دانلود مقاله اوضاع طبیعی استان خوزستان
مقدمه :
کشور ایران در قلمرو مناطقی از دنیا قرار گرفته است که به دلیل بهر برداری نادرست از منابع طبیعی ، نواحی بیابانی به مفهوم تخریب سرزمین در آن رو به گسترش می باشد این تخریب علاوه بر تأثیر از عوامل طبیعی کره زمین ریشه در ویژگی های اقتصادی و اجتماعی کشور دارد .
تخریب سرزمین از نظر ابعاد فیزیکی و کاهش محصول دهی اراضی و به مفهومی دیگر بیابانی شدن از جمله موضوعات مهمی است که زیست انسان ها را در قلمروهای جغرافیایی کشور دچار خطرات زیادی ساخته است و نیازمند توجه جدی به این موضوع در برنامه های توسعه کشور می باشد .
با توجه به اهمیت استان خوزستان ملاحضه می شود از لحاظ فرسایش بادی و آبی به این مرز و بوم لطمه وارد می شود و خسارات مالی و تلفات جانی را در بر دارد پس چه باید کرد چه عملی را باید انجام داد تا این سرمایه و ثروت و منبع خدادای از بین نرود و حفظ شود مسلماٌ می بایست به فکر چاره اندیشی و به صورت اساسی به فکر مبارزه با این عامل تهدید در منطقه بوده و می بایست شن زارهای استان خوزستان بطور جدی تثبیت و مهار گردد .
طرح مسئله :
آیا با تثبیت شن ها در ام الدبس از خطر بیابان زایی منطقه جلوگیری شده است .
فرضیه :
با تثبیت شنها در ام الدبس از گسترش بیابان جلو گیری شده است .
اوضاع طبیعی :
استان خوزستان در جنوب غربی ایران واقع ، و با مساحتی بالغ بر ۶۴۶۶۴ کیلومتر مربع بین ۲۹ در جه و ۵۸ دقیقه تا ۳۲ در جه و ۵۸ دقیقه عرض شمالی از خط استوا و ۴۷ درجه و ۴۱ دقیقه تا ۵۰ درجه و ۳۹ دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد. محدود است از طرف به استان لرستان ، از جنوب خلیج فارس و از جانب مشرق و شمال شرقی با استان های اصفهان و چهار محال وبختیاری و کهگیلویه و بویر احمد و از مغرب به کشور عراق و استان ایلام .
جلگه خوزستان سرزمین صاف و عارضه و مستطیل شکلی است که عرض آن از ۱۱۰ کیلومتر در شمال تا ۲۰۰ کیلومتر در جنوب تفاوت میکند . بلندترین نقاط آن جلگه در دزفول که در۳۰۰ کیلومتری دریا واقع شده فقط ۱۸۰ متر ارتفاع دارد و با این ترتیب شیب عمومی جلگه خوزستان ۶۰ سانتیمتر در کیلومتر بیشتر نیست . جلگه خوزستان امتداد شرقی جلگه عظیم بین النهرین ( عراق ) بشمار می رود وفقط یک مرز سیاسی و نژادی این دو را از همدیگر جدا می سازد . زندگی وکشاورزی درجلگه خوزستان بستگی به رود کارون دارد ، این رود که در شمال جلگه به رود خانه دز می پیوندد دارای آن فراوانی است که با هر یک از رودهای دجله و فرات قابل مقایسه می باشد . آب رودخانه کارون بقدری زیاد است که این رود خانه در بعضی قسمتها و در صورت لایروبی قابل کشتیرانی خواهد بود.
استان خوزستان را از لحاظ وضع طبیعی می توان به دوناحیه تقسیم نمود:
۱- قسمت کوهستانی شمالی ومشرق که ارتفاعات زا گرس وجبال بختیاری با شیب ملایم سرا زیر می شود.
۲- قسمت جنوبی که قسمت بیشتر آن رادشتهای آبرفتی یا باتلاقی تشکیل میدسهد قمست جلگه ای خوزستان بوسیله رودهای کرخه ، کارون ، مارون و هندیجان آبیاری میشود .
الف ـ منطقه کوهستانی شمال و مشرق :
این کوهستانها جزء بخش جنوبی زاگرس غربی هستند که ارتفاعات بتدریج به سمت جلگه کاهش یافته و بوسیله رودخانه ها قطع میشود ، امتداد این چین خوردگیها ، شمال غربی است که بتدریج محور چین
خوردگیها بسمت جنوب متمایل می شود . از جمله کوههای مهم این منطقه کوه چو ، جبال زردکوه ، شاویش ، آب بندان ، مامازاد، کوه سیاه و کوه چال را می توان نام برد .
ب ـ منطقه جلگه جنوب و مغرب :
جلگه خوزستان بر سطح فرسایش رسوبات جوان دوران سوم گسترش یافته که هنوز تپه هائی از ساختمان گذشته در اطراف اهواز بچشم می خورد و رودخانه های متعدد در دوران چهارم آبرفتهای فراوانی بر این سطح فرسایشی به جای نهاده و زمینهای هموار حاصلخیزی در بیشتر موارد بوجود آورده است و با توجه به شرایط آب و هوائی در جلگه خوزستان با تلاقهای وسیع و ماسه زارها به چشم می خورد .
بطور کلی حد شمال خوزستان ارتفاعات کبیر کوه ( رشته اصلی کوه های لرستان ) دینار کوه ، سیاه کوه ارتفاعات ، ارتفاعات منکر ، و بالاخره پشتکوه لرستان می باشد . و سراسر جنوب آن به کرانه های خلیج فارس در شرق خوزستان و سراسر قسمت غربی خوزستان خاک عراق قرار دارد .
خاکهای خوزستان به سه دسته تقسیم می شود :
۱ـ خاکهای درشت دانه نواحی مرتفع که در لایه لای دره ها قرار دارد و برای کشت دیم مورد استفاده قرار میگیرد .
۲ـ خاکهای ریز دانه ( آبرفتی ) که برای انواع کشاورزی مناسب است .
۳ـ خاکهای شور و قلیائی جنوب جلگه خوزستان که برای کشاورزی مناسب نیست .
آب وهوا :
خوزستان در مناطق کوهستانی و مرتفع ، دارای تابستانهای معتدل و زمستانهای سرد ، و در نواحی کوهپایه ای دارای آب وهوای نیمه بیابانی است . در نواحی پست و جلگه ای ، هر چه به سمت جنوب و جنوب شرقی پیش رویم ، خصوصیات آب و هوا از نیمه بیابانی کناره ای تبدیل می شود زمستانهای این ناحیه عموماٌ کوتاه و معتدل و تابستانها طولانی و گرم است . حد اکثر مطلق درجه حرارت در شهرهای اهواز ـ آبادان و دزفول به ترتیب ( ۵۰-۴۹-۵۰ ) درجه است حداقل مطلق دما در شهرهای مذکور به ترتیب (۱-۲۰+۱۰- ) درجه است .
درجه حرارت معمولاٌ در تیر ماه به بالاترین حد خود ، و در بهمن ماه به پائین ترین حد خود در طول سال می رسد . در این ناحیه تعداد روزهای یخبندان بسیار اندک است .
در خوزستان مقدار بارندگی بسیار کم است . میانگین بارندگی ۳۶ ساله ( ۱۳۶۵ ـ۱۳۳۰ ) در اهواز/۱۹۹ میلیمتر بوده است در نواحی کوهستانی نزولات جوی به صورت برف ، و در نواحی کوهپایه ای و جلگه ای به صورت باران است . رطوبت نسبی در خوزستان بر اثر وجود بادهای شمالی ، که از داخل می وزد ، در وسط روز کاهش می یابد و در موقع وزش بادهای اتفاقی از طرف جنوب ، رطوبت نسبی بالا می رود . این جریان هوای گرم و مرطوب ، که به اصطلاح محلی آن را شرجی می گویند ، تحمل هوا را برای سکنین خوزستان دشوار می سازد .
به طور کلی ، خوزستان تحت تاثیر سه نوع باد است :
۱ـ اولین باد ، جریان سرد نواحی کوهستانی است که در زمستان به طرف خلیج فارس به حرکت در
می آید ، و هوای سرد تری را در این فصل باخود به همراه می آورد . وزش باد موجب تغییراتی در درجه حرارت نقاط مرکزی می شود .
۲ـ باد ساحلی که در تابستان گاهگاهی از خلیج فارس می وزد و رطوبت زیادی را با خود به جلگه های گرم می برد . این باد ” شرجی ” نامیده می شود .
نامطلوی ترین موفعیتها با وزش بادی بوجود می آید که از عربستان می وزد . این باد که به نام ” سموم ” مشهور است ، همیشه مقداری خاک و شن همراه دارد علاوه بر این ، این باد به هنگام عبور از روی خلیج فارس ، رطوبت زیادی در خود ذخیره می کند .
رود های خوزستان :
استان خوزستان تنها منطقه ای از خاک ایران است که دارای رودخانه های بزرگ و پر آب می باشد . خوزستان محل عبور سه رودخانه مهم ( کرخه ـ دز ـ کارون و روهای دیگری به نامهای مارون
( جراحی ) و خیر آباد است . کرخه طولانی ترین و کارون پر آبترین رود ایران به شمار می رود . وسعت حوضه این سه رود ، بیش از ( ۰۰۰/۱۲۰ ) کیلومتر مربع است .
این رود ها ، پس از عبور از کوهستانها ، از طریق دره های عمیق کوهستانی ، وارد جلگه خوزستان می شوند . و در بسترهای عمیق و پرپیچ و خم به طرف دریا جریان پیدا میکند .
رود کارون :
سرچشمه اصلی این رود خانه چشمه های کوهرنگ است . این رود در خاک بختیاری طوایف هفت لنگ و چهارلنگ را از هم جدا می کند و از قسمت شمال شرقی تقریباً از بالای شهر شوشتر بدشت خوزستان سرازیر میشود . در مسیر کوهستانی کارون آبشارهای زیبا و دل انگیزی دیده می شود که برخی از آنها ارتفاع بسیار دارد و ازدره های تنگ و عمیق میگذرد . آبهائیکه قبل از وارد شدن به جلگه بدان اضافه میگردد عبارتست ازآب چهار محال ـ سبز آب و سپس آبهای سرخون ، رود خرسان آب بازفت و بعد از گذشتن مقداری راه آبهای دولاب ـ شور لالی ـ شور عقیلی و پس از آنها آبهای” چری ” که از دامنه کوه چری در مشرق زرد کوه می آید و نیز آب سوسن بدان افزوده میگردد .
نام این رود خانه را از تاریخ نویسان یونانی ( پاسیتیگریس ـ pasitigris ) نوشته اند .
سابقاً وسعت جلگه خوزستان بسیار کمتر از وسعت فعلی آن بوده است و بنا به قول مورخین یونانی کارون پس از ورود به دشت بعد از طی ۶۰ استاد بخلیج فارس میریخته است . این رود حالیه پس از ورود بدشت در نزدیکی شهر شوشتر به دو دسته تقسیم می شود .
قسمت بزرگتر بنام شطیط یا چهار دانگه با انحنای کمی از مغرب شوشتر پائین می آید و قسمت کوچکتر بنام دو دانگه یا گرگر یا ( مسرقان ـ masraghan ) از مشرق شوشتر میگذرد . این دو بخش بار دیگر در جنوب شوشتر در محلی بنام بند قیر بیکدیگر متصل میشوند و با پیچ و خمهای فراوان دشت را پیموده و از وسط شهر کنونی اهواز گذشته در نزدیکی خرمشهر بار دیگر دو شعبه می شود . یک شعبه که بزرگتر است در خرمشهر به اروند رود می ریزد و از آنجا از کناره غربی جزیره آبادان بجانب فارس میرود . شعبه دیگر که کوچکتر است و بنام بهمنشیر معروف از شرق جزیره آبادان بجانب دریا رهسپار میگردد .
طول رودخانه کارون جمعاً بالغ ۸۵۰ کیلومتر است . عرض آن در نقاط مختلف متفاوت است و به اندازه ای است که قابل عبور برای کشتیهای ده هزار تنی می باشد . در صورت لایروبی ، از خرمشهر تا اهواز کشتیهای هزارتنی می توانند رفت و آمد نمایند ولی از اهواز ببعد رود کارون قابل کشتیرانی نیست . آب کارون از سطح جلگه خوزستان پائین تر است و بهمین جهت استفاده از آن برای آبیاری جز بوسیله سد یا تلمبه امکان پذیر نیست .
فهرست مطالب
مقدمه : ۱
طرح مسئله : ۲
فرضیه : ۲
اوضاع طبیعی : ۳
الف ـ منطقه کوهستانی شمال و مشرق : ۴
ب ـ منطقه جلگه جنوب و مغرب : ۴
رود های خوزستان : ۷
رود دز : ۸
رود مارون : ( جراحی ) ۹
رود خانه خیر آباد : ۱۰
تاریخچه رود کرخه : ۱۱
رود کرخه : ۱۷
بیابان زدایی و چند واقعیت : ۲۰
فرسایش بادی یک معضل اساسی در راه توسعه و عمران مناطق خشک : ۲۱
علل و عوامل فرسایش بادی در ایران : ۲۲
عوامل عمده طبیعی مؤثر در فرسایش بادی در ایران : ۲۲
عوامل عمده اشان ساخت و نقش مؤثر در تشدید فرسایش بادی : ۲۳
پیامد های فرسایش بادی در ایران : ۲۳
خسارت در مرحله برداشت : ۲۴
خسارت در مرحله انتقال : ۲۴
وضعیت فرسایش بادی در ایران : ۲۶
طرح های اجرایی : ۲۶
۱_ طرح تثبیت بیولوژیک ماسه های روان : ۲۷
۲_ طرح فیزیکی و شیمیایی : ۲۸
۳_ طرح احداث باد شکن در اطراف اراضی کشاورزی و مناطق مسکونی : ۲۸
۴_ طرح استفاده از روان آبهای سطحی : ۲۸
۵_ طرح مدیریت جنگلهای دست کاشت در مناطق بیابانی : ۲۸
راه کار های کاهش اثرهای خشکسالی ۳۰
راه کارهای پیش از بحران از خشکسالی : ۳۰
سیاست گزاری استراتژیک در پیش بینی خشکسالی : ۳۰
کشت گیا هان مقاوم به خشکی : ۳۰
بررسی منطقه شنی ام الدبس : ۳۳
توجیه اجمالی طرح : ۳۶
نتیجه گیری : ۳۹
پیشنهاد : ۴۰
فهرست منابع و مأخذ : ۴۱
فرمت فایل: WORD
تعداد صفحات: 46
مطالب مرتبط