مقاله پیشگیری از جرم در اسلام و تطبیق آن با دانش جرم شناسی

مقاله حاضر به بررسی رویکردهای پیشگیری از جرم در اسلام و تطبیق آن با دانش جرم شناسی می پردازد. این مطالعه نشان می دهد که اسلام با تأکید بر ارزش های اخلاقی و تربیتی، رویکردهای پیشگیرانه عمیق و جامعی دارد که با نظریات مدرن جرم شناسی قابل مقایسه است. این مقاله مربوط به رشته حقوق جزا و جرم شناسی می باشد.

چکیده:
اسلام به‌ عنوان دینی جامع، همواره به پیشگیری از جرم و از بین بردن زمینه های وقوع آن اهمیت ویژه ای داده است. آیات قرآن و روایات اسلامی به‌ طور مکرر بر اهمیت پیشگیری از جرم در جامعه اسلامی تأکید دارند. از سوی دیگر، علم جرم شناسی که به بررسی جرم و راه های پیشگیری از آن می پردازد، به‌ طور جدی به این مسئله توجه دارد.

با بررسی آموزه های دینی، مشاهده می کنیم که مفهومی که امروزه به‌ عنوان پیشگیری از جرم شناخته می شود، در متن پیام های الهی و رهنمودهای پیامبران و امامان نهفته است. رسالت دین، نجات انسان از گمراهی است و در این راستا، پیشوایان دینی پیش از مقابله با نتایج جرم، به مبارزه با علل و زمینه های گناه و جرم می پرداختند. بر این اساس، پیشگیری از انحراف، جزو وظایف اصلی دینی قرار دارد. در مکاتب الهی، علاوه بر مجازات، شیوه های تربیتی نیز مورد تأکید بوده است.

این تحقیق تلاش دارد تا رابطه میان آموزه های دینی اسلام و علم جرم شناسی در زمینه پیشگیری از جرم را بررسی کند. در شریعت اسلام، گستره گناه وسیع تر از جرایم قانونی است و لذا سیاست کیفری همواره با پیشگیری همراه است. همچنین، مجازات های اسلامی، چه دنیوی و چه اخروی، تأثیر بیشتری در پیشگیری از جرم دارند. به نظر می رسد که با ترکیب آموزه های اسلامی و راهکارهای علمی جرم شناسی، می توان به یک سیستم جامع برای پیشگیری از وقوع جرایم دست یافت.

کلید واژگان: جرم – پیشگیری- اسلام – جرم شناسی – حقوق ایران.

بیان مسأله:
یکی از اهداف اصلی یک سیاست جنایی کارآمد، کاهش و از بین بردن فرصت های ارتکاب جرم است. هر چند توسعه اختیارات حاکمیت در مقابله با فرصت های بزهکارانه، در صورت نبود ضوابط و حدود معین، می تواند به تهدید حقوق و آزادی های فردی منجر شود، اما استفاده از راهکارهای قانونی و مناسب برای جلوگیری از موقعیت های منجر به جرم، ممکن و ضروری است. ضابطه مند و قانونی کردن این اقدامات، مانع از سوءاستفاده و تجاوز به حقوق افراد خواهد شد.

در مکتب اسلام، برخی اندیشمندان اقدامات جامعه در برابر بزهکاری را به دو دسته تقسیم کرده اند: نخست، اقداماتی که به منظور پیشگیری از جرایم بالقوه انجام می شود، و دوم، واکنش به اعمال ارتکابی گذشته که مبنای تصمیم قاضی قرار می گیرد. در سیاست جنایی اسلام، همان گونه که رفع منکر واجب است، دفع آن نیز واجب دانسته شده، چرا که دلایل وجوب رفع منکر شامل راهکارهای پیشگیرانه در جلوگیری از تحقق جنایات و منکرات نیز می شود.

این پژوهش با هدف تبیین این دیدگاه نگاشته شده و قصد دارد نشان دهد که می توان از آموزه های اسلام، که در قالب هزاران آیه و روایت بیان شده اند، برای توصیف جرم و بزهکاری، مطالعه علمی علل بزهکاری، ارائه راهکارهای پیشگیری از وقوع جرم، اصلاح مجرمان و جلوگیری از تکرار بزهکاری بهره برد و از این طریق به تعیین سیاست های جنایی و عدالت کیفری رسید.

بزهکاری و نقص هنجارهای اجتماعی، از دیرباز به عنوان یکی از عوامل تهدیدکننده امنیت و آرامش جوامع شناخته شده است. امروزه این مشکل به یکی از چالش های اساسی جوامع بشری تبدیل شده و بر اساس گزارش های دبیرخانه سازمان ملل، رشد سالانه جرایم گزارش شده به حدود پنج درصد می رسد، که این رقم از رشد جمعیت و اقتصادی بسیاری از کشورها فراتر است.

در طول تاریخ، بزهکاری همواره واکنش های مختلفی از سوی جوامع به دنبال داشته است. برای مدت ها، مجازات بزهکاران تنها راه مقابله با بزهکاری و جلوگیری از وقوع جرایم بود. اما با شکست نظام عدالت کیفری در مهار بزهکاری در اواخر قرن نوزدهم، تفکر درباره علل وقوع جرم و بزهکاری، به شکل گیری علم جرم شناسی انجامید.

این آگاهی که استفاده صرف از مجازات تنها به مبارزه با نتایج و آثار جرم می پردازد و تاثیر کمی دارد، باعث شد تا جهت گیری مقابله با بزهکاری به سوی شناسایی علل و عوامل وقوع جرم و اتخاذ راهکارهای پیشگیرانه غیرکیفری تغییر یابد. در نتیجه، پیشگیری از بزهکاری به تدریج به یکی از موضوعات اصلی محافل حقوقی و جرم شناسی در کشورها و سازمان های بین المللی تبدیل شده است.

فهرست مطالب
چکیده: 1
مقدمه: 2
الف) بیان مسأله: 2
ب) ضرورت و اهداف 3
پیشینه تحقیق: 4
ه) سؤالات تحقیق: 5
و) فرضیات تحقیق: 5
ز) روش تحقیق: 5
فصل اول: کلیات
مبحث اول: تعریف و انواع پیشگیری 6
گفتار اول: تعریف پیشگیری 7
گفتار دوم: انواع پیشگیری 9
مبحث دوم: پیشگیری از وقوع بزه و ارتباط آن با انسان شناسی 23
گفتار اول: انسان شناسی؛ مقدمه و مبنای تحقیق در علوم مرتبط با انسان 23
گفتار دوم:پیشگیری از جرم و ارتباط آن با اخلاق 34
فصل دوم: بررسی پیشگیری اجتماعی ازمنظر اسلام و علم جرم شناسی
مبحث اول: پیشگیری اجتماعی از وقوع جرم از منظر علم جرم شناسی 47
گفتار اول: مفهوم کنترل اجتماعی 47
گفتار دوم: نظریه های کنترل اجتماعی 51
مبحث دوم: پیشگیری اجتماعی از وقوع جرم از منظر اسلام 61
گفتار اول: خود کنترلی در آموزه های اسلامی با تکیه بر توجه دادن به ارزش های وجودی 61
گفتار دوم: خود کنترلی با تکیه بر پرورش نگرش توحیدی 67
فصل سوم: بررسی پیشگیری وضعی ازمنظر اسلام و علم جرم شناسی
مبحث اول: پیشگیری از طریق تغییر وضعیت فرد در معرض بزهکاری: 84
گفتار اول: نظارت و کنترل اجتماعی 84
گفتار دوم: نظارت و کنترل اجتماعی 84
گفتار دوم: ایجاد جرائم یا بازدارنده 116
گفتار اول: تقویت آماجهای جرم از طریق مصون سازی و جاذبه زدایی 131
گفتار دوم: محافظت از اشیاء در معرض وقوع جرم (محافظت از آماجهای جرم) 139
مبحث سوم: پیشگیری از طریق تغییر شرایط محیطی 141
گفتار اول: از بین بردن یا ضبط آلات و ادوات 142
گفتار دوم: کنترل مکانهای ارتکاب جرم 144
نتیجه گیری 147
فهرست منابع: 158