مقاله تاریخچه و مبانی نظری طراحی پارک

دانلود مقاله تاریخچه و مبانی نظری طراحی پارک

باغهای جهان
بین النهرین (۳۵۰۰ سال قبل از میلاد)
بین النهرین یا میان دو رود، جلگه حاصلخیزی بین رودهای فرات و دجله است و یکی از نخستین بهنه های تمدن انسانی شناخته می شود.

در دوران باستان این سرزمین،‌«رابطه ستایش آمیزبا طبیعت»، مبین نوع ارتباط انسان با طبیعت پیرامونش بوده و ویژگی‌های این رابطه را عناصر زیر تشکیل می‌داده است.

احترام به محیط طبیعی و تقدیس آن، انسان را موظف می‌ساخت که تمای فعالیتش را با طبیعت هماهنگ سازد.

تقدیس طبیعت، موجب می‌شد که انسان خود را نگهبان آن بپندارد و تمامی عملیاتش را با عناصر آن ( خطوط، نور و رنگهای طبیعت ) همگون و هماهنگ سازد.

زمین به عنوان “زمین – مادر” منبع و منشاء تمامی خوبی‌ها و زایش‌ها و بقای هستی تلقی می شد.

آب نیز عنصری برای تولید و بقا محسوب می شد و برای رویاندن و ایجاد خنکی به کار می رفت واهمیتی تمثیلی و معنوی داشت.

نگرش و اعتقادات موجود در این زمینه، در باغهای معلق یا پردیس های بابل تجلی یافته که در امتداد دیوارهای شهر بابل در زمین‌های حاصلخیز به صورت یک سری از تراس‌های مشجر روی یکدیگر ساخته شده بود و از فراز آن، جلگه و بیابانهای اطراف دیده می شد. روی هر یک از تراس‌ها گونه‌های گیاهی متفاوت کاشته شده بود.(شکل)

این باغ ها دارای محوری بودند که با دو ردیف درخت احاطه می شده و از میان آنها جویی از آنها می گذشت.

سیمای این باغها از طریق کشفیات باستان شناسی مشخص شده که کروکی Lacon آن را نشان دهد. باغهای معلق بابل از قدیمی‌ترین باغهای کهن جهان می‌باشد، این باغ در سال قبل از میلاد مسیح و همزمان با شروع سلسله پادشاهان پارسی احداث شده است. این باغ یکی از عجایب هفتگانه جهان محسوب می شود. باغ مذکور رابه شکل هرم ساخته اند. این هرم را تراس بندی کرده و طبقات و تراسها را از وسط پلکانهای عظیم به یکدیگر مربوط ساخته بودند. در هر تراس درختان و درختچه ها و درختان گلدار فراوان کشت نموده بودند تا باغ به شکل یک کوه پردرخت در آید. در این باغ نه تنها به طور زیبائی بلکه بخاطر پیچیدگی ساختمان و نحوه آبیاری آن حائز اهمیت به سزا می‌باشد.

مصر (۳۵۰۰ سال قبل از میلاد )
جلگه حاصلخیز مصر نیز در امتداد رود پرآب نیل همزمان با تمدن بین النهرین جایگاه یکی از تمدن‌های بزرگ دوران باستان بوده که از کشاورزی یافته‌ای نیز برخوردار بوده است.

دراین سرزمین، رابطه انسان مبتنی بر “الهام از طبیعت” و “آمیختگی معماری با طبیعت” قرار داشت و ویژگی آن بدین شرح قابل جمع بندی است:

طبیعت پایه الهام معماری بنای معابد مصری بشمار می‌رفت. به نحوی که مونومان ها ( اهرام، معابد و …) تقلیدی از کوه وجهت نزدیکی به خورشید است، ستون ها تقلیدی از نخل و سرستون ها تقلیدی از گلهای نیلوفر (Lotus) و پاپیروس (Papirus).

معبد دیرالبحری، نمونه بارزی از معماری این دوره است که تراسهای آن با آمفی تئاتر طبیعی آمیخته شده است و آخرین تراس آن به عنوان المان نهائی بنا به کوه متصل می‌شود.

سیستم باغسازی در مصر باستان، قطعات مسطح مستطیل شکلی بودند و گیاهان در آن با فرم منظمی کاشته می‌شدند و دیوارهای بلندی آنها را احاطه می‌کردند (شکل‌های ۸ و۹)

این باغ ها با کانالهای آبی که نخل‌های کوتاهی کنار آنها کاشته شده بود، به قسمت‌های متعدد بصورت شطرنجی تقسیم می‌شدند.

در کناراین کانالهای آب، گذرهایی نیز برای ارتباط قسمتهای مختلف در نظر گرفته می‌شد.

داربست‌های مو نیز در این باغها از در ورودی تا آستانه محل اقامتگاه امتداد می‌یافت.

در مواردی وسط این باغها حوض آبی تعبیه می‌شد که عمدتاً از زهکش آبهای زمینی تغذیه می‌شدند و محل پرورش گیاهان آبزی بشمار می‌رفتند و در خنک ساختن محیط نقش داشتند.

در اطراف این باغها یک ردیف درخت در کنار دیوار باغ کاشته می‌شد تا از نفوذ بادهای صحرا به داخل آن جلوگیری بعمل آید.

در مجموعه، طراحی این باغها تحت تأثیر عوامل اقلیمی و محیطی آنها قرار داشت و باغها مکانی برای زندگی خصوصی محسوب می‌شدند.

اغلب تصاویر این دوره، تعویض فصول، بذرافشانی، میوه چینی، دامپروری، پرندگان مختلف، مرداب ، رود نیل و دیگر محیط‌های طبیعی را نشان می‌دهند که بیانگر وابستگی مصریان باستان به عناصر طبیعی پیرامون خویش هستند.

باغ مصری دوران باستان، الگوی مشخصی برای باغسازی در غرب بوده است.

یونان ( از قرن پنجم تا چهارم پیش از میلاد)
تمدن یونان باستان درجنوب شبه جزیره بالکان شکل گرفت که سرزمینی کوهستانی، کم باران، با خاکی نه چندان حاصلخیز و سواحلی بینهایت صخره‌ای و کوهستانی بود. این سرزمین تنها در بعضی مناطق جدا افتاده مانند “لاکونی” و “بثوتی” در مرکز و “ستالی” در شمال دارای دشت‌های حاصلخیز و مناسب برای کشاورزی بود و هر چند که دریا در تکامل جامعه آن نقش عمده است، اما در سراسر این شبه جزیره، رودخانه ای موجود نبوده است.

بطور خلاصه یونان کشوری است با جغرافیا و آب و هوای متغیر خطوط ساحلی آن عمیقاً تو رفته و بریده بریده است. در این دوران برای یونانیان طبیعت مکانی مقدس بود ونظم هندسی معماری در نظم طبیعت ادغام می‌شد. ویژگی ارتباط انسان با عناصر طبیعت در یونان باستان به شرح زیر جمع بندی می‌شود:

در ادبیات یونان باستان که آثار “هومر” (ایلیاد و اودیسه) شاخص آن است، طبیعت به عنوان مکانی مقدس توصیف شده است.

شیوه معماری و نوع استقرار معابد در بستر طبیعت به گونه‌ای بوده که به فضا، ابعاد و مضامین نمادین (سمبلیک) می‌بخشیده است.

نظم هندسی معابد، درکنار نظم طبیعت شکل می‌گیرد و با آن ادغام می‌شود. مانند معبد اکروپولیس در یونان ( واقع در روی تپه) و معبد Peastum در ایتالیا ( واقع ر زمین صاف و باز) .

با توجه به تفکر راسیونالیستی حاکم در این دوران، شهرها به عنوان ملاک زیبائی شناخته می‌شدند نه طبیعت و باغ‌ها، براین مبنا، لذت بردن از عناصر طبیعی دریونان باستان، غیرمنطقی و غیرقابل تعریف شناخته شده بود.

در دوران کلاسیک به ویژه درزمان افلاطون و ارسطو، هنر باغسازی وجود داشت. این باغ‌ها محل تجمع فلاسفه محسوب می شد که از آن جمله می‌توان باغهای آکادمی افلاطون و اپیکور را نام برد.

باغسازی بعد از اسکندر بزرگ اهمیت یافت و با تسلط رومیان بر یونانیان توسعه پیدا کرد. “یونانی‌ها بین سالهای ۶۰۰ قبل از میلاد تا شروع دوران مسیحیت خدمات ارزنده ای به باغسازی جهان نموده اند. اولین باغ عمومی با پارک در یونان کهن احداث گردید. اغلب این پارکها محل تجعم فلاسفه و متفکرین و دانشجویان بود. هنر باغسازی کهن در اوایل دوران مسیحیت و امپراطوری روم به اوج خود رسید. تأثیرات و سنت‌های کلاسیک سبک باغسازی یونانی در قرن بیستم نیز دنبال می‌شود.”

روم ( از اواخر قرن چهارم قبل ازمیلاد تا قرن پنجم بعد از میلاد)
شبه جزیره “آپه نین”(Apenine) در مرکز دریای مدیترانه مهد دولت روم بود. هر چند که این سرزمین نیز مانند یونان، کوهستانی بوده ، اما وجود دره‌های وسیع ومناسب برای کشاورزی وخاک مستعد و سیمای توانمندتری از فعالیت کشاورزی وباغسازی آن در مقایسه با یونان عهد باستان ارائه می‌کرد. بهره وری از طبیعت، سازماندهی سرزمین برای تولید، ساخت “ویلا- باغ” و توانائی تکنیکی و صحنه آرائی، در مجموع گرایش غالب رومیان باستان در برخورد و ارتباط با طبیعت بشمار می‌رفت.

ویژگی‌های این رابطه به شرح زیر قابل جمع‌بندی است:

در روم باستان طبیعتی مورد ستایش بود که حضور انسان در آ‎ن حس می‌شد.

زیبائی نیز در رابطه مستقیم با سودمندی قرارداشت  و عملکرد زیبایی منظر با ارزش درآمد زائی آن مرتبط بود.

نوسازی در منظر طبیعی، با کاشت متقارن درختان و جستجوی فرم‌های هندسی برای المان‌های طبیعی همراه بود.

باغ‌های رومی مانند تابلوی طراحی شده‌ای بودند که با مجسمه قهرمانان، فواره،استخر و معابد آراسته می‌شد.

“ویلا- باغ” در این دوره بعنوان مکانی برای تفریح واقامت اشراف در خارج از شهر فرم خاص منظر رومیان را آشکار می‌سازد.

توانائی تکنیکی وصحنه‌آرایی به وسیله المان‌های طبیعی و مصنوعی در این باغ‌ها قابل توجه است. به نحوی که طراحی فضاهای داخلی به نوعی در فضاهای باغ اجرا می‌گردید.

در “ویلا- باغ” ها عناصر معماری مثل آب، مجمسه و .. با گیاهانی که به یاری تکنیک Ars-Topiaria شکل می‌یافتند، ترکیب می شدند. با استفاده از تکنیک Ars-Topiaria گیاهان به صورت متنوعی هرس می‌شدند و به اشکال مکعب، استوانه، کره و … در می‌آمدند.

نمونه این “ویلا- باغ” ها را می‌توان “ویلا آدریانا” (Adriana) و در نزدیکی رم در “تیولی” (Tivoli) نام برد که مجموعه عظیمی است که از منظر، معبد، بنای آکادمی، حمام ، استادیوم، آمفی تئاتر و کتابخانه، در ساخت این مجموعه، الهام از شیوه‌های معماری مناطق مستعمره به چشم می‌خورد. و نظام فضائی آن بر پایه سیستم محوری شکل گرفته بود.

باغسازی در قرون وسطی
باغهای اروپا
با سقوط امپراطوری روم باغبانی و باغسازی نیز مانند بیشتر هنرهای دیگر افول کرد. در قرن ششم بعد از میلاد مسیح راهبان در نقاط مختلف اروپا شروع به کشت و کار و باغبانی نمودند. گلهائی مانند رز که مسیحیان اولیه کشت آنها را گناه می‌دانستند زینت بخش کلیساها شد. راهبه‌ها نیز به کشت و پرورش گیاهان داروئی و گلها و درختچه‌های زینتی پرداختند. به این ترتیب به مدت دو قرن باغبانی فقط در دیرها توسط راهب‌ها یا راهبه‌ها انجام می‌گرفت.

در قرن نهم و دهم میلادی به دیرها نیز توجهی نمی‌شد و دوباره هنر باغبانی فراموش شد. در قرن یازدهم میلادی نورمن های انگلیسی به مذهب روی آوردند و دیرها دوباره رونق گرفت و در نتیجه باغبانی مورد توجه قرار گرفت… در قرن هفدهم میلادی هانری ششم پادشاه انگلستان دیرها را تعطیل نمود و به باغسازی دیرها نیز خاتمه داد.

باغهای اسلامی در اسپانیا
در زمانی که اروپا تلاش می‌کرد که تمدن خود را که با سقوط روم از دست رفته بود دوباره زنده کند، اسپانیایی‌ها تحت فرماندهی مورها زندگی آرام و غنی را می گذراندند. لذا در این دوران باغهای تفریحی و پرتجمل بسیاری ساخته شد. تأثیر این سبک باغسازی هنوز در باغ الحمرا درگرانادا که در قرن پنجم میلادی ساخته شد به چشم می‌خورد. این قصر چهار باغچه دارد که به سبک باغهای شرقی بنا نهاده شده است. شکلهای (۲و۳و۷)

ایران ( از قرن پنجم پیش از میلاد تا قرن هفتم بعد از میلاد)
این دوران با حکومت هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان برایران همراه است. و طی آن،مفاهیم “باغ – بهشت” و “باغ – شهر” رابطه بین طبیعت و ایرانیان باستان را تعیین می‌کند. این مفاهیم، نماد (سمبل) خنکی و حاصلخیزی به شمار می‌رفتند و منشاء هستی و آفرینش و عامل تسلط بر دنیای بیرونی محسوب می شدند. در چنین نگرشی، بقای شهر به وجود باغ بستگی داشت و شهر تا زمانی می‌توانست به هستی خود ادامه دهد که در مدخل آن، باغ مستقر باشد ، چون مبنای این اعتقاد، آب به عنوان منشاء حیات، توسط باغ از سینه خاک گرفته می‌شد و در شهر پخش می‌گردید.

فهرست مطالب
فصل اول: بررسی تاریخچه باغسازی ۱
۱-۱- باغهای جهان ۲
۱-۱-۱- بین النهرین ۲
۱-۱-۲- مصر ۳
۱-۱-۳- یونان ۵
۱-۱-۴- روم ۷
۱-۲- باغسازی در قرون وسطی ۸
۱-۲-۱- باغهای اروپا ۸
۱-۲-۲- باغهای اسلامی در اسپانیا ۹
۱-۲-۳- ایران از قرن پنجم تا پانزدهم ۹
۱-۲-۴- قرون میانی از قرن پنجم تا پانزدهم ۱۱
۱-۲-۵- از قرن پنجم تا یازدهم ۱۱
۱-۲-۶- از قرن یازدهم به بعد ۱۲
۱-۲-۷- باغهای خلفای بنی امیه در اندلس از قرن هشتم تا پانزدهم میلادی ۱۳
۱-۳- باغسازی بعد از قرون وسطی ۱۴
۱-۳-۱- دوره انسانگرایی از قرن پانزدهم تا اواخر قرن شانزدهم ۱۴
۱-۳-۲- نمونه های ویلا- باغ- منظر ۱۶
۱-۳-۳- دوره باروک ۱۸
۱-۳-۴- نمونه های «ویلا- پارک» ۲۰
۱-۳-۵- نقش فرانسه در تکامل طراحی منظر قرن هفدهم ۲۱
۱-۳-۶- مجموعه «و- لو- ویکونت» ۲۳
۱-۳-۷- مجموعه ورسای ۲۴
۱-۳-۸- عصر روشنگری قرن هجدهم ۲۵
۱-۳-۹- باغ های منظره ای در انگلستان قرن هجدهم ۲۸
۱-۳-۱۰- فرهنگ باغ سازی چین ۳۱
۱-۳-۱۱- جایگاه نقاشی منظر فرانسه در باغسازی انگلستان ۳۲
۱-۳-۱۲- روشام ۳۴
۱-۳-۱۳- استوهاوس ۳۴
۱-۳-۱۴- استارهد ۳۵
۱-۳- تاریخچه و سبکهای پردیس سازی در ایران ۳۶
۱-۴- تحول تاریخی باغ در ایران ۴۱
۱-۴-۱- باغ های تیموری ۴۱
۱-۴-۲- باغ های صفوی یا شاه عباسی ۴۳
۱-۴-۳- باغ های قاجاری ۴۵
۱-۴-۴- باغهای شیراز ۴۶
۱-۴-۵- باغهای تبریز ۴۷
۱-۴-۶- باغ فین کاشان ۴۹
۱-۴-۷- باغ شاهزاده ماهان کرمان ۴۹
۱-۴-۸- باغ گلشن طبس ۵۰
فصل دوم: مبانی نظری ۵۲
۲-۱- بررسی و تحلیل باغهای ایرانی ۵۳
۲-۱-۱- بررسی عناصر باغهای ایرانی ۵۳
۲-۱-۱-۱- آب نما و استخر ۵۳
۲-۱-۱-۲- کوشک ۵۵
۲-۱-۱-۳- درخت و گیاه ۵۵
۲-۱-۱-۴- حصار ۵۷
۲-۱-۱-۵- زمین ۵۷
۲-۱-۲- بررسی مفاهیم در معماری باغ ۵۸
۲-۱-۲-۱- حس مکان یا مکانیت ۵۸
۲-۱-۲-۲- همزمان زمان- صورت ۶۰
۲-۱-۲-۳- نواخت و ریتم ۶۰
۲-۱-۲-۴- هندسه ۶۱
۲-۱-۲-۵- ابعاد نمادین ۶۲
۲-۱-۲-۶- رنگ ۶۴
۲-۱-۳- خصوصیات کالبدی باغ ایرانی ۶۶
۲-۱-۳-۱- باغ واقع در محیط های هموار ۶۶
۲-۱-۳-۲- باغ واقع در روی تپه ۶۷
۲-۱-۳-۳- باغ آبی ۶۸
۲-۱-۳-۴- باغ- خانه ۶۸
۲-۱-۳-۵- باغ واقع در کنار رودخانه ۶۹
۲-۲- آب و طبیعت در معماری ۷۱
۲-۲-۱- آب و معماری ۷۱
۲-۲-۲- طبیعت و معماری ۹۱
۲-۲-۱-۱- طبیعت بستری برای معماری ۹۲
۲-۲-۱-۲- طبیعت عنصری از معماری ۹۴
۲-۲-۱-۳- طبیعت آرایه ای بر معماری ۹۵
۲-۲-۱-۴- طبیعت رهنمودی در معماری ۹۶
۲-۳- رمانیسم، بنیان های معرفت شناختی و نمود آن در هنر و معماری ۱۰۳
۲-۳-۱- بنیان های معرفت شناسانه رمانتیسم و اهمیت ذهنی هنرمند ۱۰۴
۲-۳-۲- نقش تخیل درمعرفت شناسی رماتیسم و تأثیر آن در زیبایی‌شناسی ۱۰۷
۲-۳-۳- عاطفه و احساسات هنر رمانتیک ۱۱۲
۲-۳-۴- گرایش به گوتیک در معماری و برانگیختگی احساسات ۱۱۴
۲-۳-۵- طبیعت و نگرش تازه رمانتیک‌ها به آن ونمود آن در هنرومعماری ۱۱۵
۲-۳-۶- طبیعت گرایی رمانتیک های انگلیس و تحول باغ سازی ۱۱۷
۲-۳-۷- جنبش نئوگوتیک در هنر و معماری فرانسه ۱۱۹
۲-۳-۸- بررسی اجمالی فرم و محتوا در هنر رمانتیک ۱۲۱
۲-۳-۹- نتیجه ۱۲۴