مقاله مدیریت و طرح ریزی مناطق حفاظت شده

این تحقیق در مورد مناطق حفاظت شده می باشد و به طور کامل به بررسی روش های مدیریت این مناطق می پردازد. این تحقیق به دانشجویان رشته های محیط زیست، جغرافیا و دیگر رشته های مرتبط پیشنهاد می گردد.

مقدمه
آن هنگام كه شمار انسان ها فزونی یافت و طبیعت، گیاهان و جانوران آماج سودجوی قرار گرفت، عرصه زندگی بر جانداران تنگ شد آنقدر كه جانوران، زیستگاه و محل های تغذیه خود را بتدریج از دست داده و به دورترین فاصله از بشر گریختند و اینگونه شد كه مكان هایی در جغرافیاهای مختلف با گیاهان و جانورانی نادر و در خطر نابودی، نیاز به حفاظت پیدا كردند.

منطقه حفاظت‌شده به صورت کلی بخشی از زیست‌بوم بوده که کلیه عناصر آن اعم از زنده و غیر زنده شامل جانوران (مهره داران)، گیاهان، حشرات و بندپایان، جلبکها و قارچها، باکتریها و تک سلولی‌ها و .. و حتی منابع کانی، شکل زمین، مورفولوژی، منابع آبی و کلیه عناصر فیزیکی آن به‌طور کامل و با اهداف خاص در غالب طرح‌های پهنه بندی داخلی مناطق در سطوح حفاظتی مختلف مورد حفاظت قرار می‌گیرد.

بعضی نقاط طبیعت منحصر به فرد هستند ودر هیچ جای کره زمین مانند آن را نمی توان یافت. در همه کشورها چنین مناطقی مورد حفاظت قرار می گیرند تا تمامی نسل ها بتواننداز آن استفاده کنند. این مناطق به ترتیب اولویت حفاظتی با نام های: پارک ملی، آثار طبیعی ملی ، پناهگاه حیات وحش  و مناطق حفاظت شده معرفی می شوند.

محدوده‌ای از منابع طبیعی چون جنگل، مرتع، و … است که به جهت ضرورت حفظ و تکثیر جانوران و رستنی‌هایش تحت حفاظت قرار دارد. و در آن قطع درختان و تخریب و شکار بدون مجوز ممنوع می‌باشد

اهمیت و جایگاه مناطق حفاظت شده
پایه و اساس حفاظت از تنوع زیستی، مناطق حفاظت شده دریایی و خشکی هستند. این مناطق شامل پارکهای ملی، سیماهای سرزمین حفاظت شده و انواع بیشمار ذخیره گاه ها هستند. از نقش های مناطق حفاظت شده می توان به حفظ تنوع زیستی، حفاظت از میراث فرهنگی، نگهداری از خدمات حیاتی اکوسیستم و فایده های اجتماعی – اقتصادی اشاره کرد. جامعه با سرمایه گذاری پول، سر زمین و نیروی کار به دنبال استفاده، مدیریت و حفظ نقش های مناطق حفاظت شده است،

از طرفی در نیمه دوم قرن اخیر، بیشتر کشورها به عنوان هسته مرکزی استراتژی حفاظت از تنوع زیستی و محیط زیست، مناطق حفاظت شده خود را از لحاظ تعداد و اندازه افزایش داده اند. بنابراین با افزایش تعداد و سطح مناطق حفاظت شده، انجام برنامه های مدیریتی نیاز به صرف وقت، هزینه و نیروی کار بیشتری دارد.

5/10 درصـد از مسـاحت ایـران بـه مناطـق حفاظتشـده اختصـاص پیـدا کـرده اسـت تـا در ایـن مناطـق زیسـتگاههای گیاهی و جانوری کشـور حفظ و حراسـت شـوند. ایـن هـدف تاکنـون با تلاش و زحمـت فـراوان محیطبانان کـه حتی با فـدا کـردن جانشـان هم همـراه بوده پی گرفته شـده اسـت. در بسـیاری از ایـن مناطق فعالیتهایـی ازقبیـل راهسـازی، اسـتخراج معـادن، کشـاورزی، دامپـروری و غیـره وجـود دارد کـه متاسـفانه برخـی از آنهـا بـا فلسـفه وجـودی این مناطـق تضاد و تعـارض دارنـد؛ چون بهره برداریهـا غیراصولـی بـوده و ضابطه منـد نیسـت.

ایـن مناطـق ظرفیت محـدودی دارند کـه باید مـورد توجـه قـرار گیرد؛ چراکـه وارد کردن فشـار بیش از حد به ایـن 10 درصد عواقـب جبرانناپذیر و خطرناکـی در پـی دارد. نبایـد از این مناطق انتظار اشـتغالزایی و رفع مشـکالت اقتصادی را داشـت چون کارکـرد آنهـا در اصـل حفاظـت از گیـاه، جانور و اکوسیسـتم اسـت. آمارها نشـان میدهد که فشـار زیادی بـه مناطـق حفاظتشـده کشـورمان وارد میشـود و بارگذاریهـای انجام شـده خـارج از توان ایـن مناطق اسـت.

تبدیل و تخریب زیستگاه های طبیعی و تغییر کاربری اراضی پیرامونی مناطق حفاظت شده به سکونت گاه های انسانی، زمین های کشاورزی، صنایع و غیره سبب شده است که مناطق حفاظت شده بصورت جزایری در آیند که در خارج از آن ها شرایط برای زیست گونه ها نامناسب می باشد. با محصور شدن و انزوای مناطق حفاظت شده، امکان انتشار و مهاجرت گونه ها کاهش یافته و نرخ انقراض گونه ها افزایش می یابد.

بنابراین در انتخاب و طراحی مناطق حفاظت شده باید علاوه بر هدف اولیه احداث، نظیر حفظ تنوع گونه ای یا حفاظت از اکوسیستم یا گونه های ویژه و منحصربفرد، به پارامترهای سیمای سرزمین و اهمیت این پارامترها در بقای درازمدت گونه ها توجه شود. اندازه، شکل، درجه انزوا و ارتباط با سایر مناطق، مکمل بودن و تکرارپذیری از مواردی است که در طرح ریزی و انتخاب مناطق باید مورد توجه قرار گیرد.

امروزه نظریه جغرافیایی جزیره در طراحی پارک ها و مناطق حفاظت شده مورد استفاده قرار می گیرد براساس این نظریه، هرچه بر وسعت یک پارک افزوده شود تعداد گونه ها افزایش و احتمال انقراض گونه ها کاهش می یابد. در مناطق کوچک و محصور امکان انتشار و استقرار گونه های جدید بخاطر وجود موانع کاهش می یابد و نرخ انقراض گونه ها با کاهش وسعت منطقه افزایش می یابد.

بنابراین مناطق بزرگ تر در طراحی مناطق حفاظت شده مزیت نسبی دارند. مطالعات انجام شده در زمینه رابطه بین وسعت منطقه و غنای گونه ای موئد این مطلب است که با افزایش مساحت منطقه، غنای گونه ای افزایش می یابد. بعنوان مثال در پارک های ملی غرب آمریکای شمالی، پارک های تانزانیا و پارک های ملی کانادا بین اندازه منطقه و تنوع گونه ای رابطه مثبت مشاهده شد و با نرخ انقراض پستانداران رابطه منفی وجود داشت.

شکل منطقه حفاطت شده باید بگونه ای باشد که تماس با محیط خارج و تأثیر آشفتگی های بیرونی منطقه (فعالیت های انسانی) به حداقل برسد. حاشیه مرز منطقه با محیط خارج است که بصورت نسبت محیط به مساحت محاسبه می شود. در حاشیه بطورمعمول تأثیر باد و نور خورشید شدید تر است و لذا خرد اقلیم حاصل در حاشیه با مرکز یک زیستگاه متفاوت است و بدین ترتیب گونه های زیادی قادر به زیستن در آن نیستند.

فهرست مطالب
مقدمه
اهمیت و جایگاه مناطق حفاظت شده
دلیل حفاظت از مناطق
قوانین و مقررات مناطق حفاظت شده
جایگاه تفرج در مناطق حفاظت شده
آیا تفرج می‌تواند در خدمت حفظ طبیعت و حیات وحش باشد؟
اهمیت حیات وحش برای محیط زیست
اهمیت بوم شناسی حیات وحش
اهمیت اقتصادی حیات وحش
اهمیت حیاط وحش از نظر گردشگری
اهمیت حیات وحش از نظر تأمین داروهای پزشکی
ارزش حیات‌وحش از نظر تفرجی، تفریحی و زیبایی‌شناختی
ارزش‌های حیات‌وحش از نظر علمی، فلسفی، آموزشی و پژوهشی
ارزش حیات‌وحش از نظر اجتماعی و فرهنگی
ارزش حیات‌وحش از نظر تأمین فرآورده‌های غذایی
ارزش حیات‌وحش از نظر شاخص سلامت محیط‌زیست
ارزش حیات‌وحش از نظر اخلاقی
مهم ترین مناطق حفاظت شده ایران
ذخیره گاه زیستکره ارسباران
ذخیره گاه زیستکره ارژن و پریشان
ذخیره گاه زیستکره گنو
ذخیره گاه زیستکره گلستان
کویرذخیره گاه زیستکره کویر
ذخیره گاه زیستکره ارومیه
ذخیره گاه زیستکره میانکاله
ذخیره گاه زیستکره توران
ذخیره گاه زیستکره دنا
مناطق حفاظت شده گیلان ، پناهگاهی برای حیات وحش
گیلان و حفاظت از مناطق
چالش های حفاظت از مناطق
نگاهی به مناطق حفاظت شده و پناهگاه های حیات وحش استان گیلان
پارك ملی بوجاق
پناهگاه حیات وحش
پناهگاه حیات وحش سلكه
پناهگاه حیات وحش سرخانكل
پناهگاه حیات وحش لوندویل
پناهگاه حیات وحش چوكام
پناهگاه حیات وحش امیركلایه
مناطق حفاظت شده
منطقه حفاظت شده سرولات و جواهر دشت
منطقه حفاظت شده سیاهرود رودبار
منطقه حفاظت شده گشت رودخان و سیامزگی
منطقه حفاظت شده سیاه كشیم
منطقه حفاظت شده لیسار و جوكندان
مناطق شكار ممنوع
منطقه شكار ممنوع اژدها بلوچ
منطقه شكار ممنوع ناو اسالم
منطقه شكار ممنوع تالاب استیل
وضعیت مناطق حفاظت شده از دیدگاه كنشگران محیط زیست
مدیریت منابع و راهکار
نتیجه گیری
منابع