مقاله بررسی و مقایسه جنبه های اقتصادی ،اجتماعی ، فرآوری و درمانی گیاهان دارویی

دانلود مقاله بررسی و مقایسه جنبه های اقتصادی ،اجتماعی ، فرآوری و درمانی گیاهان دارویی

چکیده

با توجه به اهمیت گیاهان دارویی در جوامع بشری به بررسی و مقایسه جنبه های اقتصادی ، اجتماعی ، فرآوری و درمانی گیاهان دارویی در  پنج کشور ایران ، هندوستان ، چین ، آلمان و آمریکا و تطبیق آن با ایران پرداخته شد . روش مطالعه روش کتابخانه ای – اسنادی بوده است . از محدودیت های این تحقیق می توان به نبود اطلاعات به روز اشاره کرد . کشور های هندوستان و چین با برنامه ریزی و تحقیقات اجرایی و اجرای دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی  جزو پیشروترین کشور ها در زمینه تولید و فرآوری گیاهان دارویی و به عنوان مهم ترین کشور های منبع محسوب می شوند . کشور های آلمان  و آمریکا جزو مهمترین کشورهای دخیل در تجارت گیاهان دارویی می باشند به طوری که بزرگترین وارد کننده و صادرکننده گیاهان دارویی می باشند که عموما محصولات را با درجه فرآوری پایین وارد و پس از فرآوری های اندک با سود های کلان مجدداِّ صادر می کنند . در ایران با توجه با شرایط اقلیمی ، رویشگاه ها و ذخایر ارزشمند گیاهان دارویی و منحصر به فرد  از پتانسیل های بالایی در این زمینه برخوردار می باشد که متاسفانه بنا به سود جویی های فردی ، نبود برنامه ریزی های مدون و از پیش تعیین شده ، عدم فرآوری های ابتدایی و ثانویه و بسیار دلایل دیگر به جایگاه اصلی خود در زمینه تولید و فرآوری و تجارت این گیاهان نرسیده است . امید است با برنامه ریزی صحیح و کنترل و نظارت بر اعمال کشت و کار تا فرآوری و تجارت و دور اندیشی های مناسب ایران را در جایگاه واقعی خویش در زمینه کشت و کار ، صادرات و واردات گیاهان دارویی ببینیم .

–

مقدمه

گیاهان دارویی از ارزش و اهمیت خاصی در تأمین بهداشت و سلامتی جوامع هم به لحاظ درمان و هم پیشگیری از بیماریها برخوردار بوده و هستند. این بخش از منابع طبیعی قدمتی هم پای بشر داشته و یکی از مهمترین منابع تأمین غذایی و دارویی بشر در طول نسلها بوده اند. از نقطه نظر تاریخی، گیاهان اهمیت فراوانی در توسعه جوامع داشته اند و تحقیقات وسیعی برای یافتن فرآورده ها و مواد طبیعی دارویی گیاهی در طول تاریخ انجام شده اما نکته حائز اهمیت اینجاست که تنها کمتر از  ۱۰% از مجموع ۲۵۰۰۰۰ گونه گیاهی جهان برای بیش از یک عملکرد زیست شناختی، شناسایی و مورد استفاده قرار گرفته اند. به عبارت دیگر بر اساس آمارهای منتشره توسط سازمان بهداشت جهانی، تنها بین ۳۵ تا ۷۰ هزار گونه گیاه دارویی در طول زمان برای حداقل یک یا چند بار مورد مصرف قرار گرفته است. در حال حاضر، ۲۵% از داروهای موجود، منشأ گیاهی دارند و ۱۲% داروها نیز از منابع میکروبی ساخته شده اند. ارزش اقتصادی و تجاری گیاهان دارویی فوق العاده زیاد است. در بعضی آمارها ارزش تجارت جهانی گیاهان دارویی بالغ بر ۴۳ میلیارد دلار در سال برآورد شده و طی آمار منتشره در اینترنت فروش فرآورده های گیاهی در سال ۱۹۹۷ بالغ بر ۳/۲۴ میلیارد دلار آمریکا بوده است(۵).

تقریباً یک چهارم داروهای تهیه‌شدة‌ دنیا دارای منشأ گیاهی هستند که یا مستقیماً از گیاهان عصاره‌گیری شده‌اند و یا بر اساس ترکیب گیاهی،‌ مدوله و سنتز شده‌اند. کار بر روی طب سنتی و استفاده از گیاهان دارویی، در سراسر جهان و در دست انجام می‌باشد. در اروپا حدود ۱۵۰۰ گونه از گیاهان دارویی و معطر مورد استفاده قرار گرفته و در حدود ۱۴۰۰ محصول گیاهی در اروپا و ایالات متحده تولید می‌شود. در حدود ۲۵ درصد از داروهای تجویزشده در ایالات متحده ، حاوی حداقل یک ترکیب فعال گیاهی هستند. در چین، فروش داروهای سنتی در طول ۵ سال اخیر دو برابر شده است. در هند نیز صادرات گیاهان دارویی نسبت به سال‌های قبل سه برابر شده است (۱۷).

مهمترین کشورهای صادرکننده گیاهان داروئی در آسیا چین، هندوستان،‌ترکیه، تایلند می باشد که متاسفانه ایران با این تنوع گونه ای جایگاهی ندارد. وضعیت گیاهان داروئی و داروهای گیاهی در ایران علیرغم مزیت‌های نسبی و امکان تولید متابولیت‌های داروئی ویژه و گرانبها که می‌تواند علاوه بر تأمین مواد اولیه داروئی، یکی از مهمترین منابع صادرات غیرنفتی و تأمین ارز محسوب گردد که با محدودیت‌ها و مشکلات فراوان مواجه است  (۱۲) .

پوشش گیاهی ایران چهار برابر کل پوشش گیاهی اروپاست و بیش از ۲ هزارگونه گیاهان دارویی در کشور وجود دارد که فقط ۱۰۰ گونه از این گیاهان در صنایع دارویی کشور استفاده می شود. به طوریکه اگر زعفران، زیره سبز و سم های گیاهی را از بخش صادرات گیاهان دارویی حذف کنیم صادرات آن به صفر می رسد این در حالی است که میزان صادرات گیاهان دارویی در کشورهای اروپایی به ۳۵ درصد می رسد. سطح زیرکشت گیاهان داروئی (برای ۶۰ گونه) در کشور حدود ۵۰ تا ۷۰ هزار هکتار می‌باشد و میزان تولید بطور متوسط حدود ۷۳ هزار تن می‌باشد. این مقدار تولید نه تنها ارزش صادرات ندارد، بلکه در تأمین نیازهای داخل کشور نیز بسیار ناچیز است. در حال حاضر مقدار صادرات فرآورده‌های گیاهی بالغ بر ۲۵ هزارتن و ارزش صادرات حدود ۲۰ میلیون دلار می‌باشد که سهم بسیار ناچیزی در بازار جهانی دارد و با ادامه این روند همین جایگاه در خطر می باشد (۱۰) .

با توسعه هدفمند گیاهان دارویی برای استخراج گیاهان دارویی مورد استفاده ، مکان یابی مناطق مستعد کاشت ، بهداشتی کردن تولید این گیاهان باید از مهمترین اهداف و برنامه های کشور در این زمینه  باشد . با توجه به فراوانی گونه های مختلف گیاهان دارویی در کشور، به دلیل بسته بندی نامطلوب و صادرات فله ای متأسفانه از میزان صادرات قابل توجهی برخوردار نیستیم.  فروش کنترل شده و تحت نظارت گیاهان دارویی یکی دیگر از مشکلات این صنعت است و باید فروش گیاهان دارویی به یک فرآیند رسمی تبدیل شود و امروزه میزان استفاده ازفرآورده های طبیعی دارویی در کشورهای پیشرفته بطور میانگین بالای ۴۰ درصد است که این مسئله نشانگر آنست که باید به فرهنگ سازی، آموزش پزشکان و داروسازان و تولید فرآورده های طبیعی و گیاهی در داخل بیشتر ارزش داده شود (۱۰).

این تحقیق با بهره گیری از منابع علمی معتبر خارجی و داخلی ، آمار و اطلاعات سازمان های داخلی و خارجی از طریق مطالعه اسنادی انجام شده و در هفت فصل تنظیم گردیده است .

 در فصل اول به کلیات تحقیق ، فصل دوم به بررسی وضعیت گیاهان دارویی در ایران  ، فصل سوم  به بررسی وضعیت گیاهان دارویی در هندوستان  ، فصل چهارم به بررسی وضعیت گیاهان دارویی در چین، فصل پنجم به بررسی وضعیت گیاهان دارویی در آلمان ، فصل ششم به بررسی وضعیت گیاهان دارویی در آمریکا و در فصل هفتم به مقایسه وضعیت گیاهان دارویی در کشورهای منتخب پرداخته شده است.

–

فهرست مطالب

چکیده
فصل اول ـ کلیات    ۱
۱ – مقدمه        ۲
۲- ضرورت و اهمیت تحقیق    ۴
۳- اهداف تحقیق    ۵
۴ – محدودیت های تحقیق     ۵
۵- روش مطالعه    ۵
فصل دوم- بررسی وضعیت گیاهان دارویی در ایران    ۶
۱ – جایگاه اقتصادی گیاهان دارویی درایران    ۷
۲ – وضعیت صادرات و واردات گیاهان دارویی در ایران    ۹
۳- بازاریابی محصولات گیاهان دارویی     ۱۱
۴- وضعیت اجتماعی و فرهنگی مصرف گیاهان دارویی در  ایران    ۱۳
۵- کاربرد داروهای گیاهی در صنایع    ۱۶
۶ –  روش های فرآوری گیاهان دارویی    ۱۷
۷- ساختار صنعت‌ اسانس    ۱۸
۸- تولید جهانی‌ اسانس‌    ۱۹
۹ – وضعیت گیاهان داروئی و داروهای گیاهی در ایران    ۲۰
۱۰- جایگاه درمانی گیاهان دارویی    ۲۲
۱۱ – علت فروش کم و مصرف کم داروهای گیاهی     ۲۲
فصل سوم- بررسی وضعیت گیاهان دارویی در هندوستان    ۲۵
۱-جایگاه اقتصادی هندوستان    ۲۶
۲-وضعیت اجتماعی در هندوستان    ۲۷
۳- جایگاه فرآوری و درمانی گیاهان دارویی     ۲۹
فصل چهارم- بررسی وضعیت گیاهان دارویی درچین    ۳۰
۱-بررسی وضعیت اقتصاد گیاهان دارویی در چین     ۳۱
۲- وضعیت اجتماعی در چین     ۳۳
۳-وضعیت فرآوری گیاهان دارویی در چین    ۳۵
۴-آیین‌‌نامه قانونی مورد پذیرش داروهای گیاهی در چین    ۳۵
۵-وضعیت درمان با گیاهان دارویی در چین     ۳۶
فصل پنجم – بررسی وضعیت گیاهان دارویی درآلمان     ۳۸
۱-جایگاه اقتصادی گیاهان دارویی    ۳۹
۲-وضعیت اجتماعی     ۴۱
۳-وضعیت فرآوری گیاهان دارویی    ۴۲
۴-وضعیت درمانی گیاهان دارویی     ۴۳
فصل ششم – بررسی وضعیت گیاهان دارویی در آمریکا    ۴۴
۱-وضعیت اقتصادی گیاهان دارویی     ۴۵
۲-وضعیت اجتماعی     ۴۸
۳-وضعیت فرآوری گیاهان دارویی     ۵۰
۴-جایگاه گیاهان دارویی در درمان    ۵۰
فصل هفتم – مقایسه ، نتیجه گیری و پیشنهادات     ۵۳
۱-مقایسه کشورهای منتخب در زمینه فعالیت گیاهان دارویی    ۵۴
ایران    ۵۴
هندوستان    ۵۵
چین    ۵۶
آلمان    ۵۷
آمریکا     ۵۹
۲-نتبجه گیری     ۶۲
۳- مسائل و مشکلات گیاهان دارویی در ایران     ۶۴
۴-پیشنهادات     ۶۶
منابع فارسی     ۶۸
منابع لاتین    ۷۰