مقاله خورشید در قرآن

دانلود مقاله خورشید در قرآن تحقیق مقاله رشته معارف اسلامی حرکت خورشید در قرآن خورشید گرفتگی در قرآن چرخش خورشید در قرآن گردش خورشید در قرآن طلوع خورشید در قرآن ماه و خورشید در قرآن انرژی خورشید در قرآن نور خورشید در قرآن انرژی خورشید در قرآن آیه قرآن در مورد خورشید مقاله در مورد خورشید گرفتگی مقاله در مورد خورشید مقاله درباره خورشید

فهرست مطالب

تعریف موضوع ۱
پیشینه تحقیق ۱
سئوالهای اصلی تحقیق ۱
سئوالهای فرعی ۱
اهمیت مسئله ۲
فرضیه اصلی ۲
فرضیه فرعی ۲
روش تحقیق ۲
محدودیتهای تحقیق ۳
چکیده ۳
مقدمه ۵
فصل اول: تفسیر علمی قرآن و دیدگاههای مختلف در مورد قرآن
تاریخچه اجمالی انطباق قرآن با علوم تجربی و اعجاز علمی ۱۳
معنای اصطلاحی تفسیر علمی (انطباق قرآن با علوم تجربی) ۱۳
پیشینه تاریخی تفسیر علمی در غرب ۱۴
پیشینه تاریخی تفسیر علمی در اسلام ۱۷
تفسیر علمی دریک قرن اخیر و علل گسترش آن ۲۰
ردیابی تفسیر علمی در تفاسیر شیعه و اهل سنت ۲۶
انگیزه های روی آوری مفسران به علم گرایی افراطی ۲۸
جریان زیادی روی و میانه روی در تفسیر علمی و ویژگیهای آن ۲۹
اقسام تفسیر علمی ۳۰
الف: اقسام تفسیر براساس هدف مفسر ۳۰
ب: اقسام تفسیر علمی از جهت شکل و شیوه ۳۱
معیارهای تفسیر علمی معتبر ۳۵
آثار مثبت و منفی تفسیر علمی (بررسی دیدگاههای مخالفین و موافقین تفسیر علمی) ۳۸
فصل دوم:خورشید در قرآن
نگاهی گذرا به تاریخچه مطالعات در مورد خورشید ۴۲
بررسی آیات قرآن در مورد خورشید ۴۴
بررسی نکات تفسیری در مورد آیات مربوط به خورشید ۴۶
فصل سوم: خورشید: تولد ، حرکت و مرگ
ساختمان و ویژگیهای خورشید ۷۰
حرکت خورشید ۸۱
چرخه زندگی خورشید (زیستگرد خورشید) ۹۲
نتیجه کلی ۱۰۰
فهرست منابع ۱۰۲

فهرست منابع و مآخذ:

۱- تفسیر المیزان، محمدحسین طباطبایی ، ج۱۹٫ بنیاد علمی و فکری طباطبایی زمستان ۷۶٫ چاپ چهارم
۲- الجواهر فی تفسیر القرآن. جوهری طنطاوی. ج۹٫ المکتبه الاسلامیه. ۱۳۹۴هـ ق. ۱۹۷۴ م.
۳- اطلس منظومه خورشیدی، پاتریک مور. گری هانت. ترجمه عباس جعفری. سازمان جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی. نوروز ۷۰
۴- پژوهشی در اعجاز علمی قرآن. ج۱٫ محمدعلی رضایی اصفهانی کتاب مبین. ۱۳۸۰٫ چاپ اول
۵- جهان افرین حسین نوری همدانی. نوین قم. تابستان ۷۵٫ چاپ دوم
۶- جهان بزرگ و آنچه در آنست. محمدطاهری معیری. انتشارات اطلاعات. ۱۳۶۸٫ چاپ اول
۷- سفر به منظومه شمسی ترجمه سیدمحمود تقوی. مهرداد ابراهیمی کارگاه نشر ۱۳۷۴٫ چاپ دوم
۸- فصلنامه بینات شماره ۳۷
۹- کهکشانها درقرآن. لطفعلی سلیمی. انتشارات انصاری. اول فروردین ۸۱٫ چاپ اول
۱۰- تفسیر طبری (جامع البیان فی تفسیر القرآن) طبری. ج۲۳٫ دارالمعرفه بیروت ۱۳۷۱ ق.
۱۱- تفسیر مجمع البیان طبرسی ج۸٫ احیاء التراث العربی. بیروت ۱۳۷۹ ق
۱۲- تفسیر مجمع البیان ج۲۰٫ طبرسی. ترجمه حاج شیخ محمدرازی خرداد ۱۳۶۰٫ انتشارات فراهانی
۱۳- مقایسه ای میان تورات انجیل- قرآن علم. دکتر بوکای ترجمه ذبیح الله دبیر. دفتر نشر فرهنگ اسلامی. ۱۳۷۴٫ چاپ ششم
۱۴- مفردات راغب اصفهانی. ماده سبع و دئب
۱۵- نجوم به زبان ساده. اثر کامیل-فلاماریون. ترجمه م.ا. تهرانی بنگاه ترجمه و نشر کتاب. زمستان ۴۹ ش چاپ اول
۱۶- تفسیر نمونه جلدهای ۱۰، ۱۳، ۱۸٫ ناصرمکارم شیرازی دارالکتب الاسلامیه زمستان ۶۸٫ چاپ پنجم.

تعریف موضوع:

تحقیق با عنوان خورشید در قرآن را شاید بتوان موضوعی فیزیکی قرآنی نامید. زیرا در این  مجموعه، وضعیت فیزیکی و یا شیمیایی خورشید و نحوه حرکت آن بررسی شده و پس از قطعیت رسیدن کامل این علوم تجربی با قرآن تطبیق داده می شود.

پیشینه تحقیق:

تحقیق در زمینه خورشید در حقیقت پیشینه ای چند هزارساله دارد و تنها قرآن نیست که بدان اشاره داشته است از بطلمیوس گرفته تا کوپرنیک ، گا لیله، کپلر و … همه و همه به نحوی خورشید را از جهات مختلف مورد کنکاش قرار داده اند و جالب اینکه قرآن کریم پیش از همه این جنجالها موضع محکم خود را در هزار و اندی سال پیش به همگان عرضه داشته است و اکثر دانشمندان امروزی یافته های علمی خود را به قرآن استناد می کنند.

سوالهای اصلی تحقیق:

۱-    کدامیک از آیات قرآن با یافته های قطعی علوم تجربی منطبق است؟

۲-    چند نوع حرکت را می توان برای خورشید در نظر گرفت؟

۳-    سرانجام خورشیدی که چند میلیون سال از عمر آن می گذرد چه می شود؟

سوالهای فرعی تحقیق:

۱-    در چه مواردی انطباق قرآن با علوم تجربی اعجاز علمی را ثابت می کند؟

۲-    آیا غیر از این حرکاتی که در  قرآن برای خورشید در نظر گرفته شده می توان خورشید را دارای حرکت نوع چهارمی دانست؟

۳-    مواردی که علوم روز در مورد حرکت و آتیه خورشید بدان اشاره میکند تا چه حد قابل انطباق و استناد به قرآن است؟

فرضیه اصلی:

۱-    ظنّی بودن علوم تحربی در غالب موارد

۲-    خورشید نیز مانند زمین دارای حرکاتی است.

فرضیه فرعی:

۱-    خورشید همیشه دارای یک شکل، یک حرکت و یک وضعیت خاص نخواهد بود.

اهمیت مسئله:

در میان تمام ثوابت، خورشید یگانه کوکبی است که نظر بنزدیکی آن به زمین تنها مانند یک نقطه نورانی به نظر نمی رسد و می توانیم قسمتهای مختلف آنرا با استفاده از قرآن و به کمک علوم تجربی تشخیص دهیم و به کمک مطالعه تابشها و حرکات آن بخصوصیات آن و پیدایش شب و روز پی ببریم و اهیمت‌ آن از این جهت شاید کمی محسوستر باشد که حیات و پیدایش آن بدون خورشید معنی ندارد.

روش تحقق:

در این تحقیق شاید بتوان گفت که ما از دو نوع روش استفاده کرده ایم:

۱- روش زمینه ای و مواردی:

دراین روش پژوهش گسترده ای از موقعیت قبلی و فعلی و آینده یک واحد مانند خورشید انجام می شود و کنش ها و واکنش های آن بررسی می گردد و با مراجعه به قرآن و تفاسیر مختلف حتمیت و قطعیت آن مورد تایید قرار می گیرد

۲- روش جمع آوری اطلاعات

در قسمت دیگر این تحقیق که به صورت استفاده از کتابخانه می باشد، عمدتا از کتب روز و علوم تحربی روز استفاده شده است که نشان دهد سخنی که قرآن در هزاران سال پیش آورده هیچ جای شکی برای هیچ انسانی باقی نگذاشته است و نشان داده که معجزه ای کامل و بس عظیم است.

محدودیتهای تحیقیق:

۱-     پراکندگی موارد تفسیر علمی و اعجاز علمی در تفاسیر بزرگ و مفصل، دسترسی به آنها را دشوار می نماید.

۲-   اگربخواهیم کمی دقیقتر به مسئله حرکت خورشید نگاه کنیم شاید به طور قطع نتوان گفت که خورشید دارای چند حرکت است زیرا مفسران و دانشمندان مطالب مختلف و گاه متناقضی دراین مورد آورده اند.

چکیده:

این تحقیق (که اگر نام آنرا بتوان تحقیق گذاشت) از سه بخش اصلی، تشکیل شده است فصل اول که با نام تفسیر علمی و دیدگاههای مختلف در مورد آنست زیر مجموعه هایی چون تاریخچه اجمالی انطباق قرآن با علوم تجربی، پیشینه تاریخی علمی اسلامی و درغرب و علل گسترش آن و علم گرایی افراطی وتعادلی، معیارها و انواع تفسیر علمی معتبر و همچنین آثار مثبت و منفی آن بررسی می‎شود. دراین فصل اگر ما بتوانیم تفسیر علمی معتبرو غیرمعتبررا از هم تشخیص دهیم راهی بس بزرگ را در راه رسیدن به تفسیر علمی که خلوص آن از خلط حوزه علم و دین جلوگیری خواهد کرد خواهیم پیمود، علاوه بر این در این فصل با چند نوع تفسیر علمی که توانسته اند بطور صحیح از انطباق ناصحیح قرآن با علوم تجربی روز جلوگیری کنند آشنا خواهیم شد.

اما در فصل دوم این مجموعه در ابتدا نگاهی هر چند گذرا به تاریخچه مطالعات در مورد خورشید خواهیم پرداخت چرا که دانستن پیشینه تاریخی در مورد خورشید مشکل گشای ما در مراحل بعدی شناخت خورشید خواهد بود.

در قسمت دوم، آیات قرآن در مورد خورشید و حرکت آن مورد بررسی قرار خواهد گرفت و تفسیر هر آیه در ذیل همان ایه و سپس دسته بندی مفسران به دو گروه مفسران  و صاحبنظران قدیم و جدید و بررسی نظرات آنان در رأس کار ما قرار خواهد گرفت.

اما در فصل سوم و آخرین فصل این مجموعه در حقیقت خورشید از تولد تا مرگ به انضمام ویژگیها، ساختمان، زیستگرد و نحوه تشخیص حرکات خورشید در کتب علمی روز مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

مقدمه

«لخلق السوات و الارض اکبر من خلق الناس و لکن اکثر الناس لایعلمون»[۱]

آفرینش آسمان و زمین بزرگتر از خلقت انسان است ولی اکثر مردم نمی دانند»

به نام خداوند جان و خرد                            کزین برتر اندیشه برنگـذرد

خداوند نام و خداوند رای                            خداوند روزی ده‎ای رهنمای

«الشمس و القمر بحسبان»[۲]

«خورشید و ماه با حسابی از خداوند در حرکتند (یعنی در مسیری و به نحوی حرکت می کنند که خداوند تعالی بر آندو تقدیر دارد)[۳]

علم ستاره شناسی از قدیمی ترین و در عین حال پیشرفته ترین علوم بشری است. از آنجا که جهان خارج از کره ما مسائل آن در محدوده ستاره شناسی قرار می گیرد، دامنه این علوم بشری ازعلوم دیگر گسترده تر است.

از نخستین تصورات و برداشتهای اولیه نسبت به عالم لایتناهی و ماه و خوشید و ستارگان و کهکشانها گرفته تا پیشرفته ترین سفینه ها آخرین تجهیزات فنی رصدخانه های کنونی همگی دستاوردها و زمینه های علم ستاره شناسی است و خورشید چون یک ستاره عظیم الجثه است طبیعتا در زمره ستاره شناسی قرار می گیرد.

امروزه بشر نه تنها پا از سیاره خود فراتر نهاده بلکه فضا پیماهای مصنوع او تا آخرین سیارات منظومه شمسی را پشت سرگذاشته اند و به آن سوی منظومه ما راه یافته اند.

قرآن مجید در آیه فوق الذکر انسان را به تفکر و تدبر در آفرینش آسمانها و ستارگان درخشان و تحولات شگرفی که در اوضاع آنها پدید می آید و نظام متقنی که برآنها حکمفرماست دعوت می کند.

درست به دلیل  وجود همین نظم است که قوانین طبیعت مفهوم پیدا می کند.

دانشمندان تجربی با تکیه بر اعتماد به وجود نظم در طبیعت مشتاقانه در پی کشف قوانین علمی موجود در همه زمینه های جهان خلقت هستند»

در یکسری آیات قرآن کریم به این مسئله که خلقت تمام موجودات اعم از کوچکترین ذرات اتمی گرفته تا ترکیب گیاهان جانداران و انسان و زمین، کهکشانها و جریان امور همگی آنها روی حساب می باشد و دارای اندازه های معین و مشخص و درهر مورد قابل محاسبه دقیق می باشند.

ذیلا به برخی از این آیات اشاره می کنیم:

«و ما یعزب عن ربک من مثقال ذره فی الارض و لافی السماء و لا اصغر من ذلک و لااکبر الا فی کتاب مبین»[۴]

از علم  پروردگار تو حتی وزن ذره ای پوشیده نیست نه در زمین و نه در آسمان و هیچ کوچکتر یا بزرگتری از آن نیست مگر در کتابی روشن ضبط است.

در المنجد کلمه ذره به «اتم» معنی شده پس کوچکتر از اتم (اصغر من ذلک) در واقع شامل ذرات بنیادی عالم می باشند مثل (الکترونها، پروتونها، نوترونها، فوتونها، پنتونها و کوارکها) و با عنایت به تفسیر المیزان مراد از «کتاب مبین» امری است که نسبتش به موجودات نسبت برنامه عمل است به خود عمل و هر موجودی در این کتاب یک نوع اندازه و تقدیر دارد.

ازاین جهت می توان حدث زد که مراد از کتاب مبین مرتبه واقعی اشیاء و تحقق خارجی آنها باشد که قابل پذیرش هیچگونه تغییر نیست.

همین برنامه عمل اجزاء عالم از کوچکترین ذرات دنیای کهکشانها و وجود حساب و کتاب در اندازه (جرم، سرعت، زمان، بار الکتریکی، نوع حرکت، اندازه حرکت، فشار برای قرار گرفتن ذرات بنیادی اتمها در کنار یکدیگر و پارامترهای دیگر مثل ثابت جاذبه، سرعت نور در فضا، ثابت پلانک، بار الکترون و …) است که دانشمندان برمبنای انها قوانین فیزیکی و شیمای نجوم و … را بدست می آورند.

به طور مثال اطلاع داریم که زمان وقوع خورشیدگرفتگی ۳۰ مرداد ۱۳۷۸ مطابق با آگوست ۱۹۹۹ و نقاطی از کره زمین را که بطور کامل یا ناقص می توانند این واقعه طبیعی را ببینند را با پیش بینی بسیار دقیق اعلام می کنند.

آیاتی دیگر در این مورد عبارتند از:

«… و خلق کل شیئ فقدره تقدیرا»[۵]

… و هر چیز را آفرید و  برای آن اندازه ای معین مقرر داشت

«… و کل شیئ عنده بمقدار»

… و تمام اشیاء در نزد او دارای مقداری است.[۶]

«والسما رفعها و وضع المیزان»[۷]

و آسمان را برافراشت و میزان (عدل و نظم) را در عالم وضع نمود.

«هوالذی جعل الشمس ضیاء والقمونورا و قدرناه لتعلمو عددالسنین و الحساب ماخلق ا… ذلک الا بالحق یفصل الایات لقوم یعلمون»[۸]

اوست خدایی که خورشید را روشنی بخش و ماه را نورانی قرار داد و برای آن منزلگاههایی مقدر کرد تا عدد سال ها و حساب(کارها) را بدانید. خداوند این را جز به حق نیافریده است او آیات خود را برای دانشمندان شرح می دهد.

«… ما تری فی خلق الرحمن من تفاوت فارجع البصر هل تری من فطور»[۹]

.. تو در خلقت خدای رحمن بی نظمی و نقصان نخواهی یافت پس (به دیده عقل در نظم آفرینش) بنگر آیا خللی در آن می یابی؟

می توان نتیجه گرفت که کشف نظم و انسجام طبیعت (یعنی قوانین طبیعی) و اتقان صنع باری تعالی یکی از مسائل عمده طبیعت شناسی است.

ما معتقدیم که قرآن کتاب هدایت برای انسانهاست و حاوی تمام چیزهایی است که بشر درحوزه ایمان و عمل بدانها نیاز دارد. بنابراین قرآن یک دائره المعارف علمی نیست و نباید قرآن را با نظریه های متغیر علمی الزاما تطبیق داد.

از طرف دیگر نمی توان کتمان کرد که در قرآن اشارات مکرر به پدیده های طبیعی آمده است، اما اینها برای تعلیم علوم نیست بلکه هدف آنها تشویق مردم است به تعلیم علوم طبیعی و در نتیجه توجه به عظمت خلقت و در نهایت نزدیکی به خالق جهان.

اما همین قرآن ما را به تدبر در آیاتش تعقل و تفکر فراخوانده است.

«کتاب انزلنا الیک مبارک لیدبروا آیاته و لیتذکر اولوالالباب»[۱۰]

کتابی خجسته بر تو فرو فرستادیم تا در آیات آن بیندیشند و خردمندان دریابند و پند گیرند.

«ان فی خلق السموات و الارض و اختلاف اللیل و النهار … لآیات لقوم یعقلون»[۱۱]

همانا در خلقت آسمانها و زمین و اختلاف شب و روز … همه اینها آیات روشنی بر وجود خدا برای اهل  تعقل است.

«کذلک نفصل الایات لقوم یتفکرون»[۱۲]

اولم یتفکروا فی انفسهم… [۱۳]

نکته ای که باید بپذیریم این است که برای فهم بهتر آیات قرآنی تنها معلومات عمیق زبان عربی کافی نیست بلکه علاوه بر آن باید واجد اطلاعات علمی بسیار بالایی بود.

این حقیقت از گذشته های بسیار دور مورد تاکید قرآن پژوهان بوده است.

آمده است که کسی که از علوم زمانه خود بیشتر بداند نصیبش از حقیقت قرآن بیشتر است بنابراین سخن از تفسیر عصری به معنای منطبق کردن برعلوم نیست بلکه سخن از پرده برداری از معنای آیه درسایه دانستنیهای بیرونی است.

یکی از ویژگیهای تفسیر عصری ‌تفسیر علمی است اما تاکید می شود که منظور از تفسیر علمی دراین جایگاه این است که باید از علوم موجود هر عصر در فهم نکات قرآن استفاده شود زیرا در قرآن موارد بسیاری از مسائل خلقت زمین و آسمان، شمس و قمر، مشارق و مغارب، بروج و نجوم ، شب و روز ابر و باران و مسئله آفرینش هستی سخن گفته شده است.

مسلما فهم کامل و تفسیر منطقی این دسته از آیات متوقف بر دانستنیهایی از علوم تجربی و انسانی و تحولات علمی روز است، زیرا مفسر در برابر این همه آیات ناچار است توضیح دهد، نکات غامض و پیچیده آنها را بیان کند، موضع قرآن را در برابر بسیاری از مسائل که خود به آنها اشاره کرده شرح دهد و چنین کاری با تفسیر عصری و علمی ممکن است، به این معنا که معارف قرآن را به گونه ای بیان کند که دست کم با مسلمات علوم روز منافاتی پیدا نکند.

ما معتقدیم قرآن کلام وحی و مافوق نظریات علمی است و سخنان او برخاسته از فرهنگ و متاثر از دانستنیهای ان زمان نیست تا قرآن در طرح این مسائل عقاید آنان را در نظر گرفته باشد و طبق سلیقه و اعتقاد آنان سخن بگوید، بلکه قرآن در طرح نظریات علمی قصد جدی داشته است خداوند با آگاهی که از تمام پدیده های جهان دارد به گونه ای سخن گفته است که مردم آنروز و هر عصر دیگر استیحانش نکنند و سخنان قرآن برای آنان نامأنوس جلوه نکند.

«قل انزله الذی تعلم السرّ فی السموات  و الارض»[۱۴]

بگو قران کسی را فرستاده که ازاسرارهستی و آنگونه که هست اطلاع دارد

«و انه لکتاب عزیز، لا یأتیه الباطل …»[۱۵]

به راستی کتاب ارجمندی است، از پیش رو و پشت سرش باطل به سویش نمی آید.

یعنی معنی ندارد  قرآن چیزی بگوید که با حقایق علمی ناسازگار و برخلاف آن باشد و با علم به باطل بودنش باطل را قصد کند.

بنابراین مفسر عصری باید در قسمتهایی از آیات مربوط، مفسر علمی هم باشد و نکات و اشارات علمی قرآن را به خوبی توضیح دهد اما مرز میان دانستنیها و تئوریها وفرضیه های علمی همچنان محفوظ و مفسر در این میان گام سوز و محتاط است و باید در نظر بگیریم که قرآن قطعی است و علوم غیرقطعی بنابراین باید با قرآن تطبیق شوند.

البته برخی از مفسرین گذشته معاصر از تفاسیر خود از مطالب علمی استفاده نموده اند به طور مثال علامه طباطبایی (ره) وآیت ا.. مکارم شیرازی …، و با رعایت اعتدال از تفسیر علمی در موارد لزوم استفاده نموده اند.[۱۶]

در فصل اول این پژوهشنامه به بررسی تفسیر علمی و دیدگاههای موافق و مخالف در مورد آن پرداخته ایم. ما با توجه به اقسام تفسیر علمی و معیارهای تفسرعلمی معتبر به طور قطع خواهیم توانست مصادیق تفسیر علمی معتبر از غیر معتبر را مورد تمایز قرار دهیم.