مقاله مقایسه رضایت زناشویی در زوجین فاقد فرزند

دانلود مقاله مقایسه رضایت زناشویی در زوجین فاقد فرزند

چکیده:
در طول تاریخ، جوامع بشری نگران زاد و ولد بوده‌اند و به خاطر ضربه‌پذیری بیشتر کیان خانواده به علت نداشتن فرزند این کانون مقدس بیشتر به تزلزل و درهم پاشیدگی منجر می‌شود. هدف از پژوهش حاضر بررسی میزان رضایت زناشویی در زوجین فاقد فرزند هست تا بتوان با پی بردن به نقش و اهمیت این عوامل به پایداری خانواده و رفع اختلافات میان زوج‌ها کمک کرد.
برای این منظور در این پژوهش از پرسش‌نامه‌ی رضایت زناشویی Enrich برای سنجش رضایت زناشویی زوجین استفاده شده است. تعداد افراد نمونه در این تحقیق ۶۰ نفر (۳۰ نفر زن، ۳۰ نفر مرد) می‌باشند.

مقدمه:
خانواده اصلی‌ترین هسته هر جامعه و کانون حفظ سلامت و بهداشت روانی است و نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت فرزندان یعنی پدران و مادران آینده‌ساز جامعه دارد و هیچ نهاد و مرجعی نمی‌‌تواند جایگزین خانواده به ویژه مادر شود. جامعه‌ای سالم‌تر و پویاتر است که مادران و پدران با شخصیت‌تر، سالم‌تر و با اعتقادتر داشته باشد.
رضایت زناشویی یکی از عوامل مؤثر در ثبات خانواده‌ها و در عین حال بهداشت روانی همسران و فرزندان است. در روابط زناشویی عوامل متعددی باعث رضایت همسران از یکدیگر می‌شود. بزرگترین بخش از تحقیقاتی که درباره‌ی تأثیر عوامل محیطی بر ازدواج صورت گرفته به نقش عوامل اقتصادی و عوامل مرتبط با کاربرد رضایت زناشویی پرداخته‌اند.[۱]
عوامل متعدد دیگری نیز می‌تواند در رضایت زناشویی زوجین تأثیر داشته باشد برای مثال سطح فرهنگی و تربیتی زوجین، سطح تحصیلات، پیشینه خانوادگی هر کدام از زوجین، وضعیت جسمانی و به خصوص ظاهری زوجین، فاصله سنی و بسیاری از عوامل دیگر. ولی آنچه مسلم است رضایت زناشویی یکی از مهمترین فاکتورهای رشد و اعتلای زوجین و عاملی مؤثر در آرامش روحی و روانی آنها به شمار می‌رود و در آینده نیز نقش بسیار مهمی در تربیت فرزندان خواهد داشت.
رضایت زناشویی باعث می‌شود تا زوجین بیشترین استفاده را از پتانسیل‌ها و ظرفیت‌ های فرد مقابل داشته باشد و از وقت و انرژی خود به بهترین شکل ممکن استفاده نماید. رضایت زناشویی یکی از عوامل مهم در تحکیم روابط زناشویی به شمار می‌رود.

بیان مسئله:
انسان‌ها دارای یکسری نیازهای عاطفی، روانی، معنوی، جسمی و بدنی می‌باشند که اگر بتوانند نیازهایشان را در زندگی مشترک برآورده کنند و زندگی خود را دوست داشته باشند یا احساس کنند به آن چه که می‌خواسته‌اند رسیده‌اند و یا خواهند رسید، می‌توان گفت که از زندگی خویش رضایت دارند.[۲]
برای بسیاری از افراد و همچنین زوج‌ها توانایی به دنیا آوردن فرزند روی‌هم در تکامل شخصیت مردانه یا زنانه، تعیین هویت و نتیجه نهایی زندگی بشرمی‌باشد. به دنیا آوردن کودک و پدر و مادر شدن یکی از پایه‌های اساسی تشکیل خانواده می‌باشد. فاقد فرزند بودن تاثیر عمیقی بر وضعیت روانی فرد می‌گذارد.[۳]
آنها که به طمع بهره‌مندی بیشتر از زندگی در سال‌های اول ازدواج و دوری از مزاحمت کودک از تولید نسل جلوگیری می‌کنند پس از اندک مدتی درمی‌یابند که زندگی‌شان طراوت و شادابی را ندارد و به سردی می‌گراید، رابطه طرفین در خانه تصنعی و برخوردها بسیار خشک است. داشتن فرزند روابط را غنی‌تر و دوام زندگی را بیشتر می‌سازند. کانون خانواده جایگاه سعادت و رضایتمندی و محل آرامش و آسایش زوجین می‌باشد.
بنابراین وقتی که زوجین توانایی بچه‌دار شدن را دارند ولی از آمدن یا بودن بچه جلوگیری می‌کنند و کار را برای خود سخت می‌کنند، در آینده اضطراب روحی ناشی ار ناباروری و نگرانی از بچه‌دار نشدن را در خود ایجاد می‌کنند.
مشکلات عظیم روابط خانوادگی ـ اجتماعی و حتی روابط زناشویی و جنسی آشکار می‌شود که ممکن است باعث نابسامانی‌های مصیبت‌بار موجود در اجتماع شود شکل نا‌امیدکننده و تأسف‌بار این مشکلات فراری شدن مرد از خانه و زندگی، اعتیاد و اختلافات و کشمکش‌های خانوادگی است که غالباً به سرگشتگی و طلاق زوجین منجر می‌شود پس واضح است که مسئله ناباروری به علت دو جنبه خانوادگی و اجتماعی آن آثار عمیق مشهودی در خانواده و اجتماع دارد و منجر به از هم پاشیدگی خانواده که تار و پود اصلی جوامع بشری است می‌شود. (زندی، ۱۳۷۰)
حال این سؤال مطرح می‌شود پس چرا با توجه به نقش والای خانواده در تکامل فرد و جامعه ما هر روز شاهد افزایش طلاق و نارضایتی زناشویی در جامعه خود هستیم و چرا با توجه به این که طلاق منفورترین حلال نزد خداوند است آمار آن هر سال نسبت به سال قبل اضافه می‌شود؟
شاید این ناسازگاری زوجین و دلایل طلاق آنها در بعضی از موارد ناشی از این باشد که زوجین توانایی بچه‌دار شدن را دارند ولی به خاطر برخی از مشکلات از آمدن بچه جلوگیری می‌کنند، باعث می‌شود که هرگز بچه‌دار نشوند و در زندگی خود مشکلاتی را به وجود آورند که یکی از این مشکلات می‌تواند نارضایتی زناشویی باشد. زیرا نداشتن فرزندی که بتواند جای خالی بسیاری از مشکلات زناشویی را پر کند خود باعث نارضایتی زناشویی می‌شود.
لذا در تحقیق حاضر به بررسی میزان رضایت زناشویی در بین زوجین فاقد فرزند می‌پردازیم در این میان اگر بتوان رابطه معنی‌داری بین این دو متغیر پیدا کرد در آگاهی دادن به زوجین جهت حفظ و نگهداری از کیان خانواده مؤثر خواهد بود.
تحقیقات متعددی نیز در مورد نقش فرزندان در رضایت زناشویی زوجین انجام شده است که از جمله می‌توان به تحقیق رشیدی (۱۳۸۰) تحت عنوان رابطه وجود فرزند در رضایت زناشویی زوجین اشاره نمود. ولی در این تحقیق به این نتیجه رسید که نبود فرزند در یک خانواده می‌تواند بر روی رضایت زناشویی تأثیر منفی داشته باشد.

اهمیت و ضرورت پژوهش:
خانواده یکی از بهترین هسته‌های جامعه است که از بدو پیدایش بشر وجود داشته است. خانواده به عنوان یک سیستم اجتماعی، فرهنگی تلقی می‌شود که در کنار همه خصوصیات دیگرش دارای مجموعه‌ای از قواعد است و هر یک از اعضایش نیز نقش خاصی دارند.
بنا به گفته کی[۴] (۱۹۸۵)خانواده‌ها صاحب اعضای جدیدی می‌شوند و به مرور آنها را از دست می‌دهند اما روابط خانوادگی همچنان پابرجا باقی می‌ماند و کانون تربیت فرزندان، حفظ سنت‌های اجتماعی و روابط زندگی انسان‌هاست. انسان موجودی اجتماعی است و وجود و عنصر زن و مرد و زندگی مشترک آنها با همدیگر از ابتدا در جوامع بشری دیده شده است.
بنابراین عوامل تسهیل کننده در ارتباط بین زن و شوهر به خاطر عدم وجود فرزند همواره مورد توجه بوده است در این برهه از زمان این سؤال مطرح می‌شود که چه کنیم تا گرمی و شور زندگی مشترک پابرجا بماند و ارتباط صحیح زن و شوهر باعث تداوم زندگی شیرین آنها گردد. پژوهش حاضر به یافتن میزان رضایت زناشویی در بین زوجین فاقد فرزند می‌پردازد.

سلامت خانواده و سلامت اجتماع لازم و ملزوم یکدیگر هستند پس برای داشتن جامعه‌ای سالم باید به سلامت نخستین واحد اجتماع یعنی سلامت خانواده اهمیت داده شود و هدف این است که راه فراری از مصایب و دشواری‌ها به روی زوجین باز کنیم چه بسیار افرادی را که می‌توانند به سعادت و خوشبختی برسند ولی در اثر عدم آگاهی در سال‌های اول ازدواج که فرزندی نداشته باشند تا در رفاه و آسایش به سر ببرند و مزاحم نداشته باشند تا به تفریح یا به عیش و خوشگذرانی‌های خود بپردازند و خود را بدبخت کرده و در سیه‌روزی می‌افتند.

پس خانواده سیستم ارتباطی منحصر به فردی دارد که با روابط دوستی و روابط کاری متفاوت است در همه‌ی جوامع روابط زوجی ارزش زیادی دارند. همین عامل باعث شده است که بیشتر از ۸۰درصد از افراد طلاق گرفته دوباره ازدواج کنند (گلدنبرگ، ۲۰۰۰) پس ازدواج را می‌توان به عنوان یکی از مراحل رشد انسان‌ ها در نظر گرفت.

لذا با توجه به نقش فرزند در گرمی و نشاط خانواده و ایجاد استحکام روابط زناشویی، در این تحقیق سعی داریم در تاثیر فقدان فرزند را بر روی رضایت زناشویی زوجین مورد بررسی قرار دهیم. نتیجه این تحقیق می‌تواند برای برنامه‌ریزی‌های مختلف مورد استفاده قرار گیرد حتی نتایج تحقیق در امور مشاوره‌ای نیز قابل استفاده خواهد بود.

اهداف پژوهش:
هدف اصلی:
آیا بین میانگین نمرات رضایت زناشویی زنان و مردان نابارور، تفاوت معنی دار‌‌ وجود دارد؟

اهداف فرعی:
۱- آیا بین میانگین نمرات رضایت زناشویی زنان با تحصیلات دانشگاهی و مردان با تحصیلات دانشگاهی، تفاوت معنی دار‌‌ وجود دارد؟
۲- آیا بین میانگین نمرات رضایت زناشویی زنان با تحصیلات زیردانشگاهی و مردان با تحصیلات زیردانشگاهی، تفاوت معنی دار‌‌ وجود دارد؟

فرضیه‌های پژوهش:
فرضیه اصلی:
میزان رضایت زناشویی در بین زوجین فاقد فرزند با تحصیلات دانشگاهی پایین است.

فرضیه‌های فرعی:
۱- میزان رضایت زناشویی در بین مردان فاقد فرزند پایین است.
۲- میزان رضایت زناشویی در بین زنان فاقد فرزند پایین است.

تعریف متغیرها:
تعریف نظری رضایت زناشویی:
رضایت زناشویی: احساسات عینی از خشنودی، رضایت و لذت تجربه شده توسط زن یا شوهر است هنگامی که همه جنبه‌های ازدواجشان را در نظر می‌گیرند. رضایت یک متغیر نگرشی است و بنابراین خصوصیت فردی زن و شوهر محسوب می‌شود. (به نقل از فرقانی، ۱۳۸۲).

تعریف عملیاتی رضایت زناشویی:
رضایت زناشویی: نمره‌ای است که فرد از پرسش‌نامه رضایت زناشویی ENRICH کسب می‌کند.

فهرست مطالب
فـصـل اول : کلیات پژوهش ۹
مقدمه: ۱
بیان مسئله: ۲
اهمیت و ضرورت پژوهش: ۴
اهداف پژوهش: ۵
فرضیه‌های پژوهش: ۵
تعریف متغیرها: ۶
تعریف نظری رضایت زناشویی: ۶
تعریف عملیاتی رضایت زناشویی: ۶
فصل دوم: مروری بر ادبیات پژوهش ۷
ناباروری: ۸
نگرش تاریخی بر ناباروری: ۸
شیوع فاقد فرزند بودن: ۹
رضایت زناشویی: ۱۰
تغییرات رضایت زناشویی در طول زمان: ۱۱
جایگاه و اهمیت تشکیل خانواده: ۱۳
انتخاب همسر: ۱۴
عوامل مؤثر انتخاب همسر: ۱۴
۱- عامل سن: ۱۴
۲- عامل اقتصادی و فرهنگی: ۱۵
۳- جذابیت جسمی: ۱۵
۴- درآمد: ۱۵
۵- میزان تحصیلات: ۱۶
آثار روابط سالم همسران: ۱۶
۱- ایجاد آرامش روانی: ۱۶
۲- ارضای نیازهای روحی ـ روانی: ۱۷
۳- کاهش خواسته‌های بی‌جا: ۱۷
۴- کاهش اختلافات خانوادگی: ۱۷
۵- کاهش طلاق: ۱۷
مقاصد ازدواج: ۱۸
۱- یافتن آرامش و سکون: ۱۸
۲- تکمیل و تکامل: ۱۸
۳- حفظ دین: ۱۹
۴- بقای نسل: ۱۹
روابط زناشویی و نداشتن فرزند: ۱۹
روش‌های زناشویی از دیدگاه روانشناسی: ۲۱
فاکتورهای مؤثر در باروری: ۲۲
تعداد مقاربت‌ها: ۲۲
سن زن: ۲۳
سن مرد: ۲۳
سیگار کشیدن: ۲۴
عوامل سوق باروری و بچه‌دار شدن در اجتماع ایران: ۲۴
۱- غریزه: ۲۴
۲- احساس و عقل: ۲۵
۳- عوامل سنتی و فرهنگی: ۲۵
۴- معتقدات مذهبی: ۲۶
واکنش‌های عمومی نسبت به از دست دادن باروری از جانب بستگان و دوستان: ۲۶
تقویت روحی و روانی فرزند نداشتن: ۲۷
جنبه‌هایی از عملکرد اشخاصی که تحت تاثیر ناباروری قرار می‌گیرند: ۲۹
۱- فعالیت جنسی: ۲۹
۲- اعتماد به نفس: ۲۹
۳- ارتباطات: ۲۹
۴- احساس تنهایی و طرد شدن: ۳۰
۵- مواجهه با درمان‌های پرزحمت: ۳۰
۶- وسواس در مورد باردار شدن: ۳۰
۷- احساس افسردگی، ناتوانی، ناامیدی ۳۰
اثرات روانی ناباروری بر روابط زوجین: ۳۰
آیا تولد فرزند همیشه ازدواج را بهبود می‌بخشد؟ ۳۲
اعمال فشار بر رابطه زوجی: ۳۲
منظور از عدم توانایی بچه‌ دار شدن واقعاً چیست؟ ۳۳
هنگامی که ما پی می‌بریم که برای بچه‌دار شدن مشکل داریم چگونه واکنش نشان می‌دهیم؟ ۳۴
عادی‌ترین دلایل عدم توانایی بچه‌دار شدن ناخواسته: ۳۵
پیشینه پژوهشی ۳۶
تحقیقات انجام شده در مورد رضایت زناشویی در زوجین نابارور: ۳۶
فصل سوم: روش و اجرای پژوهش ۴۲
روش پژوهش: ۴۳
جامعه‌ی آماری: ۴۳
نمونه و روش نمونه‌گیری: ۴۳
معرفی ابزار تحقیق: ۴۳
بیان ویژگی‌های پرسش‌نامه رضایت زناشویی ENRICH روایی، پایایی آن: ۴۴
روش تجزیه و تحلیل داده‌ها: ۴۶
روش اجرا و مراحل انجام پژوهش: ۴۷
فصل چهارم: یافته‌های پژوهش ۴۸
مقدمه ۴۹
شاخص های توصیفی گروه ها ۵۰
تحلیل استنباطی فرضیه‌ها: ۵۶
فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری ۶۲
بحث و نتیجه‌گیری: ۶۳
محدودیت‌های تحقیق: ۶۶
پیشنهادهای تحقیق: ۶۷
منابع و مآخذ: ۶۸
پیوست ۶۹

منابع و مآخذ:
۱- ناباروری و ارزیابی و درمان، نوشته کی ـ چانگ ـ ربار ـ سولز، مترجمین: دکتر محمدعلی کریم‌زاده میبدی، دکتر عباس افلاطونیان، دکتر ربابه طاهری‌پناه، دکتر راضیه دهقانی فیروزآبادی، زمستان ۱۳۷۵، چاپ اول، انتشارات یزد.
۲-نازایی اما همیشه امید، نوشته دکتر ملک منصور اقصی، ۱۳۷۰، انتشارات آینده‌سازان.
۳- باروری انسان کتابی برای همه، نوشته دکتر شکوه قربانی، انتشارات چهره.
۴- نازایی، ناباروری، عقیمی، نوشته دکتر محمد صرام، سال ۱۳۶۶، انتشارات امیرکبیر.
۵- ناباروری و نازائی، نوشته گارسیا، ماسترویانی، امیلار، دابین، ترجمه دکتر علی زندی، سال ۱۳۷۰، انتشارات انقلاب.
۶- کودک و خانواده نابسامان، نوشته علی قائمی، ۱۳۶۶، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان.
۷- روش‌های آماری در علوم رفتاری، نوشته پاشا شریفی، حسن نجفی زند، ۱۳۷۶٫
۸- تظاهرات اصلی درمان بیماری‌های زنان، نوشته دکتر میترا اقدسی، دکتر سید اصغر ساداتیان.
۹- مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران دوره شانزدهم شماره ۵۵ آذر و دی سال ۱۳۸۵ (۱۳۷-۱۳۱).
۱۰- خبرگزاری دانشجویان ایران.
۱۱- درسنامه اختلالات جنسی، نوشته جهانفر شایسته، مولایی نژاد میترا، چاپ اول، نشر بیژه، تهران،۱۳۸۰٫
۱۲- آشنایی مقدماتی با ناباروری، نوشته محمد مهدی آخوندی، فصلنامه بهداشت باروری، سال اول، شماره اول، ۱۳۸۲٫