مقاله اقتصاد ایران، تنگناها و راه حل ها

دانلود مقاله اقتصاد ایران تنگناها و راه حل ها
بخشی از متن
وسعت کشور ایران نزدیک به ۸/۱۶۴ میلیون هکتار است. از این میزان ۹۰ میلیون هکتار اراضی مرتعی، ۴/۱۲ میلیون هکتار اراضی جنگلی، ۵۱ میلیون هکتار مستعد برای زراعت و باغبانی و ۴/۱۱ میلیون هکتار سایر اراضی است. در حال حاضر فقط از ۳۵ درصد پتانسیل اراضی کشور استفاده می کنیم. جمعیت ایران در سال ۸۳ حدود ۶۸ میلیون نفر است که حدود ۸/۲۱ میلیون نفر آنرا جمعیت فعال تشکیل می دهد. نزدیک به ۱۶ درصد یعنی ۵/۳ میلیون نفر از  این نیروی کار در حال حاضر بیکار هستند. امکان بالقوه آبهای سطحی و زیر زمینی ایران ۱۵۵ میلیارد متر مکعب می باشد که دو سوم آن (۱۰۰ میلیارد مترمکعب) مهار شده و مورد بهره برداری قرار گرفته است. ۸۰ درصد از آبهای مهار شده در بخش کشاورزی (با راندمان آبیاری حدود ۳۳ درصد) و ۲۰ درصد آن بصورت آب آشامیدنی و صنعتی مصرف می شود. در زمینه شیلات، امکان تولید ۸۰۰ هزار تن ماهی، میگو و خاویار وجود دارد که بیش از ۴۰۰هزار تن آن بهره برداری می-شود. اقلیم آب و هوایی ایران بسیار متنوع است به طوری که در تمام طول سال امکان بهره-برداری و کشاورزی در مناطق مختلف کشور وجود دارد. ایران از نظر معادن نفت و گاز بسیار غنی است. منابع نفتی کشور بیش از ۱۰۰ میلیارد بشکه نفت قابل استخراج یعنی ۹ درصد کل ذخایر جهان برآورد شده است. با استفاده از فن آوریهای جدید استخراج در دراز مدت قابلیت افزایش به ۱۳۰ میلیارد بشکه را دارد. اگر میزان برداشت نفت در حد فعلی باقی باشد، امکان بهره برداری برای ۸۰ سال وجود دارد. حجم منابع گاز ایران ۲۴ بیلیون متر مکعب یعنی معادل ۱۶ درصد کل ذخایر گاز جهان برآورد شده است. از این نظر کشور ما بعد از روسیه در رده دوم جهان قرار دارد. موقعیت ترانزیتی کشور ایران بدلیل وضعیت جغرافیایی آن سبب ایجاد ارتباطات جاده ای، دریایی ، هوایی و راه آهن بین کشورهای مختلف جهان گردیده که از نظر اقتصادی بسیار اهمیت دارد. معادن غنی طلا، مس ، روی،آهن، اورانیوم و سایر فلزات گرانبها، سیمان، گچ، سنگ مرمر و سایر کانیهای گرانقیمت در اقصی نقاط کشور فراوان وجود دارد، استعدادهای علمی و هوش ایرانیان در بین ملل دنیا کم نظیر است. به طوری که در اکثر المپیادهای علمی جهان، کشور ایران در رتبه های بالا قرار دارد.
موارد ذکر شده بخشی از امکانات و تواناییهای کشور ایران را نشان می دهد که در کمتر کشور پیشرفته ای پیدا می شود، با این وجود ایران جزو کشورهای جهان سوم قرار دارد. در آمد سرانه ایران حدود ۲ هزار دلار در سال تخمین زده شده در حالیکه این شاخص را برای کشورهای پیشرفته بیش از ۳۰ هزار دلار یعنی ۱۵ برابر کشور ما برآورد کرده اند. نرخ بیکاری در ایران بالا است و ۵/۳ میلیون نفر بیکارند. بر اساس گزارشات رسمی سازمانهای دولتی حدود ۳۰ درصد مردم ایران نزدیک و یا زیر خط فقر قرار دارند. نرخ تورم در کشور ما بطور متوسط در ده سال اخیر بالای ۲۰ درصد قرار داشته در حالیکه این نرخ در کشورهای پیشرفته حدود ۵/۲ درصد بوده است. امید به زندگی در ایران حدود ۱۵ سال کمتر از کشورهای پیشرفته اروپایی و ژاپن است. چرا با این همه امکانات که از آن برخورداریم و در جهان کم نظیر است، از نظر اقتصادی در وضعیت مطلوبی قرار نداریم؟ برای پاسخ به این پرسش یکسری دلایل تاریخی و سیاسی وجود دارد که فقط به آنها اشاره می گردد زیرا موضوع اصلی مورد بررسی ما نیست، و یکسری دلایل مدیریتی و اقتصادی مربوط به شرایط فعلی کشور و نحوه اداره آن وجود دارند که هدف اصلی بنده تشریح آنها است.
از نظر تاریخی و سیاسی، یکی از عوامل مهم و ریشه ای این عقب ماندگی مربوط به جریان حاکمیت حکومتهای قاجار و پهلوی در طول ۲۰۰ سال اخیر و تا قبل از وقوع انقلاب اسلامی است. این حکومتها در طول ۲۰۰ سال گذشته کاملا وابسته و تحت تاثیر حکومتهای استعمارگر خارجی قرار داشتند. در طول دوره مذکور سلطه بیگانگان بر ایران عملا راه پیشرفت و ترقی را در کشور ما مسدود کرده بود. در این مدت بجز چند صنعت مونتاژ و تکنولوژیهای رده پایین چیزی از استعمارگران خارجی نصیب ایران نگردید. در اواخر دوره پهلوی صرفنظر از درآمدهای نفتی که فقط برای مدت کوتاهی یک رفاه کاذب و نسبی برای بخش کوچکی از مردم ایجاد کرده بود، کشور ایران در رده کشورهای عقب مانده علمی و صنعتی جهان بشمار می رفت. همین وضعیت اسفناک در کنار اوضاع نابسامان فرهنگی و وابستگی سیاسی حکومت پهلوی به کشورهای خارجی از دلایل مهم انقلاب اسلامی و سرنگونی رژیم شاه توسط مردم ایران بود.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، حکومت مردمی و انقلابی ایران با کمک مردم در تلاش برای جبران عقب ماندگیها و اصلاح خرابیها برآمدند، ولی تا یک دهه (یعنی از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۷) کشور ما درگیر آشوبهای متفرقه سازماندهی شده توسط عوامل بیگانه و جنگ ۸ ساله عراق (به نمایندگی از ارتجاع و استعمارگران) علیه ایران بود که عملا کشور ما را از پیشرفت و رونق اقتصادی بازداشت. البته یکی از دستاوردهای مهم این دهه، ایجاد اعتماد بنفس در مردم ایران نسبت به توانائیهای خودشان بود. در این دهه این باور بوجود آمد که علیرغم مانع تراشیهای دشمنان می توان در زمینه های مورد نظر به پیروزی و موفقیت دست یافت. در دوره مذکور متناسب با شرایط و نیازهای کشور، به موفقیتهایی در زمینه های نظامی و صنایع مرتبط با آن رسیدیم که زمینه ساز و مسبب توسعه صنایع مختلف و فعالیتهای غنی – تخصصی در دهه بعد که به دوران سازندگی شهرت یافت گردید. در دهه اول انقلاب علیرغم وجود مشکلات ناشی از جنگ و محاصره اقتصادی ایران بوسیله امریکا، در زمینه توسعه روستایی قدمهای خوبی برداشته شد. تولید محصولات مختلف کشاورزی از رشد ۴۰ درصدی برخوردار شد. ۴۵ درصد روستاهای محروم کشور از نعمت آب آشامیدنی برق و راه روستایی برخوردار شدند در حالیکه این رقم قبل از انقلاب حدود ۵ درصد بود.