جزوه زبانشناسی

دانلود جزوه زبانشناسی
زبانشناسی مطالعه علمی زبان است. این علم در وهله اول به زبان در مفهوم عام آن می نگرد یعنی از یک سو همه زبانها و از سوی دیگر آن خصوصیت انسان که او را از جانداران دیگر متمایز می کند (قوه نطق). تفاوت زبانشناسی با علوم دیگری که کم و بیش به زبان می پردازند در این است که زبانشناسی زبان را برای توضیح خود زبان بررسی می کند ولی آن علوم زبان را توضیح چیز دیگری به کار می گیرند (مثلاً برای مطالعه استعداد روانی تکلم یا قوانین تفکر یا نهادهای اجتماعی یا ضایعات مخ و اندامهای گفتار). باید دانست مطالعه تاریخ تحول و خویشاوندی زبانها و روابط آنها با یکدیگر موضوع “ریشه شناسی[1]”، “زبانهای باستانی و”فقه اللغه” است.
زبان مهمترین وسیله ارتباطی بشر و پایه همه نهادهای اجتماعی اوست. اصطلاحاتی مانند “زبان موسیقی”، و “زبان گلها” و “زبان تصاویر” استعاره هایی بیش نیست؛ نه موسیقی زبان است، نه نقاشی و نه پیکرتراشی.

دم زدن و راه رفتن نتیجه کاربرد طبیعی بعضی از اندامهای بدن یعنی ششها و پاهاست. امّا زبان چنین نیست زیرا موضع معین و منحصری در بدن برای آن وجود ندارد. هر چند در علم آواشناسی سخن از اندامهای گفتاری به میان می آید ولی وظیفه اصلی هر یک از این اندامها چیز دیگری است سوای ایجاد صوت به منظور بیان مفاهیم ذهن. مثلاً دهان برای جویدن و فرودادن غذا و زبان برای چشیدن و حفره های بینی برای نفس کشیدن به کار می روند و دیگر اعضای گفتار به همچنین.

تعریفی از زبان که هم جامع باشد یعنی شامل همه زبانه شود و هم مانع باشد یعنی شامل چیزی جز زبان نشود: زبان آن نهاد اجتماعی است که از نشانه استفاده می کند.

نشانه[2] چیست؟ هر چیزی که نماینده چیز دیگری جز خودش باشد یا به عبارت دیگر بر چیز دیگری جز خودش دلالت کند. هر نشانه دارای دو قسمت (رویه) است: دال (که در مورد کلمات زبان به آن لفظ می گویند) و مدلول (معنی). دال می تواند گفتاری یا نوشتاری باشد مانند صورت گفتاری و نوشتاری کلمه “کتاب” و مدلول همان معنای “کتاب” است. رابطه بین دال و مدلول را دلالت می گویند. دلالت عمل نشانه است نه خود نشانه.

انواع نشانه های مورد استفاده در زندگی اجتماعی بشر: تصویری، طبیعی و وضعی.

نشانه تصویری: بین دال و مدلول آن (صورت و مفهوم آن) شباهت عینی و تقلیدی وجود دارد مانند دلالت عکس مار بر خود مار، دلالت نقشه جغرافیا بر مناطق زمین.

نشانه طبیعی (= نشانه عقلی و طبعی): بین دال و مدلول آن رابطه همجواری یا تماس (رابطه علت و معلولی) وجود دارد مانند رابطه بین آتش و دود، تب و احساس درد. فرق نشانه های طبیعی و وضعی در این است که عمداً به قصد ایجاد ارتباط به وجود نیامده است.

نشانه وضعی: رابطه بین دال و مدلول، رابطه ای قراردادی است نه ذاتی و خودبخودی. مانند دلالت لفظ “اسب” بر خود “اسب”، دلالت “نور قرمز سر چهار راه” بر “عبور ممنوع”.

برای رسیدن از نشانه به شیء خارجی باید از دو مرحله (دلالت) بگذریم: دلالت دال (لفظ) بر مدلول (معنی) و دلالت مدلول بر شیء خارجی. مثلاً با شنیدن لفظ “دیوار” به معنای “دیوار” و از معنای “دیوار”به خود دیوار می رسیم.

فهرست مطالب
زبان شناسی (ابوالحسن نجفی، زبان و تفکر: مقاله های 1،2، 6،7،8،9؛ دکتر درزی هر دو جلد)
آواشناسی (حق شناس: همه کتاب، ثمره:فقط بخش اوّل)
واجشناسی (در حد آشنایی از کتاب دکتر درزی)
صرف (ساختواژه) (در حد آشنایی از کتاب دکتر درزی)
نحو (در حد آشنایی، کتاب میرعمادی و نیز صفوی)
معناشناسی (در حد آشنایی از کتاب پالمر و نیز صفوی)
کاربردشناسی (در حد آشنایی از کتاب دکتر درزی)