این مقاله به بررسی راه های اثبات هلال ماه در فقه مذاهب اسلامی با استفاده از مبانی نجوم جدید می پردازد. با تحلیل و مقایسه دیدگاه های فقهی و استفاده از روش های علمی نوین، نویسنده تلاش دارد تا به وحدت رویت هلال در کشورهای اسلامی دست یابد و اختلافات موجود را بر طرف سازد.
چکیده
بحث ثبوت هلال ماه از مباحثی است که همه انسانها به نوعی به آن نیاز دارند. شریعت مقدس اسلام نیز برخی از اعمال و عبادات را معلّق به ثبوت هلال ، نموده است.
مهمترین عامل تعیین کننده در رؤیت هلال و آغاز ماههای قمری، افق است ، هر نقطه ای روی کره زمین افق مخصوص به خودش را دارد.بر این اساس معیار متخصصین دینی و فقهای عظام در رؤیت هلال بر اساس افق مشخص می شود.
بیشتر فقها ، رؤیت هلال ماه را در هر شهری ، تنها برای مردمان همان شهر و ساکنان روستاها و شهرهای نزدیک به آن معتبر می دانند.
دیدن هلال و ثابت شدن ماه در سرزمینی برای دیگر سرزمینها کافی است و می توان با دیدن هلال و ثابت شدن ماه در هر سرزمینی از کره زمین روزه گرفت، یا روزه گشاد.
شماری از باورمندان این دیدگاه می گویند: ماه اگر در سرزمینی ثابت شد، سرزمینهای را در بر می گیرد که در شب، سرزمینی که در افق آن هلال دیده شده ، یکسان باشند،هر چند این یکسانی در پاره ای از شب باشد.
برخی از مجتهدین ،حکم حاکم را نیز برای پذیرش دیده شدن هلال کافی می دانند. هر چند که حاکم شخصاً ندیده باشد و از راههای دیگر برایش یقین به رؤیت هلال حاصل شده باشد. .البته از نظر منجمین و به تبع آن برخی نرم افزارها پیشرفته نجومی هم که از لحاظ صحت و دقت تجربه شده باشد و اصطلاحاً اطمینان به رؤیت یا عدم رؤیت هلال ایجاد کند از نظر برخی مراجع برای اثبات رؤیت یا عدم رؤیت هلال کافی است.
واژگان کلیدی : «هلال ،رؤیت ، محاق ،تعمیم ، گواهان ، بیّنه ، حاکم ، افق»
فهرست مطالب
مقدمه
«روش تحقیق»
«قلمرو تحقیق»
«بیان مسأله»
«پیشینه تحقیق»
هدف تحقیق:
۱-۱ «بخش اول»: واژه شناسی
۱-۱-۱ماده «هلل» و مشتقات آن در کتابهای لغت
۱-۱-۲ماده «هلل» در احادیث و قرآن
۱-۱-۳وجه تسمیه هلال :
۱-۲بخش دوم : آشنایی با تقویم هجری
۱-۲-۱تقویم هجری قمری
۱-۲-۲مبانی تقویم هجری قمری
۱-۲-۳تقویم هجری قمری هلالی
۱-۲-۴تقویم هجری قمری قرار دادی
۱-۲-۵چرا در تقویم هجری قمری اختلاف پیش می آید؟
۱-۲-۶مقایسه ی تقویم هجری شمسی و هجری قمری
۱-۳ «بخش سوم»تنجیم و ستاره شناسی
۱-۳-۱تعریف علم نجوم :
۱-۳-۲حکم تنجیم :
۱-۳-۲-۱خبر دادن از تحولات فلکی :
۱-۳-۳ادله جواز علم نجوم
۱-۳-۳-۱روایاتی که دلالت بر مذموم بودن علم نجوم دارند.
۱-۳-۲-۲- اخبار از آینده با توجه به اوضاع فلکی بدون اعتقاد به تاثیرات آنها:
۱-۳-۲-۳اخبار از حوادث با اعتقاد به حیات افلاک و عدم استقلال آنها در تاثیر بر رویدادهای زمینی
۱-۳-۴چند مساله مرتبط با تنجیم
۱-۳-۴-۱آیا تصدیق منجم و ترتیب اثر دادن به سخن او جایز است ؟
۱-۳-۴-۲آیا یاد گیری و یاد دادن علم نجوم جایز است؟
۱-۳-۴-۳آیا حکم رمل و فال و کار هایی از این قبیل مثل تنجیم است؟
۲-۱بخش اول : «نگرشی بر رویت هلال در علم نجوم»
۲-۱-۱پیدایش ماه
۲-۱-۲وضعیت تکوینی ماه
۲-۱-۳کرویّت یا مسطح بودن زمین
۲-۱-۴مدار گردش ماه
۲-۱-۵قوانین کپلر
۲-۱-۶اهله ی ماه
۲-۱-۷حرکات ماه
۲-۲بخش دوم «بررسی پدیده های وابسته به مدار ماه »
۲-۲-۱جزر و مد :
۲-۲-۲خورشید گرفتگی (کسوف)
۲-۲-۳ج)ماه گرفتگی (خسوف)
۲-۲-۴مشاهده نور زمین تاب
۲-۲-۵جهت یابی به وسیله ماه
۲-۳بخش سوم – ماههای قمری
۲-۳-۱انواع ماه قمری
۲-۳-۱-۱ماه قمری حسابی :
۲-۳-۱-۲ماه قمری متوسط:
۲-۳-۱-۳ماه قمری هلالی فلکی :
۲-۳-۱-۴ماه قمری هلالی شرعی :
۲-۳-۲پدیده قران نیّرین یا حالت مقارنه و محاق
۲-۳-۳رکوردهای رؤیت هلال
۲-۳-۴آشنایی با معیارهای رؤیت هلال
الف- معیار بابلی ها
ب- ضابطه های رؤیت دوره ی اسلامی
ج- معیار فادرینگهم(father ingham)
ج-(mounder) معیار ماندر
۳-۱بخش اول : «رؤیت و اثبات هلال»
۳-۱-۱دلالت قرآن بر اعتبار رؤیت :
۳-۱-۲دلالت احادیث بر اعتبار رؤیت
۳-۱-۳اتفاق فقیهان بر اعتبار رؤیت
۳-۱-۴فروع رؤیت
۳-۱-۴ -۱فرع اول : انفراد در رؤیت
۳-۱-۴-۱-۱دلایل اعتبار انفراد در رؤیت
الف-اطلاق احادیث رؤیت :
ب-احادیث خاص :
ج- قرآن:
د:عقل:
۳-۱-۴-۲فرع دوم رؤیت ،راهی علم آور
۳-۱-۵مؤید ها
۳-۱-۶دلائل عدم اعتبار رؤیت هلال با چشم مسلح
۳-۱-۷مؤیدات و شواهد عدم اعتبار رؤیت هلال با چشم مسلح
۳-۱-۸ادلّه و مؤیّد ات اعتبار رؤیت با چشم مسلح
۳-۱-۹رؤیت قبل از زوال
۳-۱-۱۰بررسی روایات دیدن هلال در طول روز
۳-۱-۱۱دیدگاه فقیهان ،درباره دیدن هلال در روز
۳-۱-۱۲نظر عامه در دیدن هلال در روز.
۳-۱-۱۳تطوق وغیوبت شفق
۳-۲« بخش دوم : بیّنه»
۳-۲-۱بیّنه در لغت :
۳-۲-۲بیّنه در قرآن
۳-۲-۳بیّنه در اصطلاح :
۳-۲-۴بیّنه در روایات
۳-۲-۵بیّنه از دیدگاه فقها
۳-۲-۶مفهوم عدالت
۳-۲-۷معانی شهادت
۳-۲-۸ویژگیها و شرایط شهادت
۳-۲-۸-۱عدالت :
۳-۲-۸-۲ذکوریت:
۳-۲-۸-۳توافق در اوصاف
۳-۲-۸-۴شهادت بر رؤیت
۳-۲-۹دیدگاههای فقیهان شیعه در شمارشاهدان رؤیت هلال
۳-۲-۹-۱گواهی یک عادل :
۳-۲-۹-۲گواهی پنجاه عادل:
۳-۲-۹-۳رؤیت مطلقاً به بیّنه ثابت نمی شود.
۳-۲-۹-۴رؤیت به بیّنه (دو شاهد) مطلقاً ثابت می شود .
۳-۲-۱۰دیدگاه فقهای عامه :
۳-۲-۱۱فـروع بیّنه
۳-۲-۱۱-۱شهادت بر شهادت :
۳-۲-۱۱-۲آیا بیّنه علم آور است؟
۳-۳بخش سوم : «شیاع»
۳-۳-۱تعریف تواتر و شیاع از نظر فقها
۳-۳-۲شیاع در آثار فقها
۳-۳-۳بررسی استقلال یا وحدت تواتر و شیاع ،از نظر فقها
۳-۳-۴دلائل حجیّت تواتر و شیاع مفید علم
۳-۳-۵ «شیاع ظنّی»
۳-۳-۶دلایل حجیّت شیاع ظنّی
۳-۳-۶-۱فحوای حجیّت بیّنه:
۳-۳-۶-۲روایات :
۳-۳-۶-۳سیره عقلا :
۳-۳-۷نقد و بررسی ودلایل شیاع ظنّی
۳-۴بخش چهارم : «گذشت سی روز و اثبات هلال»
۳-۴-۱دلایل اعتبار گذشت سی روز
۳-۴-۱-۱اجماع:
۳-۴-۱-۲روایات:
۳-۴-۱-۳علم عادی:
۳-۴-۲دلایل فقها بر گذشت سی روز :
۳-۴-۳فروع قاعده گذشت سی روز
۳-۴-۳-۱فرع اول :
۳-۴-۳-۲فرع دوم:
۳-۴-۳-۳فرع سوم :
۳-۴-۳-۴فرع چهارم
۳-۵بخش پنجم: «حکم حاکم»
۳-۵-۱تعاریف حکم حکومتی
۳-۵-۲برخی مصادیق حکم حکومتی
۳-۵-۳نظریه ها در مورد سنخ حکم حکومتی
۳-۵-۳-۱نظریه نخست :احکام حکومتی ، احکامی اولیه هستند
۳-۵-۳-۲نظریه دوم : احکام حکومتی ، احکامی ثانویه هستند
۳-۵-۳-۳نظریه سوم : نسبت میان احکام ثانویه و احکام حکومتی ، عموم و خصوص من وجه است.
۳-۵-۳-۴نظریه چهارم احکام حکومتی ، نه از احکام اولیه هستند و نه از احکام ثانویه (نظریه مختار).
۳-۵-۴دو نکته در خصوص تعارض حکم حکومتی
۳-۵-۵حکم حاکم به ثبوت هلال
۳-۵-۶عدم حجیّت حکم حاکم مطلقاً
۳-۵-۷دلائل عدم حجیّت حکم حاکم
۳-۵-۸نقد و بررسی
۳-۵-۹حجیّت حکم حاکم
۳-۵-۱۰دلائل حجیّت حکم حاکم در رؤیت هلال
۳-۵-۱۰-۱عموم و اطلاقات
۳-۵-۱۰-۲شیوه فقها در کتابهای فقهی
۳-۵-۱۰-۳روایات خاصه
۳-۵-۱۰-۴سیره
۳-۵-۱۰-۵سیره پیامبر(ص)
۳-۵-۱۰-۶سیره خلفا
۳-۵-۱۰-۷سیره ائمه(ع)
۳-۵-۱۰-۸هلال از امور حسبیه
۳-۵-۱۱آراء دیگری در خصوص حکم حاکم:
۳-۵-۱۱-۱اصالت حکم حاکم
۳-۵-۱۱-۲قول به تفصیل:
۳-۵-۱۱-۳تفصیل بین هلال رمضان و شوال
۳-۵-۱۲چگونگی حکم
۳-۵-۱۳قلمرو نفوذ حکم حاکم در رؤیت هلال
۳-۵-۱۴حرمت نقض حکم حاکم
۳-۵-۱۵ «ادله عدم جواز نقض»
۳-۵-۱۶موارد جواز نقض حکم حاکم :
۳-۵-۱۷حکم حاکم اهل سنّت در ثبوت هلال
۳-۵-۱۸ادله حجیّت حکم حاکم اهل سنّت
۳-۵-۱۸-۱سیره ائمه اطهار(ع)
۳-۵-۱۸-۲دلائل قائلان به عدم اجزا
۳-۵-۱۸-۳دلائل قائلان به اجزا
۴-۱بخش اول « افقها »
۴-۱-۱نظریه مشهور:
۴-۱-۲دیدگاه غیر مشهور
۴-۱-۳نظر فقهای عامه
۴-۱-۴خلاصه دیدگاهها
۴-۱-۵معیار در نزدیکی و دوری شهرها:
۴-۱-۵-۱اختلاف در طلوع و غروب خورشید:
۴-۱-۵-۲امکان رؤیت با نبود مانع
۴-۱-۵-۳اختلاف اقالیم و تفاوت مناظر
۴-۱-۵-۴منزله و مرحله
۴-۱-۶دلایل قائلان به عدم تعمیم
۴-۱-۶-۱ظاهر آیه شریفه:
۴-۱-۶-۲روایات :
الف. روایات رؤیت هلال.
ب- روایات شهادت به رؤیت
۴-۱-۶-۳قیاس رؤیت هلال به طلوع و غروب خورشید.
۴-۱-۶-۴عقل
۴-۱-۶-۵سیره مسلمانان
۴-۱-۶-۶اجماع
۴-۱-۶-۷شهرت :
۴-۱-۶-۸روایت کُرَیب:
۴-۲بخش دوم «دلایل دیدگاه غیر مشهور» یا دلایل تعمیم ثبوت هلال
۴-۲-۱قرآن :
۴-۲-۲روایات
۴-۲-۲-۱اطلاق رؤیت:
۴-۲-۲-۲اطلاقات روایات بینه :
۴-۲-۳روایات خاصه.
۴-۲-۴رؤیت طریقیت دارد نه موضوعیت
۴-۲-۵مویدات نظریه تعمیم
۴-۲-۵-۱وحدت لیله القدر
۴-۲-۵-۲وحدت عید فطر و قربان
۴-۲-۵-۳دعای سمات:
۴-۲-۵-۴سیره پیامبر(ص)
۴-۲-۵-۵علم
۴-۲-۵-۶مذاق شرع
۴-۲-۵-۷عدم معیار برای دوری ونزدیکی
۴-۲-۵-۸حرمت روزه در روز عید فطر و قربان
۴-۲-۵-۹پیامدها
نتیجه :
پیشنهادات:
«فصل پنجم»
ضمائم :
۱- جدایی زاویه ای
۲- مقارنه ماه و خورشید
۳- سن ماه
۴- حد دانژون
۵- مدت مکث
۶- ارتفاع هلال
۷- اختلاف سمت
۸- فاز ماه
۹- طول کمان هلال
۱۰- نا پیوستگی هلال
۱۱- ضخامت بخش میانی
۱۲- فاصله ماه از زمین
منابع و مآخذ
فرمت فایل: WORD
تعداد صفحات: 209
مطالب مرتبط