا معلولیت بود، اکنون آلودگی محیط زیست و به ویژه آلودگی هوای حاصل از تخلیه ترکیبات شیمیایی درمحیط زیست مهم ترین تهدید به شمار می رود.
کودکان وتوسعه پایدار:
توسعه پایدار (Sustainable Development) بهره برداری نسل حاضر از منابع طبیعی ومدیریت منابع زیست محیطی به گونه ای است که نسل های آینده نیز بتوانند از این منابع بهره مند گردند. امروزه کودکان در کانون برنامه های توسعه پایدار قرار دارند.
اگر نسل حاضر نتواند نیازهای اساسی کودکان امروز یا بزرگ سالان نسل آینده را تامین نماید، آن ها چگونه خواهند توانست نسل های پس از خود را از شانس برخورداری از زندگی با منابع پایدار، بهره مند سازند؟!
برابر آمار، بیشترین میزان مرگ ومیر کودکان در کشورهای آفریقایی و آسیای جنوبی است که متاسفانه همان کشورهای درحال توسعه اند.
مرگ ومیرکودکان:
ازدهه ۱۹۸۰ تاکنون پیشرفت های بزرگی در وضعیت بهداشتی جهان حاصل شده که می توان به کاهش مرگ و میره کودکان و افزایش امید به زندگی (تقریبا درهمه جا) اشاره نمود. با وجود این، تفاوت بسیاری درمیان کشورهای فقیر و ثروتمند در این زمینه دیده می شود.
براساس گزارش UNICEF هرسال حدود۱۰ میلیون کودک براثرابتلاء به بیماری های مزمن تنفسی،سوءتغذیه، دیفتری، سیاه سرفه، کزاز، فلج اطفال، سرخک، سل و دسترسی نداشتن به بهداشت و آب سالم جان خود را ازدست می دهند.
این بیماری ها، به طور مستقیم با آلودگی های زیست محیطی رابطه دارند. برای نمونه نقش ۲ عامل آلودگی هوا وآب درابتلاء به بیماری های تنفسی ومزمن انکارناپذیراست. سوءتغذیه و دیگر بیماری ها نیز نتیجه ویرانی محیط زیست یا نبودن امکانات بهداشتی است.
سرطان، دشمن آینده کودکان:
سرطان ازجمله بیماری های ناشی از تماس افراد با آلاینده های زیست محیطی است. آژانس بین المللی سرطان ۶۰ عامل مهم محیطی در ایجاد سرطان راشناسایی کرده که موادشیمیایی، پرتوها، داروها، موقعیت جغرافیایی، فعالیت های صنعتی، رژیم غذایی، مصرف دخانیات، ویروس ها و نوشیدن الکل ازمهم ترین آن ها است. درکشورهای صنعتی ۲۰ درصد ازمرگ ومیرافراد، به سرطان مربوط می شود. موارد بروز این بیماری درحال افزایش است. آن چه مسلم است اینست که باپیشرفت علم پزشکی نقش آلودگی های زیست محیطی دراین زمینه روشن ترخواهد شد.
حفاظت ازمحیط زیست کودکان:
کودکان در دوران زندگی خود با سه محیط زیست در ارتباط اند.
محیط زیست کوچک Micro Environment:
که به دامان مادر واتاق ویژه کودکان گفته می شود. در این محیط، سلامت و زنده ماندن کودک به عواملی مانند بهداشت، تغذیه، تعداد افراد خانواده، وضعیت اقتصادی، تحصیلات مادر و مانند آن بستگی دارد.
محیط زیست متوسط Mezo Environment :
دراین محیط، کودک با مسائلی مانند آلودگی آب، باران های اسیدی، آلودگی هوا، استفاده نادرست ازترکیبات شیمیایی، جنگل زدایی و دیگر مشکلات محیط زیست در ارتباط قرار می گیرد. وجود این عوامل می تواند سلامت و رشد کودکان را تحت تاثیر قرار دهد.
محیط زیست بزرگ Macro Environment:
درچنین محیطی، مسائل و دشواری های کودکان با بزرگسالان یکی می شود. کودکان با ورود به این محیط تحت تاثیر انواع آسیب های ناشی ازگرم شدن زمین، نازک شدن لایه ازون، بالا
آمدن سطح آب دریاها و دیگرعوامل ویران کننده محیط زیست قرارمی گیرند. دوران کودکی ونوجوانی از این روی که زمان تضمین سلامت وهمچنین تکوین شخصیت فردی است مهم ترین دوران زندگی انسان به شمارمی رود. حفاظت ازمحیط زیست و حمایت از کودکان در این ارتباط، نیاز به همکاری ها واقدامات همه جانبه ای دارد. از آن جمله می توان به فعالیت های یونیسف اشاره نمود. تصویب پیمان نامه جهانی حقوق کودک یکی ازمهم ترین دستاوردهای این سازمان است.
دراین راستا برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد نیز در سال های گذشته فعالیت هایی را برای رعایت حقوق و سلامت کودکان انجام داده است، که ازآن جمله می توان به این موارد اشاره کرد:
اعلام سال ۱۹۸۵ به عنوان سال بین المللی جوانان
انتخاب واعلام شعار “کودکان ومحیط زیست” برای سال ۱۹۹۰
پرداختن به کودکان ومحیط زیست به طور ویژه در گزارش سال ۱۹۹۰ خود به که باهمکاری یونیسف چاپ و منتشر شد
هدایت جوانان برای تشکیل نهادهای زیست محیطی غیردولتی برای آشنایی آن ها با موضوعات جهانی محیط زیست و تبادل اطلاعات زیست محیطی
به رسمیت شناختن هدف های پیمان نامه حقوق کودک در جلسه سران کشورها که در ژوئن سال ۱۹۹۲ در ریودوژانیرو(پایتخت برزیل) برگزارشد
سرانجام این که کودکان بخش مهمی از جمعیت جهان را تشکیل می دهند. آینده از آن کودکان است. آن چه امروزه در جهان به ویژه کشورهای درحال توسعه با نام برنامه های توسعه اقتصادی انجام می شود بدون توجه به کودکان، بی هدف و نامفهوم خواهد بود. کودکان هدف اصلی برنامه های توسعه به شمارمی آیند. آن ها امروز به ویژه در کشورهای فقیر و درحال توسعه در شرایط زیستی نامطلوبی به سر می برند. بسیاری از بیماری ها و مرگ و میر کودکان ناشی از آلودگی آب و فقدان امکانات بهداشتی است و این در شرایطی است که هیچ گونه مسوولیتی متوجه آن ها نیست.
کودکان درعین حال به عنوان نسل پس از ما و نماینده نسل های آینده حق دارند از محیط زیست و زندگی سالم برخوردار باشند. حفاظت از محیط زیست و حمایت از کودکان در حقیقت دو وظیفه اصلی برای دستیابی نهایی به یک زندگی پایدار(sustainable living) است. رسیدن به این هدف از یک سو به همکاری و مشارکت بین المللی و از سویی دیگر نیازمند توجه جدی دولت ها در سطح ملی است.
آلودگي هوا و راههای كاهش آن
منو اكسيد كربنco
گازي است بي رنگ، بي بو،بي مزه وقابل اشتعال كه با حواس معمولي آنسان غير قابل تشخيص است واغلب در هنگام احتراق ناقص مواد سوختني (سوخت هاي فسيلي)به روش هاي مختلف در هوا پخش شده وموجب آلوده سازي محيط زيست مي شود.مهم ترين منابع توليد كننده اين گاز درهواي شهرهاي پرجمعيت عبارتند از.1- وسائط نقليه موتوري به ويژه اتومبيل هاي بنزيني2- وسايل گرمايش خانگي وتجاري.3- منابع متفرقه مانند سوزاندن زباله هادر سطح شهر٬اتش زدن لاستيك هاوغيره
خطر منو اكسيدكربن
اين گازسمي از راه شش ها وارد بدن آنسان مي شود وبه دستگاه گوارش وقلب رسيده و به دليل ميل تركيبي زيادي كه با همو گلوبين خون دارد تشكيل كربوكسي هموگلوبين را فراهم مي سازد .
قابليت تركيب منواكسيد كربن با هموگلوبين خون 200باربيش از اكسيژن است وپايداري تركيب كربوكسي هموگلوبين چندين بار بيشتر از اكسي هموگلوبين مي باشد.اكسي هموگلوبين وظيفه اش رساندن اكسيژن به تمامي سلولهاي بدن است .بنابراين تنفس هواي آلوده به منو اكسيد كربن سبب كاهش بدن مي گردد وچنانچه ميزان آن مرتبا زياد شود موجب خفگي آنسان(درغلظت هاي بالاي300قسمت درميليون)مي شود به طوركلي منواكسيد كربن (گاز ذغال)موجب دگرگوني واختلال اعمال فيزيولوژيكي درتنفس٬انتقال اكسيژن به وسيله هموگلوبين وكاهش ظرفيت عصبي مي شود
مونواكسيد كربن از نظر فيزكي در طبيعت از اكسيده شدن گاز متان ويا گاز مرداب( 4CH)است وازفاسد شدن اجساد ومرداب ها حاصل مي شود.نگراني ازوجود coدر هوا درحقيقت آن درفضا در اثر احتراق سوخت هاي فسيلي است.هر سال ميليون ها تن coدر اثر احتراق ناقص از اتومبيلها وازدود كارخانجات توليد شده ودر فضا پخش شده آنچه باعث ناراحتي است اين است كه مقدار زيادي از اين تركيب اگرهم عمدي نباشد باعلم كامل توليد مي شود.
حال اگربنزین زيادتري با اكسيژن كمتري در كاربراتور وارد شود اتومبيل بهتر حركت مي كند ولي اين به معني سوخت ناقص است. مقداري از كربن موجود در اگزوز اتومبيل بجاي گاز كربنيكco2 نسبتا بي خطر به صورت منواكسيد كربن co خارج خواهد شد.
اثرگاز آنيدريد سولفورو:
انيدريدسولفورو(so) حتي در غلظت هاي بسيار كم (٢/٠پي پي ام) ايجاد واكنش هايي درمغز مي گردد.تنفس هوايي كه حاي مقادير كمتراز يك پي پي ام از اين گاز باشد در مدت ده دقيقه باعث افزايش ضربان قلب وسرعت حركت تنفسي را كاهش ميدهد وگلو ومجاري تنفسي خشك مي شوند .
واكنش افرادي كه بيشتر در معرض اين گاز هستند به مراتب كمتر از كساني است كه براي بار اول در معرض آن قرار مي گيرند. زيرا در افراد گروه اول ماده مخاطي لزجي در اثر التهاب مزمن مجاي تنفسي ترشح مي شود كه به عنوان پوششي محافظ موجب مقاومت در اين افراد مي گردد
اثر اكسيد هاي ازت:
اكسيد ازت آلاينده هوا به صورت Noودي اكسيد ازت NO2هستند.اكسيد ازت از تركيب اكسيژن و ازت در اثرحرارت و فشار زياد حاصل از احتراق در احتراق در داخل موتور اتومبيل توليد مي شود .اكسيد ازت بي رنگ در هوا با اكسيژن وتوليد دي اكسيدازت كه به رنگهاي نارنجي يا قهوه ا ي است مشاهده مي شود.دي اكسيد ازت بلافاصله با بخار آب تركيب شده واسيدنيتريك ايجاد مي كند اين اسيد همراه با 3SO2Hو H2so4پديده اي را كه به نام باران اسيدي شناخته شده است بوجود مي اورند كه ممكن است در نقطه اي خيلي دورتراز محل تشكيل خود بر زمين ببارد.
ماهيت سرب در طبيعت:
سرب يكي از اجزاي سازنده طبيعي پوسته زمين است كه در تمام نقاط جهان وجود دارد وحدود 16 قسمت در ميليون پوسته زمين را تشكيل مي دهد .
به علت گسترده بودن پخش سرب در طبيعت ٬اين فلز همراه با مواد خوراكي چون گياهان وگوشت حيوانات وارد بدن شده هر چند كه قسمت اعظم سرب در بدن از خاك منشا ومقدار غلظت آن بستگي به فعاليت صنعتي و وسائط نقليه دارد ودر مكان هاي مختلف فرق مي كند
سرب مانند ساير مواد آلوده كننده محيط زيست ٬دومنبع اصلي دارد يكي طبيعي وديگري از طريق صنايع است وهر دو منابع در سرب بدن مشاركت دارند .با افزايش روز افزون فعاليتهاي صنعتي ميزان سرب محيط زيست زياد شده است .
ذخيره بدن افراد در ايالات متحده حدود صد برابر وميزان متوسط جذب سرب 30برابر بيشتر از ميزان طبيعي است بطوريكه ذخيره سرب در بدن افراد در ايالات متحده حدود 200ميلي گرم براي 70كيلوگرم وزن بدن وغلظت سرب خون ٢٥/٠(پي پي ام)است و مسلما به نظر مي رسد كه مقدار سرب د ر بدن در شهر تهران به رشد جمعيت ووسائط نقليه بيشتر خواهد بود .
عوامل شيمياي سرطان زاي موجود در دود اتومبيل
براثر احتراق مواد آلي (ذغال٬چوب٬نفت وغيره)در حرارت هاي بين800-200درجه سانتي گراد و بر اثر فعل وانفعالات شيميايي مقداري هيدروكربنهاي سرطان زا توليد مي شود .نوع ومقدار توليد اين مواد سرطان زا كه تا كنون 17نوع آن مشخص شده است بستگي به نوع سوخت ٬حرارت ٬ميزان اكسيژن و عوامل ديگر متفاوت است ثابت شده است قسمت اعظم مواد سرطان زا بر اثر احتراق بنزين و گازوئيل در موتورها توليد ميشود وتعدادي از آن ها هم بر اثر احتراق توتون وتنباكو (سيگار كشيدن)سوختن چوب و هيزم وكاغذ و بالاخره سوخته شدن گوشت(كباب داستالم)توليد مي شود .بطور كلي با محاسباتي كه آنجام شده وبا فرض اينكه اتومبيل هادر شرايط استاندار فني كار بكنند در عرض يكسال در شهر تهران حدود 000/40كيلو ماده شيمياي سرطان زا بر اثر احتراق بنزين و گازوئيل توليد ودر هوا پخش مي شود كه اين مقدار براي ايجاد سرطان در 60-20ميليارد موش كافي است .يك استمداد:به خاطر سلامت آنسان ها ونسل هاي اينده كشور ٬از دولت ومقامات مسئول ٬توجه بيشتري به عوامل سرطان زاداشته باشند .پيشرفت هاي ظاهري فلزي(صنعتي)وسيماني (ساختماني)را با سلامت ورفاه بيولوژيكي آنسان ها اشتباه نكند وسلامت آنسان در هر برنامه ريزي با يد سر لوحه كارها باشد ولي متاسفانه باوضعيت كنوني در تهران اگر روند كار همچنان باشد (از نظر وسائط نقليه ومنابع آلوده كننده)آينده ساكنان شهر تهران تاريكتر ازاين خواهدشد .
براي كاهش آلودگي اتومبيل چه بايد كرد؟
1-تنظيم كردن موتور ومتعلقات آن
2-كنترل وباز بودن سوپاپ PCV(تهويه واقعي محفظه كارتر)
3-سرويس كردن به موقع موتور اعم از تعويض روغن موتور وتعويض فيلترها وتعويض شمع وپلاتين و غيره
4-خوب رانندگي كردن(شتابهاي آني به موتور داده نشود )
5-سوخت هاي مرغوب در اختيار رانندگان قرار دادن
6-طراحي وشرايط عملكرد موتور نسبتا ايده ال باشد
7-نصب دستگاه هاي كاتاليزور و تقليل دهنده آلاينده ها
8-اگر بنا باشد كه در شرايط سخت با اتومبيل كار كنيم حتي المقدور ٬بايد پيش از موعد مقررنسبت به تعويض روغن-فيلتر وشمع وغيره اقدام كرد.ظمنا تنظيمات كلي موتور و سالم بودن تعليقات هم بايد مد نظر وكنترل باشد.به طور كلي در يك اتوميل چهار منبع آلوده كننده وجود دارد كه عبارتند از :اگزوز٬كارتر٬وكاربراتور كه در حود 65 تا 85 درصدآلودگي در اثر گازهاي سوخته ونسوخته اگزوز است.
تنظيم موتور
نبودن سرويس منظم وتنظيم موتور اتومبيل هاي بنزيني در توليد گازهاي آلوده ساز بي شک سهم بسزايي دارد.به طور كه تنظيم موتور را مي توان اولين ومهمترين گام در كاهش آلودگي هوا بحساب آورد.اگر در يك اتومبيل كاملا نو از نظر سيستم برق وسوخت تنظيم نباشد اين موتور ميتواند به مقدار زيادي هوا را آلوده سازد .تنظيم موتور بايد درطي بهره برداري طبق برنامه ٬انجام شود.عدم تنظيم موتور علاوه بر آلوده كردن محيط٬ سوخت زيادتري مصرف مي كند. در كشورهاي صنعتي ٬ دستورالعمل هاي سرويس وتنظيم موتور در جدول هاي زماني با اتومبيل صادر مي شود.مسلما رعايت اين موارد بر مخارج كلي اتومبيلها نمي افزايد بلكه صرفه جويي در مخارج آن است.
در تنظيم موتور به سه اصل مهم بايد توجه داشت وحتما مورد كنترل قرارگيرد.1- فشار كمپرس موتور 2- سيستم برق موتور 3- سيستم سوخت رساني
نقش سوخت موتورها در رابطه با آلودگي هوا
سوخت بيشتر اتومبيل ها منبع فسيلي دارند وهنگام احتراق به مقدار زيادي هوا را آلوده مي كنند.براي كاهش آلاينده هاي ناشي از احتراق موتورهابهتر است گاز مايع را جايگزين سوخت هاي فسيلي كرد.كه در اين راستا بعضي از كشورهاي صنعتي از جمله ژاپن وامريكا پيشتازان اين طرح بوده وبه نتايج مطلوبي هم رسيده آند.بر اوردي كه روي 20 هزار تاكسي وكرايه تبديل شده به گاز مايع در رابطه با آلودگي محيط زيست هواي تهران صورت گرفته به شرح زير است:منو اكسيد كربنCO اكسيدهاي ازتNOx هيدرو كربن هاي نسوختهHC ذرات دوده وسرب80%معادل100 تن در روز كاهش دارد40%معادل 5/2 تن در روز كاهش دارد40%معادل4تن در روز كاهش دارد 100%معادل-كاهش دارد
تاثير تنظيم موتور:راهي است براي صرفه جويي در مخارج اتومبيل وآلودگي كمتر
طبق امار اعلام شده از طرف شركت ملي نفت ايران در سال1380 روزانه12 ميليون ليتر بنزين درسطح تهران به وسيله خودروهاي بنزيني مصرف مي شود اگر تنظيم موتور وسرويس به موقع آنجام گيرد به طور متوسط 13 درصد كاهش٬ در مصرف سوخت داريم تقريبا 1500000 هزار ليتر سوخت روزانه صرفه جويي مي گردد.
در اثر تنظيم موتور حدود 46 درصد از مواد آلاينده هاي خروجي اگزوز كاسته خواهد شد 1-توليد COمونواكسيد كربن كه يكي از گازهاي بسيار خطرناك است وبراي سلامتي موجودات زنده بسيار زيان بخش است به طور قابل ملاحظه ايكاهش پيدا مي كند .
2-توليد HCهيدروكربن هاي نسوخته كه موجب سرطان مجاري تنفسي در آنسان مي شود ٬كاهش پيدا مي كند .
هيدروكربن هاي نسوخته كه موجب سرطان مجاري تنفسي در آنسان مي شود ٬كاهش پيدا مي كند .
3-توليدNOاكسيد ازت كه در اثر احتراق ناقص وعدم تنظيم موتور موجب ناراحتي هاي تنفسي وتضعيف بدن در مقابل آنفلوانزا وغيره مي شود ٬ كاهش مي يابد.
4-توليد 2SO گاز آنيدريد سو لفورو م ايجاد اكنشهاي مغزي و افزايش ضربان قلب وسرعت حركات تنفسي مي گردد٬كاهش پيدا مي كند .
نتيجه:
اگر چنانچه بتوانيم به طريقي امكانات تنظيم موتور را براي رانندگان خودروهاي بنزيني و گازوئيل فراهم كنيم گامي بسيار مثبت در جهت كاهش آلودگي وصرفه جويي در مخارج اتومبيل برداشته ايم .يكي از راههاي موثر ٬اموزش رانندگان از طريق تشكيل كلاسهاي اموزشي ورسانه هاي گروهي به ويژه تلويزيون مي باشد .كه در مدت كوتاهي ٬بسياري از رانندگان٬اثرات تنظيم موتور را بر روي خودروهاي خود ملاحظه خواهند كرد .بنابراين با اتخاذ سياست تنظيم وسرويس مرتب اتومبيل نتايج بهداشتي و فرهنگي متنوعي نيزدر راستاي اين سياست بدست مي ايد
مراحل مختلف آلودگي
الف:مرحله هشدار:مرحله اي است كه غلظت هواي آلوده به حدي رسيده باشد .كه بايد اولين مرحله كنترل شروع شود .
ب-مرحله اخطار:مرحله اي است كه نشان مي دهد آلودگي هوا به همان منوال رو به افزوني است وبايد كنترل جدي تري صورت گيرد.
ج-مرحله اضطرار:نشان مي دهد كيفيت هواي آلوده رو به وخامت است وبه حدي رسيده كه خطرات بعدي براي سلامت آنسان حتمي است وبايد اقدامات همه جانبه ٬سريع با تمام اختيارات به مرحله اجرا گذارده شود .در كشورهاي مختلف جهان اقداماتي كه در هرمرحله بايد صورت گيرد در قانون مشخص شده است مثلا در مرحله ضطرار دولت حركت كليه وسائط نقليه را ممنوع اعلام مي كند .
رابطه وسائط نقليه موتوري با آلودگي
وسائط نقليه موتوري بيشتر از هر فعاليت آنساني ديگر هوا را آلوده مي كنند .قانون گذاران امريكا سال ها پيش اين موضوع را در يافته بودند .
در سال 1963 ميلادي نخستين قوانين مربوط به محدود كردن حجم آلاينده هاي اگزوز اتومبيلها را تدوين كردند وتا سال 1983 ميلادي استاندارهاي تعيين شد كه دردنيا تقريبا بي نظير بود .چندين كشور ديگر نيز چنين روشي را در پيش گرفتند ٬مثل كشورهاي هلند٬كانادا ٬ ژاپن وكره جنوبي و اعضا گروه استكهلم شامل اتريش٬ سوئد نروژ وسويس را مي توان نام برد .اما در اواسط فوريه 1989 پارلمان اروپا از اعضاي جامعه اقتصادي اروپا خواست تا به رقابت با استاندارهاي امريكاي برخيزند
علي رغم اينكه خطر آلودگي دود اگزوز اتومبيل ها مشخص بود مهندسان امريكاي وبعدها مهندسين ژاپن والمان غربي راه هاي براي تقليل دود اگزوز اتومبيل ها طرح هاي بهتري پيدا كردند .ولي بيشتر سازندگان اتومبيل در اروپا از كنار اين طرح ها بي توجه مي گذشتند وتصميم گيري را در اين مورد به تعويق مي آنداختند .به گزارش سازمان حفاظت محيط زيست امريكا تقريبا نيمي از منو اكسيد كربن ئيدرو كربن ها و اكسيدهاي نيتروژني كه بر اثر احتراق سوخت هاي فسيلي وارد جو مي شوند .از اگزوز اتومبيل هاي بنزيني وديزلي خارج مي شوند .اگر به فرض بازده موتوري 100 درصد باشد .بايد تمامي سوختي كه واردسيلندر مي شود به طور كامل بسوزد اما چنين نيست بازده موتورهاي بنزيني بين 65 تا 75 درصد وبازده موتورهاي ديزلي بين 80 تا 90 درصد است .
بازده موتورهاي احتراق داخلي به چندين دليل 100 درصد نخواهد بود:
1-هنگام روشن كردن موتور (استارت) دستگاه خنك كننده ناحيه خارجي سيلندر را خنك تر از ناحيه داخلي آن مي كند در نتيجه اين نقطه سرد مانع احتراق كامل است .
2-نسبت سوخت با هوا هرگز به طور يكنواخت مخلوط نمي شود بنابراين اين دو عامل باعث مي شود كه احتراق كامل آنجام نگيرد .
3-مخلوط هوا و سوخت به ندرت در لحظه مناسب منفجر مي شوند باز احتراق كامل نيست .
4-سرعت غير يكنواخت موتور يكي ديگر از عوامل است كه احتراق كامل صورت نمي گيرد.
5-جاده همواريا ناهموار بودن وغيره عواملي است كه احتراق كامل آنجام نمي شود .
تمام اين عوامل منجر به ناقص سوختن بنزين يا گازوئيل مي شوند كه به صورت منواكسيدكربن وئيدرو كربن ها وبه ويژه در موتورهاي ديزلي به صورت دوده بدبو از اگزوز خارج مي شود.
رابطه آلودگي محيط زيست با صنايع
آلودگي محيط زيست وشيوع بيماري ها ومرگ زودرس آنسانها به عوامل زير بستگي دارد :
1-عدم آشنايي مردم به عواقب زيان بار مسائل آلودگي ونقش آن در محط زيست
2-اتوبوس هاي مسافربري درون شهري ٬ ميني بوس ها ٬ كاميون ها ٬ اتومبيل هاي سواري عمومي وخصوصي ٬ موتورسيكلت ها ٬ قطارها٬ هواپيماها٬ كشتي ها وازمايش هاي صنايع اتمي وغيره در آلودگي هوا نقش اساسي و مهمي داشته ودارند
3- مصرف سوخت نامناسب براي به حركت در اوردن چرخ صنايع وكارخانجات يكي
ديگر از عوامل آلوده كننده محيط زيست به شمارمي رود
٤- نداشتن دستگاه تصفيه در كارخانجات صنعتي وبه تبع آن ريختن فضولات كارخانجات
به رود خانه ها كه عمدا حاوي تركيبات فلزات سنگين وساير مواد شميايي خطرناك و
همچنين مواد نفتي كهباعث آلودگي ابها ونابودي جانداران ابزي مي شود .
٥- مي دانيم اب يكي از مواد حياتي موجودات زنده است وازان در مزارع وكشتزارها به
مقدار زياد مصرف مي شود آلوده شدن اب ٬محصولات دچار افات بيشماري شده ودر نتيجه موجب شيوع بيماري مي گردد.
٦- گازهاي مسموم كننده ناشي از وسائط نقليه وكارخانجات زندگي پرندگان راهم دشوار كرده است .
٧- باران هاي اسيدي كه عامل بسيار مهمي در نابود كردن محصولات كشاورزي وعقيم شدن زمين مي شود ناشي از آلودگي محيط زيست مي باشد .
٨- افزايش درجه حرارت زمين وتخريب لايه ازن متاثر از گازهاي متصاعد شده از كارخانجات ووسائط نقليه هايي است كه با سوخت فسيلي به حركت در مي ايند.
٩- بي توجهي ويا كم اهميت دادن به مسائل زيست محيطي عامل بسيار مهمي در كاهش راندمان فعاليت هاي اجتماعي است واز اين رهگذرزيان فاحشي به چرخ هاي اقتصاد جامعه وارد ميشود.
ميزان گازهاي آلاينده از اگزوز اتومبيل
براساس براوردي كه در ايالات متحده امريكا آنجام شده مقدار آلاينده هايي كه در سال 1970ازكليه منابع:حدود9/263ميليون تن دي اكسيد كربن آنتشار يافته بود ،در حدود 4/0 آن حاصل از آنواع وسائط حمل ونقل بوده است . تعجب اور نيست كه دربرخي از نواحي كه صنايع متمركز شده اند ويادربرخي از شهرهاييكه داراي تراكم شديدجمعيت مي باشد وعبور فشرده اتومبيل ها مشكل آلودگي را شدت مي دهد .
حد كشنده شدن هر آلاينده:
خطرناك شدن هر آلاينده به دو عامل بستگي دارد:غلظت و مدت زمان تنفس يك آلاينده
مانند منواكسيد كربن با غلظت بسيار زياد در مدت بسيار كوتاه ممكن است اثري نداشته باشد يا اثران به سرعت جبران شود وازبين برود درحالي كه تنفس مقدار جزئي از اين گازبه مدت طولاني سبب پيدايش عوارض ناراحت كننده در بدن مي شود .براي حد كشنده شدن هر آلاينده يك فرمول تجربي به دست امده كه رابطه اي رابين دو عامل مذكور بيان مي كند مثلا براي آنكه تنفس گاز منواكسيد كربن براي آنسان كشنده است يا نه بايد حاصل ضرب زمان تنفس بر حسب ساعت وغلظت گاز بر حسب پي پي ام بزرگتراز 1500باشد
مبارزه عليه آلودگي هوا
پاكاز هوايي كه استنشناق مي كنيم يكي از مهمترين وظايف هرفرد جامعه است ریئس جمهور ايالات امريكا در پيامي به كنگره در سال 1967چنين اظهار داشت:آلودگي فضا نه به دليل آن است كه غير قابل جلوگيري است ونه بخاطر آنكه نمي توان آن را از بين برد
آلودگي فضا نتيجه بي توجهي است ونبايد اين غفلت تكرار شود.
در اروپا كنفرانس استراسبورگ كه درسال1964برگزار شد دراگاهي دولت هاي ذينفع مشاركت ورزيد.تقريبا در همه جاي دنيا در مردم پديد آمده كه باعث بالا رفتن موج شكايات آنها از اداراتي مي شود كه بايد در مقابل مسئله مبارزه با آلودگي ازخودواكنشي نشان دهند.
روش هاي مبارزه با آلودگي هوا :
1- طرح نصب مبدلهاي كاتاليزور براي بي خطرسازي دود هاي اگزوز
2- متوقف كردن اتومبيلهاي كه احتياج به تعمير اساسي دارند واجازه استفاده مجدد مشروط به رفع نواقص آنهاست.
3- ارزان كردن قطعات و لوازم يدكي اتومبيل و بدون فوت وقت در اختيار مصرف كننده قرار دادن .
4- ملزوم نمودن سازندگان اتومبيل هاي داخلي به تبعيت از استاندارهاي موجود در جهت طرح هاي رفع آلودگي هوا
5- ايجاد مراكز كنترل مواد آلوده كننده خروجي از اگزوز وسائط نقليه
6- جايگزين كردن وسائط نقليه عمومي به آندازه نياز جامعه به جاي وسائط نقليه شخصي
7- استفاده ازسوخت گاز در كارخانجات كه در مسير شبکه گاز رساني است در صورت عدم امكان از سوخت گاز بايستي از سوخت هاي سبك و كم گوگرد استفاده نمايند
8- نصب دستگاه هاي كنترل مواد آلاينده در كليه قسمت هاي مورد نياز كارخانه ها
9- بازديد و نظارت مداوم بر نحوه فعاليت كارخانجات وارائه پيشنهادات وضوابط لازم به منظور كنترل آلودگي هوا ناشي از فعاليت آنها به مسولين مربوطه
10-مشخص نمودن مناطقي مناسب در خارج شهر واستقرار واحدهاي صنعتي جديد و آنتقال كليه صنايع داخل شهر به آن مناطق
11-گسترش سيستم شبكه گاز رساني به منظور استفاده حداكثر از سوخت گاز در واحدهاي مسكوني
12- الزامي كردن استفاده از گاز در مناطقي كه شركت ملي گاز تسهيلات لازم رادر اختيار شهروندان قرار داده است.
13- وادار نمودن سازندگان وسايل سوخت خانگي به تبعيت از استاندارهاي يكسان و تشويق براي عرضه وسايل گاز سوز جديد
14- ملزوم نمودن اهالي به رفع نواقص دستگاه هاي خود
15- اموزش همگاني وجلب همكاري ساكنين شهرها در استفاده از سوخت هاي مناسب
16- ملزوم نمودن صاحبان ساختمانهاي بزرگ ازقبيل هتلها ادارات وبيمارستانها جهت برطرف نمودن عيوب فني دستگاه هاي حرارت مركزي و استفاده از سوخت مناسب علاوه بر موارد فوق ظمنا مسئله آلودگي هوا و شهرسازي نيز جدا از يكديگر نبوده ودر طرح هاي آلودگي هوا ٬مسائل شهر سازي نيز بايستي مورد توجه كامل قرار گيرد.به عنوان مثال ٬انجام اقداماتي نظير ايجاد يك پوشش از اسفالت خوب در خيابانها و پياده روسازي ٬ايجاد فضاي سبز خياباني ٬ايجاد توالت هاي عموي به تعداد كافي ٬ در كنار مراكز جمعيت جمع اوري وحمل زباله و مواد زباله و مواد زايد به طريق بهداشتي با آلودگي هوا كمك اساسي مي نمايد.
وسائط نقليه يكي از منابع مهم آلوده ساز محيط زيست مي باشد كه بيش از60درصد محيط زيست را آلوده مي كند.
وسائط نقليه از چهار طريق هوا را مسموم مي نمايند:1- مخزن بنزين2- كاربراتور3-كارتر 4-اگزوز
كه با تبديل كردن سوخت اتومبيل به گاز اين آلودگي به طور چشم گيري كم مي شود
چنانچه بخواهيم از تجربيات كشور هايي چون امريكا٬ژاپن٬هلند٬انگلستان وايتاليا در كاهش آلودگي هوا استفاده كنيم بايستي رانندگان نسبت به تبديل كردن خودروهاي خود به گاز اقدام كنند واين عمل نه تنها ميزان آلودگي هوا رابه طور قابل ملاحظه اي كاهش ميدهد . بلكه از نظر صرفه جويي ريالي در سوخت رقم بالايي را به شرح زيرنشان مي دهد
گاز سوز كردن اتومبيل هاي بنزيني حدود10درصداز سروصداي موتور رامي كاهدودر مجموع قطعات نسبت بهم نرم تر كار مي كنندوباعث افزايش طول عمر قطعات موتور مي شود كه آن هم به علت كاهش رسوبات در محفظه هاي احتراق ورودي سوپاپهاوسرپيستونهاست كه نتيجتا هزينه تعميرات موتور كاهش وهمچنين به علت تميز ماندن روغن موتورامكان استفاده بيشتراز آن را ميسر مي نمايد.
تکنولوژی کنترل الایندها در خودرو
1.طرح موتور 2.برگشت دود
3.سیستم جرقه زنی 4.کاتالیست ها
درطرح موتور بسیاری از جزییات برانتشار الایندها موثرند که مهمترین پارامترهای آن عبارتند از:
طرح محفظه احتراق:
منبع اصلی انتشارهیدرو کربنها سوخت نسوخته ای ایست که با دیواره های محفظه احتراق تماس پیدا میکند از این رو مساحت دیواره های محفظه احتراق را باید حد امکان کم گرفت حالت مطلوب شکل کروی است که در عمل ساختش مقدور نیست . سوختی که وارد سیلندر میشود باید حالت گردابی داشته با شد تا بهتر و سریعتر بسوزد. شاید مهتر از آن تامین حرکت گردابی دراطراف شمع باشد.بدین ترتیب مخلوط سوخت وهوا اسانتر مشتعل میشود.بهتراست شمع دروسط قرارگیرد زیرا بدین ترتیب با کاهش مسافتی که جبههء شعله می پیما ید احتمال آنفجار سوخت و کوبش کمتر میشود.
نسبت تراکم :
هر چه نسبت تراکم بالاتر باشد بازده گرمائی موتور بیشتر است و عملکرد بهترو مصرف سوخت پا یین تر دو عیب ناشی از نسبت تراکم بالا کوبش موتور و افزایش الا یندگی Nox می باشد.که با تو سعه سیتمهای الکترونیکی وتغیر طرح محفظه احتراق وتعبیه 4 سوپاپ درسر سیلندر میتوان آنتظار افزایش نسبت تراکم را داشت.
زمان بندی متغیر سوپاپ ها:
که به سه دسته 1.مکانیکی 2. هیدرولیکی 3. الکترونیکی تقسیم میشوند :
اثر تنظیم زمانی سوپاپها بر آنتشار الایندها میتواند کاملا چشمگیر باشد. که مهمترین آن قیچی سوپاپها است هنگامی که سوپاپ هوا هنوز باز است وسوپاپ دود هنوز بسته نشده طول این مدت تایین کننده مقدار دودی است که پس از بسته شدن سوپاپ دود در سیلندر قرار می گیرد که باعث کاهش دمای واکنش میشود و در نتیجه بر آنتشار Nox اثر میگذارد.
همچنین برای شارژ بهتر سیلندر از هوا زودتر باز شدن سوپاپ هوا در دور ارام مناسب است(اوانس بودن سوپاپ) زیرا اینرسی مخلوط هوا و سوخت کم است ومیل به شارژ سیلندر ندارد و اگر زمان باز بودن سوپاپ هوا بیش از حد باشد (ریتارد بودن سوپاپ) در دور ارام هنگام بالا امدن پیستون برای تراکم باعث برگشت مخلوط هوا وسوخت به سیلندر میشود در دورهای بالا به علت اینرسی بالا مخلوط سوخت/هوا حتی پس از بالا امدن پیستون امکان تراکم وجود دارد ومخلوط همچنان از سوپاپ هوا به داخل سیلندر می اید در نتیجه ریتارد بودن سوپ هوا مناسب است. مشکل آنجاست که با بیشترباز ماندن سوپاپ هوا قیچی سوپاپ ها بیشتر میشود ودر دور ارام سبب افزایش آنتشار هیدرو کربنها میشود که با ایجاد سیستم های الکترونیکی برای تنظیم سوپاپ ها آن نیز مرتفع شده.
طرح مانیفولد:
جریان گاز در مانیفولد هوا و دود موضوع بسیار پیچیده ئی است به علت تغییرات گذرا در جریان گاز که نه تنها از تغییرات دور موتور بلکه از عمل تلمبه زنی سیلندر ها نیز ناشی میشود که باعث ایجاد نوسان فشار در منیفولد میشود اگر منیفولد های هوا و دود طوری طراحی شوند که در لحظه مناسب موج فشار را برگردانند بازده حجمی به شدت زیاد میشود امروزه خودروهایی با طول منی فولد متغیر ساخته شده است که در دور پایین طول آن افزایش میابد که سبب ایجاد بهتر میشود ودر دور های بالاترطول آن کاهش میابد که سبب شارژ سریعتر وکاملتر سیلندر میشود .
لایه بندی سوخت : اگر بتوان مخلوط هوا /سوخت را به صورتی وارد سیلندر کرد که در اطراف شمع مخلوط غنی تری فراهم کرد آن گاه میشود کل مخلوظ را فقیرتر در نظر گرفت که سبب صرفه جویی در مصرف سوخت میشود ولی همچنان مشکل تولید noxبه قوت خود باقی است برای رفع این مشکل به تازگی شرکتهای میتسوبیشی وبنزو…تکنولوژی GDI را ابداع کردهاند که در آن سوخت مستقیما داخل سیلندر پاسیده میشود و توسط باز گردانندهای سر پیستون سوخت را در اطراف شمع غنی تر کرد و مخلوط را نیز به صورت کاملا لایه بندی در اورد همچنین در نوع پیشرفته آن از آنژکتور هایی برای پاشش سوخت آب درون سیلندر استفاده شده است که سبب کاهش دمای احتراق میشود و کاهش nox را به دنبال دارد
سیستم های جرقه زنی:
سیستم های جرقه زنی به دو طریق میتواند بر آنتشار الایندها موثر باشد
1.کیفیت جرقه 2.زمان جرقه
کیفیت جرقه توانایی مخلوط را برای آنف
حفاظت از محیط زیست
حفاظت از محیط زیست یکی از مهمترین اهداف شرکت نفت سپاهان است که در خط مشی شرکت صراحتاً به آن اشاره شده است. شرکت نفت سپاهان می‌کوشد تا در کنار تأمین رضایت مشتری از آلودگی محیط زیست جلوگــیری کند و در این راسـتا حفاظت از محیط زیسـت را سرلوحه اهداف و فعالیتهای کاری خود قرار داده است.
تلاش در جهت تولید روغنهای موتور با سطح کیفیت بالاتر و چند درجه‌ای (۴ فصل) که مدت زمان کارکرد بیشتری داشته باشند به معنای صرفه جوئی در مصرف مواد اولیه و کاهش میزان ورود روغن سوخته به محیط زیست می‌باشد.
رعایت ملاحظات زیست محیطی در هنگام تعیین فرمولاسیون محصولات جدید و نظارت بر ساخت و تولید از نظر کنترل کیفیت آنها، از جمله فعالیتهای شرکت نفت سـپاهان در جهت بهبود کیفیت و تولید محصولات سازگار با محیط زیست می‌باشد.
ارائه‌آموزشهای فنی و تخصصی به مصرف کنندگان و تلاش برای ارتقاء فرهنگ مصرف و انتخاب روغن موتور مناسب برای خودرو‌ها، از طریق دوره‌های آموزشی و انتشارات متنوع، خود دلیلی بر تلاش شرکت نفت سپاهان در جهت توسعه فرهنگ حفاظت از محیط زیست می‌باشد.
جهت بالابردن فرهنــگ مصرف کنــنده در خصوص رعایت مسـائل حفاظت محیط زیست بر روی بسته بندی (قوطی روغن) عبارتهائی مرتبط با مسائل محیط زیست نوشته میشود.
برگزاری انواع دوره‌های آموزشی، استانداردهای زیست محیطی جهت ارتقاء فرهنگ و دانش پرسنل این شرکت از جمله دیگر فعالیتهای این شرکت در راستای حفظ محیط زیست می‌باشد.
توسعه فضاهای سبز در محوطه پالایشگاه خود نیز تلاش دیگری برای حفظ طبیعت است.
برنامه ریزی و انجام انواع مقاله‌های فنی در جهت به کار گیری از تکنولوژی مدرن روز به منظور کاهش اثرات زیست محیطی
مصرف منابع و در نتیجه کاهش میزان تولید انواع آلایندهها، در سطح پالایشگاه از جمله:
اصلاح و کامل کردن سیستمهای نمونه گیری دربخشهای عملیاتی فورفورال و موم گیری. (جلوگیری از اتلاف منابع و آلودگی محیط زیست)
بتن ریزی زمین در اطراف مخازن تخم مرغی مواد افزودنی. (جلوگیری از آلودگی خاک)
خرید دستگاه آنالایزر گاز خروجی کوره و نصب متعلقات آن در بخشهای عملیاتی. (جلوگیری از اتلاف منابع و آلودگی محیط زیست)
ساخت جایگاه تعویض روغن و ته کشی کامیون‌ها در محدوده‌پارکینگ شمال غربی پالایشگاه. (جلوگیری از آلودگی خاک)
تغییر سیستم اندازه گیری ارتفاع سیال در مخازن ذخیره. (جلوگیری از اتلاف منابع و آلودگی محیط زیست)
نصب ظروف مختلف جمع آوری مواد وضایعات فرآیندی در واحدهای عملیاتی و در سطح پالایشگاه. (جلوگیری از آلودگی محیط زیست)
برنامـه های مهم شرکت در زمینه جلوگیری از آلودگی محیط زیست و کاهش پیامدهای زیست محیطی ناشی از فرآیند پالایش می‌باشند.
اجراء، نگهداری و بهبود یک سیستم مدیریت زیست محیطی.
حصول اطمینان از انطبا ق با خط مشی زیست محیطی پالایشگاه.
گزارش دهی در مورد عملکرد سیستم مدیریت زیست محیطی به منظور بازنگری و به عنوان پایه‌ای برای بهبود سیستم مدیریت زیست محیطی.
مشخص نمودن نیازهای آموزشی و الزام آموزش کارکنانی که کار آنها ممکن است پیامد بارزی بر محیط زیست داشته باشد.
کنترلهای عملیاتی مربوطه و مطابقت آن با اهداف کلان و اهداف خرد زیست محیطی سازمان.
کالیبره نمودن تجهیزات پایش وحفظ این سوابق بر طبق روشهای اجرایی.
ارزیابی ادواری با توجه به رعایت قوانین و مقررات زیست محیطی.
اجرا نمودن برنامه‌هایی برای ممیزی‌های ادواری سیستم مدیریت زیست محیطی.
جلوگیری و ممانعت ازبازیافت غیر بهداشتی مواد زاید.
تفکیک ضایعات فرآیندی و غیر فرآیندی.
نظارت بر وضعیت جمع آوری ضایعات فرآیندی و غیرفرآیندی و دفع آن.
توجه و آموزش کارکنان بر اصول تولید زباله کمتر.
ملزم نمودن کارکنان به جداسازی کاغذ و پلاستیک.
ارتقاء آگاهی های زیست محیطی کارکنان با نصب پیامهای زیست محیطی در بردهای اطلاع رسانی و فرستادن آن به واحدهای مختلف.
برگزاری مسابقات زیست محیطی جهت آگاهی وتشویق کارکنان به اصول زیست محیطی.
به روز نمودن جنبه‌های مربوط به پیامدهای بارزی که در تعیین اهداف کلان زیست محیطی منظور شده است.
استفاده کارا از منابع و جایگزینی مواد مناسب جهت جلوگیری از آلودگیهای زیست محیطی.
استفاده از فرآیندهایی در واحد مهندسی پالایش جهت پیشگیری و کاهش آلودگی.
سازگار نمودن اهداف با خط مشی زیست محیطی و تعهد به پیشگیری از آلودگی.
بررسی آزمایشات شیمیایی و میکروبی آب جهت تعیین کیفیت آب آشامیدنی.
تهیه فرمهای (MSDS (Material Safety Data Sheet و جمع آوری مشخصات کل مواد شیمیایی مورد استفاده در واحدهای مختلف پالایشگاه و بررسی اثرات آنها بر روی انسان و محیط زیست.
تهیه لیستی از جنبه‌ها و پیامدهای زیست محیطی و کنترل جنبه‌های زیست محیطی بر مبنای خط مشی، اهداف کلان و اهداف خرد زیست محیطی.
استفاده از کودهای بیولوژیک جهت امر فضای سبز جهت جلوگیری از اثرات و پیامدهای نامناسب کودهای شیمیایی.
گسترش و ایجاد فضای سبز و چمنکاری در حداقل فضای ممکن موجود در سطح پالایشگاه.
تصمیم گیری و اقدام به خرید گیاهان آپارتمانی موثر در کاهش آلودگیهای محیط بسته جهت اطاقهای ادارات و واحدهای مختلف.
کاشت گیاهان رونده جهت ایجاد دیوارهای سبز.
کاهش آلودگیها و ضایعات از طریق بهینه سازی مصرف انرژِی.
اندازه گیری و پایش پارامترهای PH، دما، کدورت، رنگ، BOD، COD، مواد چربی ونفتی، دترجنت، CN، HG، MOدر پساب بهداشتی و صنعتی.
اندازه گیری و پایش آلاینده‌های خروجی CO۲، CO، NO۲، NO، NOX از دود کشها به صورت ماهیانه.
کنترل خوردگی و رسوب دهی در سیستمهای خنک کننده.
بررسی و امکان بازیابی مواد مفید وارزشمند همچون فورفورال از پساب و ارائه راهکارهای مناسب و علمی.
ارائه راهکارهای مناسب در راستای کاهش آلودگی خاک و جلوگیری از آلودگی سفره‌های آب زیر زمینی.
کنترل و جلوگیری از نشت مواد تولیدی از مخازن.
کنترل پساب خروجی فورفورال در حد استاندارد
استراتژیهای انرژی و محیط زیست:
در تدوین استراتژی 3 ساله انرژی و محیط زیست شرکت نفت سپاهان، قوانین و مقررات لازم الاجرای مربوط به آلایندگی و مصرف انرژی از یک طرف و انتظارات جامعه از شرکت از طرفی دیگر مورد توجه قرار گرفته است. بر این اساس، به منظور دستیابی به اهداف مذکور در استراتزی، اقدامات گوناگونی توسط شرکت انجام شده است و تا به حال به مواردی نیز دست یافته است.
عقد قرارداد خوداظهاری در پایش زیست محیطی و نمونه برداری فصلی از آلایندهها؛
استقرار استاندارد ISO 14001 در راستای مدیریت زیست محیطی سازمان؛
اقدامات اولیه به منظور استقرار استاندارد ISO 16001 در راستای بهینهسازی مصرف انرژی؛
به روزآوری قوانین و الزامات زیست محیطی بهصورت سالانه و همسویی فعالیتهای سازمان با این قوانین؛
انجام مطالعات و پژوهشهای اولیه به منظور احداث پکیج تصفیه پساب صنعتی؛
تحقق مقاله نیو سمپ به منظور ممانعت از انتشار بوی حلال فورفورال به محوطههای اطراف و تضییع حقوق همسایگان؛
رعایت استاندارد فضای سبز در سازمان (حداقل 10% کل مساحت سازمان)؛
تولید محصولات با عمر مفید طولانی بهمنظور زماندار شدن دور ریز و تعویض روغنهای موتور؛
ایزولاسیون کلیه محوطههایی که احتمال تخریب و آلودگی خاک و آب را در سازمان در پی داشته باشد؛
طرح تفکیک ضایعات در راستای تحقق بهتر مدیریت ضایعات سازمان؛
بازرسیهای دورهای و مرتب از ماشینآلات نظیر لیفتراکها، سرویسهای ایاب و ذهاب، پمپها
فهرست مطالب
محیط زیست (Environment):
آلودگی محیط زیست
دید کلی
آلودگی محیط زیست و لایه ازن
آلودگی هوا و مه دود فتوشیمیایی
باران اسیدی
مواد شیمیایی آلی سمی
آلودگی آبها
فلزهای سنگین و شیمی خاک
تولید انرژی و آثار محیطی آن
رعایت اخلاق محیط زیستی:
حفظ حیات وحش:
حفاظت ازجنگلات ومنابع طبیعی:
نصب پوستر های تبلیغاتی:
تعیین مکان مشخص برای کثافات:
آلودگی آب (Water Pollution)
دید کلی
تاریخچه
تعریف آلودگی آب
عوامل آلوده کننده آب
عوامل آلوده کننده آبهای زیرزمینی :
عوامل آلوده کننده آبهای سطحی:
آلوده کننده‌های صنعتی:
فاضلاب خانگی :
حشره کشها ، سموم دفع آفات نباتی و کودهای شیمیایی:
چشم انداز الودگی آب
ذخایر آبهای ما در آینده چگونه خواهد بود؟
آلودگی محیط زیست و نابودی جنگلها
جنگل و درخت
کودکان وآلودگی محیط زیست:
کودکان وتوسعه پایدار:
مرگ ومیرکودکان:
سرطان، دشمن آینده کودکان:
حفاظت ازمحیط زیست کودکان:
محیط زیست کوچک Micro Environment:
محیط زیست متوسط Mezo Environment :
محیط زیست بزرگ Macro Environment:
اعلام سال ۱۹۸۵ به عنوان سال بین المللی جوانان
آلودگي هوا و راههای كاهش آن
منو اكسيد كربنco
خطر منو اكسيدكربن
اثرگاز آنيدريد سولفورو:
اثر اكسيد هاي ازت:
ماهيت سرب در طبيعت:
عوامل شيمياي سرطان زاي موجود در دود اتومبيل
براي كاهش آلودگي اتومبيل چه بايد كرد؟
تنظيم موتور
نقش سوخت موتورها در رابطه با آلودگي هوا
تاثير تنظيم موتور:راهي است براي صرفه جويي در مخارج اتومبيل وآلودگي كمتر
نتيجه:
مراحل مختلف آلودگي
رابطه وسائط نقليه موتوري با آلودگي
بازده موتورهاي احتراق داخلي به چندين دليل 100 درصد نخواهد بود:
رابطه آلودگي محيط زيست با صنايع
ميزان گازهاي آلاينده از اگزوز اتومبيل
حد كشنده شدن هر آلاينده:
مبارزه عليه آلودگي هوا
روش هاي مبارزه با آلودگي هوا :
تکنولوژی کنترل الایندها در خودرو
طرح محفظه احتراق:
نسبت تراکم :
زمان بندی متغیر سوپاپ ها:
طرح مانیفولد:
سیستم های جرقه زنی:
حفاظت از محیط زیست
مطالب مرتبط