نظارت الکترونیک و نظام نیمه آزادی

نظارت الکترونیک و نظام نیمه آزادی

دانلود کار تحقیقی نظارت الکترونیک و نظام نیمه آزادی

مقاله جهت اخذ درجه کارشناسی در رشته حقوق

چکیده
مبارزه و کنترل بزهکاری در عصر حاضر به عنوان مهمترین هدف راهبردی سیاستگذاران ‏کشورها به ویژه سیاست گذاران جنائی محسوب می شود. بهره گیری از تجهیزات و ابزارهای ‏الکترونیکی نوین در مرحله پیشگیری از جرم، کشف جرم و همچنین اجرای مجازات ها کمک ‏شایانی به تحقق این هدف می کند. در عین حال مقوله حفظ و حراست از حریم خصوصی نیز ‏در صورت استفاده از ابزارهای مزبور مورد تهدید جدی قرار می گیرد اگر از کنترل بزهکاری ‏مهمتر نباشد در موازات آن قرار دارد.‏
تزاحم میان بکارگیری از این تجهیزات در برخی موارد با حریم خصوصی ضرورت تبیین قلمرو ‏مجاز استفاده از این ابزار را نمایان می سازد. قواعد فقه جعفری در هر دو مقوله مورد اشاره ‏دارای مبانی محکم و مستدلی می باشد از اینرو در این نوشتار ضمن بیان گونه ها و کارکرد های ‏مختلف این تجهیزات، به بررسی مبانی فقهی بکارگیری این ابزار از سوی حکومت می پردازیم و ‏از رهگذر تشریح و تبیین آموزه های نظام حقوقی و اخلاقی فقه جعفری راجع به حریم ‏خصوصی، به ترسیم گستره مجاز استفاده از شیوه مراقبت و نظارت الکترونیکی در حقوق ‏موضوعه می پردازیم. ‏
واژگان کلیدی: نظارت، ابزار و تجهیزات الکترونیکی، فقه جعفری، حریم خصوصی، حکم تکلیفی، ‏حکم وضعی.‏

مقدمه
ظهور‎ ‎و‎ ‎بروز‎ ‎ابزار‎ ‎و‎ ‎وسایل‎ ‎جدید‎ ‎در‎ ‎پرتو‎ ‎فناوری‎ ‎های‎ ‎پیشرفته،‎ ‎همچنانکه‎ ‎شیوه‎ ‎ها‎ ‎و‎ ‎شگردهای ‏سنتی‎ ‎و‎ ‎قدیمی‎ ‎بزهکاران‎ ‎را‎ ‎دستخوش‎ ‎تغییر‎ ‎و‎ ‎تحول‎ ‎نموده‎ ‎و‎ ‎جلوه‎ ‎ها‎ ‎و‎ ‎اشکال‎ ‎نوینی‎ ‎از‎ ‎بزهکاری ‏را‎ ‎رقم‎ ‎زده‎ ‎است‎ ‎تحولاتی‎ ‎را‎ ‎در‎ ‎قلمروی‎ ‎پاسخ‎ ‎دهی‎ ‎پیشینی‎ ‎و‎ ‎پسینی‎ ‎به‎ ‎پدیده¬های‎ ‎مجرمانه‎ ‎به ‏ارمغان‎ ‎آورده‎ ‎است‎. ‎دانش‎ ‎کیفرشناسی‎ ‎با‎ ‎پشت‎ ‎سر‎ ‎گذاشتن‎ ‎مراحل‎ ‎اولیه‎ ‎تکامل‎ ‎خود‎ ‎و‎ ‎گذر‎ ‎از ‏قلمروی‎ ‎تبیین‎ ‎و‎ ‎توضیح‎ ‎مقولاتی‎ ‎چون‎ ‎جرم‎ ‎و‎ ‎مجازات،‎ ‎امروزه‎ ‎با‎ ‎ارائه‎ ‎و‎ ‎توسعه‎ ‎کیفرهای‎ ‎جایگزین به‎ ‎مرحله‎ ‎کامل‎ ‎تری‎ ‎از‎ ‎فلسفه‎ ‎وجودی‎ ‎اش‎ ‎دست‎ ‎یافته‎ ‎است‎. ‎جنب‎ ‎شهای‎ ‎جدید‎ ‎جرم‎ ‎شناسی‎ ‎با‎ ‎ارائه جایگزین‎ ‎های‎ ‎کیفر‎ ‎حبس‎ ‎که‎ ‎همچنان‎ ‎یکی‎ ‎از‎ ‎مهم‎ ‎ترین‎ ‎کیفرها‎ ‎در‎ ‎اکثر‎ ‎جوامع‎ ‎بشری‎ ‎به‎ ‎شمار می‎ ‎رود،‎ ‎در‎ ‎پی‎ ‎اصلاح‎ ‎نظام‎ ‎پاسخ‎ ‎دهی‎ ‎کیفری‎ ‎می‎ ‎باشند‎. ‎از‎ ‎این‎ ‎رو‎ ‎ادبیات‎ ‎حقوق‎ ‎کیفری‎ ‎در‎ ‎قرن‎ ‎اخیر شاهد‎ ‎ورود‎ ‎اصطلاحات‎ ‎جدیدی‎ ‎در‎ ‎خصوص‎ ‎شیوه‎ ‎های‎ ‎دیگر‎ ‎تعدیل‎ ‎کیفر‎ ‎حبس‎ ‎همچون‎ ‎تعویق صدور‎ ‎حکم،‎ ‎تعلیق‎ ‎مجازات،‎ ‎میانجی‎ ‎گری،‎ ‎کار‎ ‎عام‎ ‎لالمنفعه،‎ ‎بازداشت‎ ‎خانگی،‎ ‎مؤسسات‎ ‎آموزشی‎ ‎‏ اصلاحی‎ ‎و‎ ‎یا‎ ‎جریمه‎ ‎های‎ ‎روزانه‎ ‎بوده‎ ‎است‎.‎
در‎ ‎همین‎ ‎راستا‎ ‎می‎ ‎توان‎ ‎از‎ ‎نظارت‎ ‎و‎ ‎مراقبت‎ ‎الکترونیکی‎ ‎به‎ ‎عنوان‎ ‎دستاورد‎ ‎مطالعات‎ ‎کیفرشناسان ‏و‎ ‎جرم‎ ‎شناسان‎ ‎همپای‎ ‎تحولات‎ ‎علمی‎ ‎و‎ ‎ابداعات‎ ‎و‎ ‎اختراعات‎ ‎بشر‎ ‎در‎ ‎قرن‎ ‎بیست‎ ‎و‎ ‎یکم‎ ‎یاد‎ ‎کرد‎.‎‏ ‏در‎ ‎مواردی‎ ‎استفاده‎ ‎از‎ ‎شیوه‎ ‎مراقبت‎ ‎و‎ ‎نظارت‎ ‎الکترونیکی‎ ‎با‎ ‎هدف‎ ‎جایگزینی‎ ‎برای‎ ‎مجازات‎ ‎حبس ‏صورت‎ ‎می‎ ‎گیرد‎. ‎چارچوب‎ ‎نظری‎ ‎استفاده‎ ‎و‎ ‎بکارگیری‎ ‎از‎ ‎این‎ ‎شیوه‎ ‎به‎ ‎منظور‎ ‎یافتن‎ ‎جایگزینی‎ ‎برای مجازات‎ ‎حبس‎ ‎به‎ ‎عنوان‎ ‎پاسخ‎ ‎پسینی‎ ‎به‎ ‎پدیده‎ ‎مجرمانه‎ ‎را‎ ‎باید‎ ‎از‎ ‎یک‎ ‎سو‎ ‎زدودن‎ ‎و‎ ‎کاهش‎ ‎آثار زیانبار‎ ‎اجتماعی،‎ ‎اقتصادی،‎ ‎اخلاقی‎ ‎و‎ ‎روانی‎ ‎استفاده‎ ‎گسترده‎ ‎از‎ ‎مجازات‎ ‎حبس‎ ‎دانست‎ ‎و‎ ‎از‎ ‎سوی دیگر‎ ‎فراهم‎ ‎ساختن‎ ‎زمینه‎ ‎تحقق‎ ‎اهداف‎ ‎و‎ ‎فلسفه‎ ‎مجازات‎ ‎بزهکاران‎ ‎یعنی‎ ‎اصلاح‎ ‎و‎ ‎بازپروری‎ ‎مجرمان و‎ ‎در‎ ‎نتیجه‎ ‎کاهش‎ ‎و‎ ‎کنترل‎ ‎بزهکاری‎ ‎تحلیل‎ ‎و‎ ‎تفسیر‎ ‎کرد‎.‎
در‎ ‎کنار‎ ‎استفاده‎ ‎از‎ ‎ابزار‎ ‎الکترونیکی‎ ‎به‎ ‎عنوان‎ ‎جایگزین‎ ‎حبس‎ ‎که‎ ‎چند‎ ‎دهه‎ ‎بیشتر‎ ‎از‎ ‎ابداع‎ ‎آن               ‏نمی‎ ‎گذرد،‎ ‎در‎ ‎همین‎ ‎دوران‎ ‎و‎ ‎بلکه‎ ‎قبل‎ ‎از‎ ‎آن‎ ‎دولت‎ ‎ها‎ ‎از‎ ‎این‎ ‎ابزار‎ ‎در‎ ‎اهداف‎ ‎دیگری‎ ‎همچون‎ ‎پیشگیری از‎ ‎وقوع‎ ‎جرم‎ ‎و‎ ‎کشف‎ ‎جرم‎ ‎به‎ ‎عنوان‎ ‎پاسخ‎ ‎پیشینی‎ ‎به‎ ‎پدیده‎ ‎بزهکاری‎ ‎بهره‎ ‎گرفته‎ ‎اند‎.‎
بنابراین‎ ‎در‎ ‎اطلاق‎ ‎اصطلاح‎ ‎نظارت‎ ‎و‎ ‎مراقبت‎ ‎الکترونیکی‎ ‎بایستی‎ ‎به‎ ‎کارکرد‎ ‎و‎ ‎هدف‎ ‎بکارگیری‎ ‎آن ‏توجه‎ ‎داشت‎ ‎که‎ ‎آیا‎ ‎به‎ ‎منظور‎ ‎پیشگیری‎ ‎از‎ ‎وقوع‎ ‎جرم‎ ‎یا‎ ‎کشف‎ ‎جرم‎ ‎و‎ ‎یا‎ ‎جایگزینی‎ ‎برای‎ ‎حبس‎ ‎مورد استفاده‎ ‎قرار‎ ‎می‎ ‎گیرد،‎ ‎بدیهی‎ ‎است‎ ‎که‎ ‎نوع‎ ‎ابزار‎ ‎با‎ ‎توجه‎ ‎به‎ ‎هدف‎ ‎بکارگیری‎ ‎م‎ ‎یتواند‎ ‎مختلف‎ ‎باشد‎.‎
به‎ ‎هر‎ ‎حال‎ ‎بکارگیری‎ ‎و‎ ‎استفاده‎ ‎از‎ ‎ابزار‎ ‎الکترونیکی‎ ‎با‎ ‎اهداف‎ ‎گفته‎ ‎شده‎ ‎از‎ ‎چند‎ ‎دهه‎ ‎قبل‎ ‎در ‏کشورهای‎ ‎متعددی‎ ‎آغاز‎ ‎شده‎ ‎است‎ ‎و‎ ‎اینکه‎ ‎تا‎ ‎چه‎ ‎اندازه‎ ‎چارچوب‎ ‎های‎ ‎نظری‎ ‎گفته‎ ‎شده‎ ‎در‎ ‎توجیه بکارگیری‎ ‎از‎ ‎این‎ ‎شیوه،‎ ‎سیاست‎ ‎گذاران‎ ‎کیفری‎ ‎را‎ ‎به‎ ‎اهداف‎ ‎خود‎ ‎نزدیک‎ ‎ساخته‎ ‎و‎ ‎یا‎ ‎نتیجه‎ ‎معکوسی را‎ ‎به‎ ‎دنبال‎ ‎داشته‎ ‎است،‎ ‎امری‎ ‎است‎ ‎که‎ ‎بایستی‎ ‎در‎ ‎جای‎ ‎خود‎ ‎و‎ ‎با‎ ‎استفاده‎ ‎و‎ ‎بهره‎ ‎گیری‎ ‎از‎ ‎منابع‎ ‎و امکانات‎ ‎مالی‎ ‎و‎ ‎اطلاعاتی‎ ‎مناسب‎ ‎صورت‎ ‎پذیرد‎.‎
از‎ ‎سوی‎ ‎دیگر‎ ‎از‎ ‎آنجا‎ ‎که‎ ‎احترام،‎ ‎توجه‎ ‎و‎ ‎الزام‎ ‎اشخاص‎ ‎به‎ ‎رعایت‎ ‎حریم‎ ‎خصوصی‎ ‎دیگران‎ ‎یکی از‎ ‎اصول‎ ‎مورد‎ ‎توجه‎ ‎و‎ ‎مهم‎ ‎در‎ ‎تعالیم‎ ‎اسلامی‎ ‎به‎ ‎شمار‎ ‎می‎ ‎رود،‎ ‎استفاده‎ ‎از‎ ‎شیوه‎ ‎مراقبت‎ ‎و‎ ‎نظارت ‏الکترونیکی،‎ ‎صرف‎ ‎نظر‎ ‎از‎ ‎موفقیت‎ ‎آمیز‎ ‎بودن‎ ‎یا‎ ‎نبودن‎ ‎این‎ ‎شیوه،‎ ‎با‎ ‎چالش‎ ‎هایی‎ ‎جدی‎ ‎مواجه‎ ‎است از‎ ‎آن‎ ‎جهت‎ ‎که‎ ‎نظارت‎ ‎و‎ ‎مراقبت‎ ‎در‎ ‎مواردی‎ ‎چه‎ ‎بسا‎ ‎به‎ ‎تجسس،‎ ‎تفحص،‎ ‎شنود‎ ‎و‎ ‎استراق‎ ‎سمع‎ ‎در امور‎ ‎شخصی‎ ‎دیگران‎ ‎تبدیل‎ ‎شود‎ ‎و‎ ‎نقض‎ ‎حریم‎ ‎خصوصی‎ ‎را‎ ‎در‎ ‎پی‎ ‎داشته‎ ‎باشد‎ ‎چه‎ ‎اینکه‎ ‎ابزارها‎ ‎و وسایل‎ ‎الکترونیکی‎ ‎پیوسته‎ ‎با‎ ‎کارکرد‎ ‎و‎ ‎شکل‎ ‎و‎ ‎شمایلی‎ ‎جدید‎ ‎وارد‎ ‎عرصه‎ ‎اجتماع‎ ‎می‎ ‎شوند‎ ‎و‎ ‎امکان تحت‎ ‎نظر‎ ‎قرار‎ ‎دادن‎ ‎و‎ ‎مراقبت‎ ‎از‎ ‎اشخاص‎ ‎را‎ ‎به‎ ‎گونه‎ ‎ای‎ ‎که‎ ‎فرد‎ ‎مورد‎ ‎نظر‎ ‎به‎ ‎هیچ‎ ‎وجه‎ ‎متوجه‎ ‎نشود و‎ ‎تصاویری‎ ‎با‎ ‎دقت‎ ‎بالا‎ ‎و‎ ‎از‎ ‎فاصله‎ ‎دور‎ ‎تهیه‎ ‎شود‎ ‎وجود‎ ‎دارد‎ ‎به‎ ‎همین‎ ‎جهت‎ ‎توجه‎ ‎به‎ ‎جوانب‎ ‎مختلف استفاده‎ ‎از‎ ‎این‎ ‎شیوه‎ ‎با‎ ‎توجه‎ ‎به‎ ‎بافت‎ ‎اسلامی‎ ‎حاکم‎ ‎بر‎ ‎جامعه‎ ‎ما‎ ‎که‎ ‎مقتضیات‎ ‎و‎ ‎لوازم‎ ‎خاص‎ ‎خود‎ ‎را همراه‎ ‎دارد‎ ‎لازم‎ ‎و‎ ‎ضروری‎ ‎است‎. ‎از‎ ‎این‎ ‎رو‎ ‎در‎ ‎این‎ ‎نوشتار‎ ‎پس‎ ‎از‎ ‎تحلیل‎ ‎ابعاد‎ ‎فنی‎ ‎و‎ ‎حقوقی‎ ‎درخصوص نظارت‎ ‎الکترونیکی،‎ ‎بر‎ ‎پایه‎ ‎آموزه‎ ‎ها‎ ‎و‎ ‎تعالیم‎ ‎فقه‎ ‎جعفری‎ ‎به‎ ‎بررسی‎ ‎و‎ ‎تحلیل‎ ‎مبانی‎ ‎فقهی‎ ‎استفاده‎ ‎از نظارت‎ ‎و‎ ‎مراقبت‎ ‎الکترونیکی‎ ‎در‎ ‎گونه‎ ‎های‎ ‎مختلف‎ ‎آن‎ ‎می‎ ‎پردازیم‎.‎

فهرست مطالب
عنوان          صفحه
چکیده
مقدمه
مبحث اول : مفهوم، گونه ها و تاریخچه مراقبت و نظارت الکترونیکی
گفتار اول: مفهوم و گونه های نظارت الکترونیکی
گفتاردوم: تاریخچه انواع نظارت الکترونیکی
مبحث دوم : کارکردهای نظارت الکترونیکی و مبانی فقهی هر یک
گفتار اول: نظارت به منظور پیشگیری از جرم
گفتار دوم: نظارت به منظور کشف جرم
گفتار سوم: نظارت به مثابه مجازات مجرمین
گفتار چهارم: استثناءات حریم خصوصی
مبحث سوم- ضمانت اجراهای نقض حریم خصوصی
گفتار اول: حکم تکلیفی
گفتار دوم: حکم وضعی
بندالف:ضمانت اجرای حقوقی و کیفری
بند ب: بطلان ارزش قضایی
گفتار سوم:بررسى موانع و محدودیت هاى اجراى نظارت الکترونیکى
بخش دوم:
فصل دوم:نظام نیمه آزادی تاسیسی مفید در قانون جدید مجازات اسلامی
گفتار اول:نظام نیمه آزادی و اصل فردی کردن مجازات ها
گفتار دوم:نگاهی به نظام نیمه آزادی در قانون مجازات اسلامی
گفتار سوم:نظام نیمه آزادی
گفتار پنجم:تامین حقوق جامعه
گفتار چهارم:شرایط استفاده
گفتار پنجم:تغییرات عفو در قانون ۱۳۹۲
گفتار ششم:بررسی آزادی مشروط در آمریکا
گفتار هفتم: انواع آزادی مشروط
گفتار هشتم:لغو آزادی مشروط
گفتار نهم: نتایج و تأثیرات آزادی مشروط در آمریکا
فصل سوم
بخش اول:نظام نیمه آزادی در قانون جدید
گفتار اول:نیمه آزادی، نظامی با رویکرد منافع اجتماعی
گفتار دوم:نظام نیمه آزادی و اصل فردی کردن مجازات ها
گفتار سوم:کاربرد نظارت الکترونیکی در اجرای مجازات حبس
نتیجه گیری
منابع و مآخذ فارسی