راهکارهای عملی در زمینه نماز – قرآن و راهبردهای پرورشی

دانلود تحقیق و مقاله رایگان با عنوان راهکارهای عملی در زمینه نماز قرآن و راهبردهای پرورشی

راهکارهای عملی در زمینه نماز – قرآن و راهبردهای پرورشی در مدرسه
چکیده :
تعلیم و تربیت در دنیای کنونی، خواه ناخواه متأثر از دگرگونی های پرشتابی است که در دانش تجربی نو، سبک زندگی، تغییر نگرش ها و پیشرفت های فناوری بوجود آمده است. در چنین موقعیتی بدیهی است نظام تعلیم و تربیت کشور ما که؛ مترصد حفظ استقلال، هویت دینی و ملی است و بر اندیشه ها و آرمانها و مبانی تربیت اسلامی و ملی تأکید دارد با تهدیدها و چالش هایی مواجه باشد.

تمام سعی نظام آموزش و پرورش در جمهوری اسلامی بر آن است که تربیت دانش آموزان ماهیتی دینی داشته باشد اما گاهی این تلاش با دشواری ها روبروست که البته این موضوع در استان ها و شهرستان های مختلف متغیر است. این مقاله سعی دارد به بررسی بخشی از موانع، دشواری ها و چالش های پیش روی معاونین و مربیان تربیتی به عنوان «سربازان انقلاب» در دستگاه آموزش و پرورش بپردازد.

در این تحقیق سعی داریم راهبرد هایی برای شرکت دانش اموزان در نماز جماعت مدرسه ارائه دهیم .

نکات کلیدی :
نماز- فعالیت پرورشی – راهکارها

مقدمه :
نماز میراث تمامی انبیاء است هر پیامبری که مبعوث به رسالت شد.انسانها را به نماز دعوت کرد و به آن سفارش نمود. (( قرآن کریم در «سوره مریم آیه 31 از دعوت به نماز حضرت عیسی (ع) و درآیات بعد از دعوت، به نماز حضرت اسماعیل (ع) یاد کرده است. در سوره طه خداوند به پیامبری (ص) می فرماید: «خانواده و پیروان خود را به نماز امر کن و در این دعوت شکیبا باش.» )) نماز کشتی نجات است که همه افراد بخصوص کودکان و نوجوانان ها و جوان ها را از طوفانها و خیزابها عبور می دهد و به ساحل آرامش و رستگاری می رساند.

نماز، تقدیم حمد و سپاس به درگاه خالق منان و کامل ترین پاسخ به عالی ترین نیاز انسان؛ فرصتی برای طراوت بخشیدن روح و پلی برای نیل به اوج کمال « نماز » . یعنی کمال جویی است . یکی از اساسی ترین ارکان حیات ، « نماز » . مطلق و زینت بخش شخصیت و منش مؤمنان است ، تمدن، فرهنگ، زندگی و تحرک جوامع انسانی است.

اگرچه نماز دارای اهمیت فراوان است، اما برگزار کردن نماز به جماعت اهمیت بیشتر دارد، زیرا نمازجماعت نمادی با ارزش از جامعه مطلوب اسلامی است که عناصری مانند رهبری، اتحاد و نظم را دربر می گیرد. بنابراین، مطالعه نماز جماعت و حکمتهای فراوانی که در آن نهفته، حایز اهمیت است. به همین دلیل، یکی از مهمترین مسائلی که فکر دینداران جوامع گوناگون بشری را به خود جلب کرده، این مسئله است که چگونه فرزندان جامعه را دیندار و نمازخوان کنند و آنها را از بهره های فراوان این ودیعه آسمانی پرنصیب سازند. پرستش حقیقتی است که در همه موجودات عالم وجود دارد و موجودی در عالم نیست که پرستنده حق نباشد. این حقیقت که گوشه هایی از رموز آن در عالم کشف و شهود برای عالمان راستین پدیدار گشته، در آیه شریفه 43 سوره بنی اسرائیل این گونه آورده شده است: « و اِن مِن شَیء اِلاّ یُسَبِّحُ بِحَمدِه وَ لکنْ لا تَفْقَهُونَ تَسبیحَهُم »

« موجودی نیست که تسبیح گوی خداوند سبحان نباشد، لکن تسبیح آن ها را متوجه نمی شود »

بر پایی نماز در مدارس وظیفه ای خطیر و بسیار حساس است، زیرا مدارس جدای از ویژگیهای منحصر به فرد، محل تشویق، اضطراب، رقابت های نگران کننده توأم با شکست و پدیده های ناخوشایند دیگری است که هر کدام از آن ها به تنهایی قادر به تبدیل محرکهای خنثی به محرکهای شرطی نیرومند فراخوان اضطراب و حالات ناخوشایند روانی می باشند . بنابراین ایجاد اصلاحات بنیادی به منظور تغییر در نگرش دانش آموزان نسبت به مناسک جاری به ویژه نماز جماعت می تواند زمینه ساز تحولات اساسی در شخصیت دانش آموزان شود و نه تنها نگرش آنها را نسبت به صورت ظاهری عبادات بهبود بخشد . بلکه در جهت گیری اصولی به سوی ارزشهای انسانی آنها را هدایت نماید. بسیاری از مشکلات فردی و اجتماعی کاهش یافته و تهاجم فرهنگی بیگانه به نسل نو چندان کاری از پیش نخواهد برد و در زمینه فکری و اخلاقی از انحراف مصون خواهند ماندهمه ی کودکان و نوجوانان ، محتاج هدایتند و به یک برنامه ی صحیح زندگی نیاز دارند . این نیاز برآورده نمی شود ، مگر با پرورش حس مذهبی ، احیاء فطرت و فراهم نمودن زمینه های رشد و به کمال رساندن فضایل اخلاقی آنها که نماز کامل ترین پاسخ به عالی ترین نیاز انسان است.

در دین ما نماز به عنوان ستون دین تلقی شده و ملاک ارزش آدمی و قبولی کلیه ی اعمال و فرائض دیگر اوست و اگر درست اقامه گردد، به عنوان معراج مؤمن و رأس دین شمرده می شود،که نیاز به مداومت ومحافظت دارد.

بدون تردید ،همه ی جوانان و نوجوانان، بالفطره استعداد پذیرش و انجام تکالیف مذهبی را دارند اما آنچه مهم است ، چگونگی روش ها و ارائۀ شیوه های جذب آنها به سوی تکالیف مذهبی است . با اعتقاد بر این اصل بود که بر آن شدم تا دریابم که راهها و شیوه های جذب دانش آموزان به اقامۀ نماز جماعت ، که عالی ترین ارتباط انسان با خداست، چیست؟

مربی تربیتی مدرسه باید انگیزه شرکت دانش آموزان در نماز جماعت مدرسه را فراهم نماید .

بیان مسئله :
باتوجه به این که نماز آرامش دهنده ی دلها ، اصلاح کنندۀ فرد و اجتماع و پرچم اسلام است و عاملی است که موجب رهایی افراد از تنبلی ، گناه ، تباهی و دیگر رفتارهای زشت می شود ، و یکی از راههای تربیت دینی کودکان و نوجوانان ، یاد دادن نماز و شرکت دادن آنها در نماز جماعت می باشد .

1- آیا دانش آموزانی که در نماز شرکت نمی کنند ، به نماز خواندن علاقه ای ندارند؟
2- آیا نماز را بلد هستند؟
3- آیا ممکن است در خانه، یا مسجد روستا نماز بخوانند که در نماز مدرسه شرکت نمی کنند ؟
4- آیا ممکن است والدین آنها نماز نخوانند و به نماز خواندن فرزندانشان اهمیت ندهند؟
5- آیا ممکن است مقدمات نماز مثل وضو را بلد نباشند؟
6- آیا شرایط خواندن نماز جماعت را بلدند و اهمیت نماز جماعت را می دانند؟
7 – شاید وقت نماز و محل برگزاری نماز مدرسه مناسب نباشد ؟
8- شاید نیاز است نمازمان را متنوع کنیم ؟
9- یا شاید دلیل دیگری داشته باشد ؟

تعریف اصطلاحات :
نماز :
1 – عبادت ، پرستش . 2 – عبادت مخصوص مسلمانان که به طور وجوب پنچ بار در ش بانه روز ادا کنند. ( فرهنگ معین )

خدمت و بندگی . (جهانگیری ) (رشیدی ) (انجمن آرا). خدمتکاری . (غیاث اللغات ) (برهان قاطع) (ناظم الاطباء). بندگی . اطاعت .فرمان برداری . (برهان قاطع) (ناظم الاطباء). ( فرهنگ دهخدا )

در فارسى به معنى قداست ، کرنش ، تعظیم و تقدیس است . چنان که عربى آن : «صلاة» به معنى توجه ، روى آوردن و اهتمام به چیزى یا به کسى است ، گو این که برداشت از آن در موارد مختلف ، متفاوت است ، چنان که گفته اند : آن از خداوند ، رحمت ، و از ملائکة استغفار و از بشر دعا است . آرى در کتاب و سنت به تکرار به معنى دعا آمده است : (و صلّ علیهم) (توبة:103) . یعنى آنها را دعا کن . و در حدیث نبوى آمده : «اذا دُعِىَ احدکم فلیُجِب ، فان کان صائما فلیصلّ ، وان کان مفطرا فلیطعُم» . (صحیح مسلم:2/1054 ط الحلبى) که «فلیصلّ» در اینجا یعنى دعوت کننده را دعا کند . ( دائره المعارف دانستنیهای اسلامی)

در اصطلاح شرع عبارت است از عملى مخصوص ، مرکّب از رکوع و سجود و قرائت و ذکر ، توام با نیت و شرائط خاصّ ، که به تکبیر آغاز و به سلام ختم مى گردد . ( دائره المعارف دانستنیهای اسلامی)

نماز جماعت :
نمازى که دسته جمعى خوانند و در آن به امام اقتدا کنند بدین گونه که یک نفر مسلمان (و به عقیده شیعه به شرط عدالت) به نماز ایستد و دیگران به وى اقتدا کنند . نماز جماعت از شعائر اسلام است. ( دائره المعارف دانستنیهای اسلامی)

منظور بنده در این پژوهش از واژه نماز و نماز جماعت همان زنگ برگزاری نماز جماعت در مدارس می باشد که در هنگام اذان ظهر با حضور دانش آموزان در محیط مدرسه برگزار می شود و هدف بنده این است که ببینم چگونه می توانم دانش آموزانم را به حضور فعال تر و بیشتر در این فریضه ی الهی ترغیب نمایم .

عوامل تاثیر گذار بر روی دانش آموزان برای ترغیب و شرکت در نماز جماعت مدرسه :
شيوه ها و راهکارهاي عملي براي جذب نوجوانان و جوانان به مساجد : براي جذب جوانان به مساجد و نماز جماعت و شرکت در ساير برنامه هاي فرهنگي مساجد شيوه ها و عواملي وجود دارد که به برخي از آن ها اشاره مي شود:
الف) مسجد
ب) هيأت امناي مسجد
ج) امام جماعت
د) برنامه هاي فرهنگي مسجد
ه) خانواده
ر) مدرسه
ز) ساير عوامل پيوند دهنده ميان مسجد و جوانان

الف) مسجد مدرسه و محله
مسجد و ويژگي هاي آن مي تواند عامل جذابي به منظور گرايش نوجوانان و جوانان به آن باشد. اين ويژگي ها و خصوصيات عبارتند از:
1 .فضاي مناسب و ظواهر خوب آن (احداث و زيباسازي مساجد و نمازخانه ها)

مسوولان ذيربط در عصر کنوني بايد در احداث مساجد تا حد زيادي مداخله کنند، انتخاب محل احداث نقشه ي مورد نظر، امکانات و فضاي سبز آن و … بايد حساب شده و از روي اصول باشد؛ احداث مسجد در کوچه و پس کوچه ها و با مساحت کم، بدون ديگر امکانات سوت و کور است و رغبتي در دل جوانان و نا آشنايان به مسجد ايجاد نخواهد کرد. مسجد و نمازخانه بايد احساسات و خاطره هاي زيبا و به ياد ماندني را براي همه به ويژه نوجوانان و جوانان تداعي کند. لذا بايد تدابيري اتخاذ شود که نوجوانان و جوانان، مسجد را محل آرامش بخش، زيبا و دوست داشتني بدانند تا با انگيزه و علاقمندي بيشتر به آن روي آورند. استفاده از ظرافتهاي خاص معماري زيباي سنتي ايراني – اسلامي در فضاي دروني و بيروني مساجد با توجه به روحيه زيباپسند جوانان مي تواند احساسات و خاطرات خوشايند را در نوجوانان و جوانان زنده کند و اين خود عاملي براي جذب جوانان به سوي مسجد مي باشد. جوان زيبايي را مي پسندد و با توجه به فطرت پاك خود به سوي آن گرايش پيدا مي کند. يکي از ضرورت ها، زيبايي مساجد و توجه به روح زيبا شناختي در معماري آن است. اين حس زيبا اگر در روح مسجد ديده شود، جوانان از آن استقبال مي کنند.

2 .نظافت و پاکيزگي مسجد مدرسه
تميزي و پاك بودن از جمله عواملي به شمار مي رود که باعث گرويدن جوانان به مسجد و نما ز مي شود، لذا مسوولان مسجد بايد در خصوص غبار روبي، نظافت منظم روزانه يا هفتگي، شستن فرش ها و عطر افشاني اقدام کنند. نظافت دستشويي، ايجاد امکانات بهداشتي نظير صابون، مايع ضد عفوني کننده، آب گرم در زمستان ها و شستشوي مرتب و منظم محيط دستشويي ها و به کار بردن خوشبو کننده هاي مناسب از ضروريات مساجد است.

.3 وسايل صوتي، گرما زا و سرما زا
مسائل ناخوشايندي مثل نامناسب بودن صداي بلند گوها، سرد يا گرم بودن بيش از حد مسجد ، تنظيم نامناسب نور در مسجد و ديگر عواملي از اين قبيل باعث ايجاد سابقه ي ذهني منفي در اذهان افرادي که به مسجد مي روند، شده و موجبات نارضايتي و گريز جوانان از مسجد است . رفع اين مشکل مديريت مدبرانه هيأت امناي مسجد و افراد اداره کننده امورات و مناسبتهاي مسجد را مي طلبد.

4 تصميم گيري متمرکز
مؤمنان و نمازگزاران و مسوولان مربوط مي توانند به منظور تنظيم برنامه ها و امور مساجد و جلوگيري از پراکندگي و تعدد تصميم گيري ها، با انتخاب تعدادي از افراد جوان و متعهد و حتي المقدور متخصص، همچنين ريش سفيدان با نظارت امام جماعت در قالب هيأت امنا، امور مساجد را با صلابت و برنامه ريزي منسجم اداره کنند.

.5 ايجاد امکانات فرهنگي ورزشي محله
مسوولان و گردانندگان مساجد مي توانند با تهيه و تخصيص امکانات فرهنگي از قبيل : کتابخانه، کامپيوتر، سالن مطالعه، تشکيل گروه هاي تواشيح، سرود، همخواني قرآن و تشکيل جلسات آموزش قرآن در دوره هاي گوناگون، کلاس هاي تقويتي رايگان و کلاس هاي آموزشي ديگر، باعث جذب جوانان به مساجد شوند.

6 .استفاده از افراد خوش صدا در مسجد مدرسه
استفاده از قاريان قرآن و مؤذن هاي مسن و افراد بد صدا در بعضي از اوقات در مساجد باعث دفع جوانان از مساجد مي شود. مسوولان مسجد در جهت جذب نوجوانان و جوانان به مسجد بايد از مؤذّنان، قاريان و مداحان خوش صدا، جذاب و جوان استفاده نمايند..

ج) امام جماعت مسجد مدرسه
امام جماعت در هر مسجد عاملي مهم در پيشرفت و ترقي مسجد به شمار مي رود و چنانچه داراي شرايط لازم باشد، تأثيري به سزا در تحولات مثبت در جوانان و در نتيجه گرايش آنان به مساجد خواهد داشت، اين صفات از اين قرار است:

1 ثابت بودن
شناخت امام جماعت از مسجد، مؤمنان محل و نمازگزاران و …. از جمله اموري است که در عملکرد وي نقشي مهم دارد، خصوصيات و اوضاع خاص هر محل و اهالي آن باعث مي شود که وي تصميم مقتضي اتخاذ کند و در راه اجراي آن گام بردارد که ثابت بودن امام جماعت در مسجد محل اين مسأله را عملي مي سازد.

2 توانايي علمي
از عواملي که مي تواند در جذابيت امام جماعت مؤثر باشد، توانايي و اندوخته هاي علمي اوست، چرا که ممکن است سؤالي از طرف جوانان در حيطه ي تخصصي او مطرح شود تا او با استفاده از معلومات خود در زمينه هاي مختلف از جمله جامعه شناسي و روان شناسي جوانان و غيره، پاسخ دهد . طبيعتاً قدرت علمي روحاني مسجد باعث اطمينان و اعتماد مردم، به خصوص جوانان مي شود و آنان نيز همواره سعي مي کنند در مواقع لزوم با او ارتباط برقرار سازند و با اطمينان خاطر و طيب نفس با وي معاشر باشند و از کمالات و معلومات او بهره مند شوند.

3 نظم و انضباط
امام جماعت ضرورت دارد که در کليه ي کار هاي مربوط به مسجد نظم و انضباط را مراعات کند، به موقع به مسجد بيايد، نماز را اقامه کند و اوقات سخنراني و ارشاد مردم را تنظيم و با توجه به حال حضار مطالب خود را بيان کند و از ذکر مطالب اضافي و اطاله ي کلام خودداري ورزد.

4 برخورداري مسجد از امام جماعت خوش خلق
عامل ديگري که مي تواند جوانان را به سوي مسجد جذب کرده و به ترويج فرهنگ نماز کمک کند، ويژگيهاي شخصيتي و رفتاري امام جماعت مسجد است. خلق و خوي نيکوي امام جماعت مسجد و مهارت اجتماعي او در برقراري ارتباط با نمازگزاران فوق العاده مؤثر است. اگر رفتار مناسب و حاکي از احترام مشاهده نمايند، به نماز علاقمند مي شوند.

5 بيان ساده و شيوا
مطالبي که امام جماعت بيان مي کند، بايد حتي المقدور ساده و شيوا باشد و از تلفظ کلمات و جملات عجيب و غريب و نا مأنوس بپرهيزد، چرا که عمده ي مخاطبان وي بي سواد، کم سواد و ناآشنا به کلمات تخصصي هستند، در غير اين صورت با توجه به روحيه ي جوانان و کم ظرفيت بودن آنان، خستگي و کسالت بر آنها عارض مي شود.

6 ابتکار خلاقيت
برخي از امامان جماعت هنگام سخنراني آموخته هاي علمي خود را همان گونه که فرا گرفته اند، بيان مي کنند، در حالي که مي توانند با ذکر مثال ها و حکايت هاي تاريخي، مطالب و کلمات قصار، شوخ طبعي و داستان هاي شيرين را با رعايت نکات روانشناسي جوانان به گونه اي زيبا و جذاب تر عرضه کنند.

7 احترام و تواضع
هميشه با احترام به ديگران و داشتن حالت تواضع در مقابل همنوعان، نوعي ارادت قلبي ديگران را در حق خود جذب مي کنيم، حال اگر تواضع و احترام از جانب روحاني و رهبر معنوي، آن هم با جوانان که داراي قلبي پاك و جوياي محبت هستند، صورت گيرد، قطعاً موفقيت هاي چشمگيري به دست خواهد آمد. اين روش از جمله طرق تبليغ عملي است که در تاريخ صدر اسلام خصوصاً در وصف پيامبر گرانقدر اسلام(ص) نقل شده است و نتايج بسيار خوبي هم در بر داشته است.

8 آراستگي ظاهري
روحاني و رهبر معنوي در اجتماع بايد در قالب الگو و نمونه ي خوبي ها مطرح شود بنابراين امام جماعت بايد به بهترين وجه ممکن لباس بپوشد، تميز باشد، محاسن مرتب داشته باشد و از عطر خوشبو استفاده کند، مواظب نظافت دهان و دندان و احياناً بوي بد دهان خود باشد و در مجموع مسأله ي نظافت ظاهري را فراموش نکند.

9 توانايي جسمي
در برگزاري نماز جماعت و سخنراني ها لازم است مسائلي نظير وقت ديگران و کهولت سن حاضران مراعات شود حال اگر امام جماعت سن بالايي داشته باشد، طبيعتاً نماز طولاني مي شود و ممکن است مأمومان خسته شوند.

10 درك موقعيت سني نوجوانان و جوانان
موقعيت سني جوانان و نيازها و روحيات آنان در اين سنين بايد مورد توجه قرار گيرد . لازم نيست هميشه از آنان بخواهيم در کليه ي مراسم ادعيه و زيارات شرکت و گريه و زاري را پيشه کنند، زيرا نوجوانان و جوانان در کناراين مسائل معنوي، نياز به تفريحات سالم و بانشاط، ورزش و آموختن دانش روز را دارند. تحرك و انرژي زياد از خصوصيات اين دوران است و جوانان به تنوع بيشتري نيازمندند.

11 دوستي با دانش آموزان
امام جماعت مسجد مي تواند با کنار گذاشتن بعضي از محدوديت هاي کاذب يا غير ضروري، بين خود و جوانان، آن ها را به خود نزديک کند. به قدر معقول با آنان صحبت کند، احوال آن ها را در حالت عادي و غير عادي جويا شود و حتي المقدور در همنشيني ها و مجالست ها همراه آنان باشد.
12 رويکرد جوان گرايي در انتخاب امام جماعت مسجد

معمولاً جوانان از همسن و سالان خود تأثيرپذيري بيشتري دارند تا بزرگترها و اين به دليل نزديکي جهان احساسي و عاطفي آنهاست. در حال حاضر بيشتر ائمه جماعات مساجد افراد مسنّي هستند که با دنياي پر از نشاط ، هيجان و احساسي نوجوانان و جوانان بيگانه اند، هرچند افرادي هم وجود دارند که در جذب جوانان توانايي زيادي دارند. اما نياز است که در ميان امامان جماعت مساجد به جوان گرايي هم توجه داشته باشيم. جوانان امروزي چون نمي توانند با امام جماعت بزرگتر از نظر سني رابطه برقرار کنند و جواب پرسشهاي خود را از او بگيرند پس به ايجاد فاصله مي انديشند و از او مي گريزند.

د) برنامه هاي فرهنگي مسجد
ذوق، سلايق و افکار قاطبه نوجوانان و جواناني که معمولاً حضور فعالي در مسجد دارند، مورد توجه قرار نمي گيرد. با توجه به شرکت تعداد بيشماري از نوجوانان و جوانان در مساجد، لازم است، در اجراي برنامه ها، سليقه هاي آنان مد نظر قرار گيرد. اما برنامه ريزي سنتي موجب شده است تا نظرات و خواسته هاي اين قشر ناديده انگاشته شود که اين امر موجبات دلخوري و ناراحتي آنان را فراهم مي سازد.

مسائل و مشکلاتي که در برنامه هاي فرهنگي، تبليغي و ديني مساجد وجود دارند و باعث ايجاد فاصله بين جوانان و مسجد مي شوند، عبارتند از:

-1 متنوع نبودن برنامه هاي مساجد و نيز روشهاي تبليغ و ناآشنا بودن گردانندگان آن با شيوه هاي نوين جذب نوجوانان و جوانان به مسجد و در مقابل متنوع و جذاب بودن برنامه هاي مراکز و اماکن تفريحي اجتماعي نظير: باشگاههاي ورزشي، کلوب ها، کافي نت ها، ماهواره و …. بايد اذعان داشت که برنامه هاي بعضي از مساجد اغلب يکنواخت، کسالت آور و خسته کننده است.

-2 اعمال روشهاي خشک و مستبدانه در بعضي برنامه ها و آموزشهاي مذهبي و به کارگيري شيوه هاي غلط تعليمي و درخواست اطاعت کورکورانه و بي قيد و شرط که موجب بي علاقگي و دلسردي از دين و مراکز ديني به خصوص مساجد در ميان نوجوانان و جوانان مي شود.

-3 ملحوظ نداشتن شاخصهاي مذهبي، فرهنگي، بومي، نژادي، زباني و نيز عدم به کارگيري اولويت هاي اصلي در برنامه هاي فرهنگي-تبليغي موجب شده است تا تعدادي از برنامه ها و فعاليتهاي اجرايي براي نوجوانان و جوانان از نتايج مثبت و مطلوبي برخوردار نباشد.

-4 کمتر مشاهده مي شود که در انجام برنامه هاي مذهبي و اسلامي از وجود انديشمند ان و صاحب نظران بزرگوار استفاده شود. استفاده از اساتيد دانشگاهي و حوزوي مطّلع، موجب اقبال نوجوانان و جوانان به مساجد خواهد شد.

-5 حاکم بودن افکار عام نگر، همراه با اجراي برنامه هاي عامه پسند و سنتي که اينگونه برنامه ها بيشتر مورد پسند بزرگسالان و سالخوردگان است.

-7 طولاني شدن برنامه هاي اجرايي مساجد، به ويژه سخنراني و خطابه وعاظ، ائمه جماعات و مبلغين و نيز اقامه نماز و اجراي مراسم دعا و زيارت.

-8 خلاء برنامه ريزي منسجم، مرتب و منعطف در مساجد موجب شده است تا اغلب مساجد ما دچار برنامه هاي يکنواخت و کسل کننده شوند.

-9 حاکم نبودن روحيه جوان گرايي و تفکر جواني و در نظر نگرفتن سلايق و نظرات جوانان، در برنامه ريزي فعاليت ها توسط مديريت مساجد.

-10 منطبق نبودن برنامه هاي مساجد با نيازهاي فکري و فرهنگي جوانان و متناسب نبودن با شرايط زمان و مسائل مبتلا به روز جامعه.

-11 فقدان تجهيزات، لوازم و ابزار مناسب نرم افزاري مدرن و روز در مساجد (رايانه، وسايل آموزشي و کمک آموزشي و …)

-13 نبود برنامه هاي زمان بندي شده و تعريف شده کوتاه مدت، ميان مدت و بلند مدت در مساجد.

پيشنهادات در رابطه با رفع کاستي ها و نواقصات مربوط به برنامه ريزي هاي فرهنگي مساجد:

-2 در برنامه ريزي فرهنگي و ديني مساجد به نيازها، علايق و سلايق نوجوانان و جوانان توجه شود.

-3 انطباق محتواي برنامه هاي فرهنگي مساجد با نيازهاي فکري جوانان، مقتضيات زمان، و مسائل مبتلا به روز جامعه.

-4 استفاده از تکنولوژي آموزشي روز در اجراي برنامه هاي آموزشي، فرهنگي، ديني و … مساجد

-5 تشکيل بانک اطلاعات و مرکز اطلاع رساني و گروه ويژه مطالعاتي و تحقيقاتي به منظور انجام پژوهش در مورد ارزيابي برنامه هاي فرهنگي مساجد.

-6 بهره گيري از وجود اساتيد و صاحب نظران مشهور دانشگاهي و حوزوي در برنامه هاي فرهنگي و ديني مساجد.

-7 تنوع بخشيدن به محتواي برنامه هاي فرهنگي مساجد از نظر موضوع، روش و اجرا.

-8 استفاده از شيوه هاي نوين آموزشي در ارايه و انتقال مفاهيم و ارزشهاي ديني و مذهبي به نوجوانان و جوانان.

9- « اصل آسان گيري » و « اصل اعتدال و ميانه روي » در آموزش مسائل و مفاهيم ديني به نوجوانان و

جوانان از سوي مربيان ديني و مبلغين رعايت گردد.

-10 پرهيز از اجراي برنامه هاي يکنواخت، تکراري و خسته کننده.

-11 تجهيز مساجد به امکانات، لوازم و ابزار فرهنگي روز دنيا از قبيل کتابخانه هاي تخصصي، سالن مطالعه، کامپيوتر، وسايل آموزشي و ….

-12 طرح کردن مسائل و مشکلات نوجوانان و جوانان محله و برنامه ريزي در راستاي رفع و حل مشکلات آنان.

13- عدم يكسو نگري در اجراي برنامه هاي فرهنگي مساجد.

-14 داشتن مديريت زمان در برنامه هاي فرهنگي و ديني مساجد به طوري که سعي شود برنامه هاي اجرايي مساجد (سخنراني ها، کلاسهاي آموزشي، همايش ها، مراسم دعا و …) کوتاه و متناسب با ظرفيت هاي جسمي، روحي و رواني، ويژگي هاي سني و ذهني مخاطبين طراحي و اجرا گردد تا از خستگي، دلزدگي و در نتيجه گريز جوانان از برنامه هاي فرهنگي مساجد جلوگيري به عمل آيد.

-15 برنامه هاي فرهنگي و ديني مساجد براي نوجوانان و جوانان جذاب، مفيد بوده و هنر و مهارت را به آنان بياموزد. « زيستن ديني »

-16 مشارکت دادن نوجوانان و جوانان در امر برنامه ريزيهاي فرهنگي و ديني و اجراي برنامه ها در جذب جوانان به مسجد مؤثر است.

-17 بسياري از جوانان به اين خاطر از مساجد دوري مي کنند که آن را هميشه مکاني براي گريه، موعظه و عبادت مي دانند در حاليکه اسلام نقش مسجد را علاوه بر عبادت، مکاني براي آموزش، تعليم و تربيت و شادابي جامعه معرفي کرده است. اگر اين روحيه شادابي و طراوت همراه با حفظ حريم هاي اسلام به مساجد برگردانده شود، مکاني براي گرايش جوانان خواهد بود. اجراي برنامه هاي فرهنگي، آموزشي و هنري و برگزاري اعياد اسلامي مثل قربان، نيمه شعبان، فطر، غدير، ميلاديه هاي ائمه اطهار(ع) و … روح نشاط را به جامعه برمي گرداند.
ه) خانواده

يکي از عوامل مهم در راستاي برداشتن فاصله ميان مسجد و جوانان و ايجاد حلقه عاطفي بين آن دو است. اين وظيفه پدر و مادر است که کودك را از همان ابتداي کودکي با مسجد و انجام « خانواده ها » فرايض ديني مثل نماز و روزه آشنا کنند که در دين اسلام سفارش زيادي به آن شده است.

در روايات آمده است فرزندان خود را از کودکي به نماز و روزه عادت دهيد تا تقيد به فرايض در بزرگسالي براي آنان دشوار نگردد

اگر پدر و مادر فرزند خود را از کودکي به حضور در مسجد و خواندن نماز و عبادات عادت دهد، اين سنت پسنديده رفته رفته در ذهن کودك نقش بسته و با آن مأنوس مي گردد. مساجد نيز مي توانند با برپايي برنامه هاي آموزشي و هنري اولين قدم را براي ايجاد اين رابطه عاطفي بردارند.
ر)مربی پرورشی مدرسه

امروزه، لازم است مدارس يک علاقه واقعي و باطني براي حضور مستمر و ارتباط نزديک دانش آموزان با مساجد در آنان ايجاد کنند. در اين راستا، مدارس نبايد فقط به ساختن نمازخانه ها اکتفا کنند . هرچند ساخت و توسعه نمازخانه ها اقدامي مثبت و ارزنده براي رسيدن به ارزشها و مقدسات والاي ديني است، اما هيچگاه جاي مساجد و اثرات سازنده ي آن را نمي گيرد . لازم است همه ي تلاش دست اندرکاران تعليم و تربيت بر اين باشد که پيوندي واقعي بين خانه، مدرسه و جامعه (اين مثلث تربيتي) ايجاد کنند. البته اين پيوند بايد مستمر باشد نه مقطعي. فرهنگ انس گرفتن با مسجد و در رأس آن نماز به عنوان يک حرکت ارادي، آگاهانه و مستمر بايد از آغاز دوران کودکي در نظام تربيتي خانه، مدرسه و جامعه به عنوان يک اصل مهم تربيتي مد نظر قرار بگيرد.

ز) ساير عوامل پيوند دهنده ميان نماز و دانش آموزان
1 ترجمه و توضيح دعا ها و اذکار
به منظور رفع بعضي شبهات و ابهامات که از سوي نوجوانان و جوانان مطرح مي شود مثل اينکه چرا يک سري عبارات را به زبان عربي مي خوانيم در حالي که نمي دانيم مخاطب ما کيست؟ حتي المقدور سعي کنيم به همراه دعاها، ترجمه ي آن ها را نيز به زبان ساده و روان بيان کنيم، تا ارتباط بين خواننده ي دعا و مخاطب او، يعني خداوند را محکم تر کنيم.
-2 بدون شک بيان قصه هاي لطيف و خاطرات زيبا و به يادماندني

درباره نماز و اهميت آن در زندگي در به تصوير کشيدن نگرش و رفتار پيشوايان، رهبران و الگوهاي « هنر نمايش » و استفاده بهينه از محبوب در ارتباط با نماز مي تواند تأثيرات بسيار مؤثر در گرايش نوجوانان و جوانان به مسجد و توسعه فرهنگ نماز داشته باشد.

نقش اصلي را مي تواند ايفا نمايد و نکته اي که « صدا و سيما » در تهيه، توليد و پخش اين گونه برنامه ها در ارايه اين گونه برنامه ها بايد رعايت شود، توجه به ويژگي هاي سني، ذهني و شرايط فرهنگي – اجتماعي مخاطبان است.
-4 به کارگيري روش محبت

از نيکوترين و و اساسي ترين روشهاي تربيت ديني جامعه و عامل اساسي توسعه فرهنگ نماز، به است. با توجه به سرشت آدمي و تأثيرپذيري انسان از نرمي و دوستي و « روش محبت » کارگيري انزجار فطرت آدمي از تندي و خشونت گرايي، نيکوترين راه و رسم تربيت مذهبي کودکان و نوجوانان و همچنان عامل مؤثر در ترويج فرهنگ نماز آنان و ايجاد حلقه بين اقشار جوان و مسجد، به کارگيري روش محبت است.
-5 يکي ديگر از روشهاي ترغيب نوجوانان و جوانان به نماز و تشويق آنان براي حضور در مساجد « ترسيم چهره اي زيبا و جذاب از نمازگزاران و بيان ويژگيهاي اخلاقي و رفتاري انسان هاي مسجدي » است تا ديگران با ديدن جلوه هاي رفتاري آنان در عرصه هاي مختلف به نماز و مسجد گرايش پيدا کنند.
نتیجه گیری :

نوجوانان و جوانان ما به طور طبيعي به کارهاي نو و افکار جديد علاقمند هستند. آنان شيفته مطالب و مقالات تازه و سبک هاي نوين روزگار خود مي باشند به سخنان جديد با کمال دقت گوش مي دهند و درباره مطالب نو با علاقه فراوان گفتگو مي کنند. بنابراين مسجدهاي ما بايد متحول شوند و پاسخگوي نيازهاي روز جوانان باشند . مسجدها بايد به امکانات و ابزارهاي آموزشي و اطلاع رساني روز دنيا مانند کامپيوتر، انواع سايت هاي مذهبي و فرهنگي، برنامه هاي آموزشي در رشته هاي مختلف و … مجهز شوند. و جاذبه هاي کافي را براي جذب نوجوانان و جوانان به خود داشته باشند. وضعيت ظاهري مساجد، طولاني نشدن نمازهاي جماعت، ويژگيهاي امام جماعت، کتابخانه، فعاليت کانون هاي فرهنگي، هيأت امناء و … از عوامل مؤثر در جذب نوجوانان و جوانان به مساجد مي باشند.

پیشنهادات و راهکارهای عملی در زمینه : نماز ، قرآن و راهبردهای پرورشی
راهکارهای لازم و اجرائی :
1- حضور کارشناسان و علما در مدرسه جهت ارائه مباحث مربوطه برای دانش آموزان به مناسبتهای مختلف
2-حضور کلیه همکاران مدرسه هنگام نماز برای الگو شدن دانش آموزان در نمازخانه
3-دعوت از تک تک اولیاء برای حضور در مدرسه و بازدید از قسمتهای مربوط به پرورشی از قبیل : نمازخانه ، کتابخانه ، مشاوره ، شورای دانش آموزی و ..
4-برگزاری مسابقات کلاسی و آموزشگاهی در زمینه احکام و مفاهیم نماز
5-برگزاری اردوهای تفریحی و در حاشیه آن تبیین موضوع نماز
6-بازدید از مساجد بزرگ سطح کشور و منطقه و علمای دینی در ارتباط با اهمیت و جایگاه ویژه مسلمانان در طول تاریخ و ادوار تاریخی اسلامی
7- بهره گیری از بهترین نرم افزارهای الکترونیکی برای آموزش و آشنایی با نماز و نمازخوان
8-دعوت از برگزیدگان مسابقات کشوری حوزه نماز جهت ترغیب دانش آموزان برای یافتن گرایش بسوی موضوع نماز
9- دعوت از قاریان قرآن و برگزیدگان منطقه ای و کشوری جهت حضور در جمع دانش آموزان
10 – برگزاری مجالس انس با قرآن و برگزاری مسابقات دوره ای در نمازخانه مدارس
11- برگزاری نماز جماعات و برنامه مسابقات در مساجد همجوار مدرسه
12- برگزاری نماز کارتنی در دفتر آموزشگاه ممنوع شود.

منابع و مآخذ
1) قرآن کريم
. 2) موظف رستمي، محمدعلي؛ آيين مسجد ( 3 جلد)؛ نشر گويه؛ تهران: چاپ اول بهار 1382
3) مؤسسه مسجد (حجت الاسلام قرائتي، تقي)؛ آيين امامت مسجد؛ نشر مؤسسه مسجد؛ قم :. چاپ اول 1387
4) موظف رستمي، محمدعلي؛ تجارب مبلغين در خصوص جذب نوجوان و جوان به مسجد (از. مجموعه ره پويه – 6)؛ انتشارات دارالمعارف؛ قم: چاپ اول بهار 1387

فهرست مطالب
راهکارهای عملی در زمینه نماز – قرآن و راهبردهای پرورشی در مدرسه
چکیده :
نکات کلیدی :
مقد مه :
بیان مسئله :
تعریف اصطلاحات :
نماز :
نماز جماعت :
عوامل تاثیر گذار بر روی دانش آموزان برای ترغیب و شرکت در نماز جماعت مدرسه :
الف) مسجد
الف) مسجد مدرسه و محله
1 .فضاي مناسب و ظواهر خوب آن (احداث و زيباسازي مساجد و نمازخانه ها)
2 .نظافت و پاکيزگي مسجد مدرسه
.3 وسايل صوتي، گرما زا و سرما زا
4 تصميم گيري متمرکز
.5 ايجاد امکانات فرهنگي ورزشي محله
6 .استفاده از افراد خوش صدا در مسجد مدرسه
ج) امام جماعت مسجد مدرسه
1 ثابت بودن
2 توانايي علمي
3 نظم و انضباط
4 برخورداري مسجد از امام جماعت خوش خلق
5 بيان ساده و شيوا
6 ابتکار خلاقيت
7 احترام و تواضع
8 آراستگي ظاهري
9 توانايي جسمي
10 درك موقعيت سني نوجوانان و جوانان
11 دوستي با دانش آموزان
12 رويکرد جوان گرايي در انتخاب امام جماعت مسجد
د) برنامه هاي فرهنگي مسجد
ه) خانواده
ر)مربی پرورشی مدرسه
ز) ساير عوامل پيوند دهنده ميان نماز و دانش آموزان
1 ترجمه و توضيح دعا ها و اذکار
-2 بدون شک بيان قصه هاي لطيف و خاطرات زيبا و به يادماندني
-4 به کارگيري روش محبت
نتیجه گیری :
پیشنهادات و راهکارهای عملی در زمینه : نماز ، قرآن و راهبردهای پرورشی
منابع و مآخذ

---