مقاله نقش دیه در حقوق کیفری ایران

این تحقیق در مورد دیه بوده و به طور کامل به بررسی نقش آن در حقوق کیفری ایران حقوق می پردازد. این تحقیق به دانشجویان رشته حقوق و دیگر رشته های مرتبط پیشنهاد می گردد.

چکیده
در این مقاله، ماهیت دیه به عنوان یکی از نهادهای حقوقی ، مورد بررسی قرار گرفته است. آیا دیه نهادی مدنی است که به منظور جبران خسارتها و زیان هایی که در نتیجه عمل مرتکب به بزه دیده یا اولیای او وارد شده، پرداخت می شود یا ماهیتی جزایی دارد تا در زمره مجازاتها قرار گیرد و به عنوان کیفری بر مرتكب برای تنبه و احساس درد و رنج وی اعمال شود.

در راستای پاسخ به این پرسش چهار نظریه طرح و بیان شده است. نخست آنکه دیه دارای ماهیت صرف کیفری است؛ دیگر آنکه دیه صرفا از ماهیتی حقوقی در باب مسؤولیت مدنی و ضمان ناشی از ایراد خسارت) برخوردار است.

برخی نیز قائل به تفکیک در ماهیت آن شده اند. دیه دارای ماهیت تلفیقی است، یعنی از یکسو مجازات است و از سویی نیز به عنوان جبران خسارت محسوب می گردد. پاسخ این سؤال هر چه که باشد، علاوه بر آثار متفاوتی که بر قبول هر نظریه مترتب میشود، نتایجی از جمله جواز یا عدم جواز اخذ خسارت مازاد بر دیه را در پی دارد که خود، مطمح نظر و محل مناقشه بسیاری از صاحب نظران بوده و هست.

مقدمه
امروزه در میان مجامع حقوقی، این بحث مطرح شده که اساسا ماهیت دیه چیست؟ آیا دیه که اسلام آن را به عنوان یکی از نهادهای حقوقی اش مورد تأیید قرار داده است، برای مجازات مجرم وضع شده است تا این که او با پرداخت دیه، متنبه شده و احساس درد و رنج نماید یا این که دیه نه برای مجازات و تنبه مجرم، بلکه به منظور جبران خسارتها و زیان هایی است که از قبل عمل مرتکب به مجنی علیه یا اولیای وی وارد شده است؟

به طور کلی، در این باره، چهار نظریه از سوی صاحب نظران علم حقوق ارائه شده است. گروهی از حقوقدانان، دیه را دارای ماهیتی صرفا مدنی و برخی دیگر، آن را واجد ماهیتی صرفأ جزایی بیان کرده اند. برخی نیز با تفصیل در این خصوص، در مواردی دیه را دارای جنبه مدنی و در مواردی دیگر، واجد جنبه کیفری دانسته اند. گروهی از حقوقدانان نیز ماهیتی دوگانه را برای دیه در تمام حالات و موارد آن پذیرفته اند.

مسلم است در صورتی که دیه، مجازات مرتکب باشد، عمل ارتکابی مستوجب دیه، جنبه جزایی و کیفری یافته، مرتکب، مجرم شناخته می شود، اما اگر دیه، جبران خسارت باشد، مانند سایر جبران خسارتها، جنبه مدنی داشته و مرتکب آن، عمل مجرمانهای انجام نداده است و از این رو، اساسأ عنوان مجرم بر وی صدق نمی کند. از جمله مهم ترین آثار مترتب بر پذیرش هر یک از نظریه های فوق در خصوص ماهیت دیه، مباحثی است که امروزه با عنوان «جواز گرفتن خسارت مازاد بر دیه» و «زمان پرداخت دیه» در مجامع حقوقی و محاکم قضایی مطرح است. به هر روی، با توجه به ثمرههای عملی و مهمی که چیستی ماهیت دیه در پی دارد، بررسی نظریه های حقوقدانان و صاحب نظران در این زمینه، پاسخ این پرسش اساسی را درباره دیه مشخص می کند. بدین منظور در چهار بخش، نظریه های ابراز شده در خصوص ماهیت دیه به همراه دلایل و مستندات ارائه شده را ذکر کرده و آنها مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.

فهرست مطالب
چکیده
مقدمه
دیه به عنوان نهاد جبران خسارت
دیه به عنوان مجازات
تفکیک در ماهیت دیه
ماهیت تلفیقی و مستقل دیه
دیه در قانون مجازات
دیه در آرای مشورتی اداره حقوقی
نتیجه گیری
منابع