مقاله اقتصاد الکترونیک

دانلود مقاله اقتصاد الکترونیک

مقدمه

امروزه، فناوری اطلاعات به عنوان یکی از راه‌های گریز از بن‌بست اقتصاد سنتی مطرح شده است و بسیاری از کشورها، درحال گذار از اقتصاد سنتی به اقتصاد مبتنی برفناوری‌اطلاعات هستند.

اولین گامِ حرکت به سوی این تحول و برنامه‌ریزی و سپس اجرا و پیاده‌سازی آن، درک صحیح و درست جایگاه و نقش فناوری اطلاعات در عرصه اقتصادی و فرهنگی کشور است؛ این شناخت زمینه را برای اتخاذ تصمیم‌ها و سیاست‌های مناسب و درست در این حوزه مهیا می‌سازد.

در این گزارش به بررسی و توصیف صنعت IT در بستر اقتصادی و فرهنگی ایران پرداخته می‌شود. لازم به ذکر است که بیشتر آمار‌های ارایه‌شده در این گزارش، مبتنی بر آمارهایی است که شرکت ثنارای و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران منتشر کرده‌اند.

اقتصاد الکترونیک :

گسترش و توسعه اعجاب انگیز فناوری های ارتباطات و اطلاعات در طول دو دهه گذشته، تحولات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی را تحت الشعاع قرار داده است. شدت تاثیرگذاری این پدیده در تحولات اخیر به گونه ای است که از آن به عنوان انقلاب اطلاعاتی و ارتباطاتی نام برده می شود. برآیند انقلاب ارتباطات در عرصه های مختلف به زبان ساده، تسهیل برقراری ارتباطات و تبادل اطلاعات و همچنین انجام سریع، کم هزینه و با کیفیت بسیاری از امور است که در گذشته با هزینه بالا، زمان بسیار و بازدهی کم همراه بوده است.

اینترنت شناخته شده ترین و کاربردی ترین ابزار ارتباطی در این فرایند است. درعین حال فناوری ارتباطی به دلیل اهمیت بالا در تعاملات اقتصادی و اجتماعی روندی رو به رشد، پیچیده و متنوع را تجربه می کند. شاید کاربرد اصلی و مهم فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی جدید در عرصه فعالیت های اقتصادی باشد که سرمایه گذاری های عظیمی را در کشورهای مختلف و در میان بازیگران اقتصادی به خود اختصاص داده است. مقاله زیر این پدیده را با عنوان اقتصاد الکترونیکی و جایگاه آن در ایران مورد تحلیل قرار می دهد .

 شاید مهمترین و برجسته ترین ویژگی عصر جدید در ابتدای هزاره سوم میلادی تبدیل سیستم های اقتصادی کلاسیک به سیستم های اقتصاد الکترونیکی باشد. در واقع نهادینه  شدن و گسترش انقلاب ارتباطات و اطلاعات، امروزه در عرصه تعاملات اقتصادی تبلور برجسته تری دارد. به عبارت دیگر، موج کشنده و بلند اقتصاد الکترونیکی آغاز شده و این موج می تواند به آغاز مرحله ای جدید در فرایند انقلاب ارتباطات و اطلاعات تعبیر شود. اقتصاد الکترونیکی امروزه ساختارهای اقتصادی را به چالش طلبیده و درعین حال آنها را به تحرک و رقابت واداشته است.

رشد اخیر مشتریان خرده پا که از طریق اینترنت کالاها و خدمات خود را خریداری می کنند، اهمیت و توجه به اقتصاد الکترونیکی را افزایش داده است.

بازیگران اقتصادی شامل صاحبان سرمایه و فعالان عرصه تجارت و بازار پول و سرمایه امروزه متکی به شبکه های کامپیوتری و اینترنتی هستند.

این اتکا عمدتا ناشی از این واقعیت است که شبکه های اینترنتی و رایانه ای دربردارنده کالاها و خدمات جدید، شیوه ها و روش های رقابتی نوین، فراهم کننده فرایندهای اقتصادی و مالی به لحاظ مهندسی بازسازی شده؛ ساختارهای اقتصادی جدید و اجرای اصلاحات اقتصادی است. این تغییرات به لحاظ بالقوه کارکرد اقتصاد را به عنوان یک کل در زمینه رشد اقتصادی، تولید، قیمت، اشتغال، تجارت و ساختارهای اقتصادی،  مناطق و بازارها را تحت تاثیر قرار می دهد. بررسی و ارزیابی این موارد مستلزم اطلاعات آماری ناب است. اولین الزام در زمینه اطلاعات پیرامون ابعاد اقتصاد الکترونیکی نظیر تعداد و انواع فعالیت های اقتصادی و همچنین ارزش خدمات و کالاهایی که در این حوزه تولید می شود، است.

سیستم اطلاعاتی مرکزی آغازی برای جمع آوری این نوع از اطلاعات است. ارزیابی تاثیرات اقتصاد الکترونیکی مستلزم داشتن اطلاعاتی هم در زمینه اقتصاد الکترونیکی و هم اطلاعاتی در مورد کل اقتصاد است. سیستم مرکزی آمار دربردارنده اطلاعات جزئی از اقتصاد و توابع آن است. فهم راه های تاثیرگذاری اقتصاد الکترونیکی بر فعالیت های اقتصادی و تجاری مستلزم گسترش و اصلاح مجموعه های بنیادی اطلاعات است.

اقتصاد الکترونیکی براساس سه متغیر کلیدی کسب و کار الکترونیکی، تجارت الکترونیکی و زیرساخت های فعالیت اقتصادی الکترونیکی تعریف می شود.

این متغیرها عموما مورد توافق کارشناسان و صاحبنظران برجسته اقتصاد الکترونیکی و سازمان های اقتصادی نظیر OECD می باشد.

کسب و کار الکترونیکی شامل فرایندهایی می شود که یک سازمان اقتصادی بر روی شبکه های کامپیوتری اجرا می کند. این سازمان ها شامل هر نهاد انتفاعی، غیرانتفاعی حکومتی و حکومتی می شود. امکان خرید و فروش آسان و در دسترس، مدیریت ابتکار، تولید طرح و کنترل، مشتری گرایی، آموزش کارکنان و عضوگیری نمونه های این فرایند است.

تجارت الکترونیکی نیز شامل امکان انتقال مالکیت، حق استفاده از کالاها و خدمات از طریق شبکه های مرتبط کامپیوتری است. معاملات زمانی کامل می شوند که توافق میان خریدار و فروشنده برای انتقال مالکیت یا حق استفاده از کالاها و خدمات بر روی شبکه های رایانه ای مرتبط انجام گیرد.

زیرساخت های اقتصاد الکترونیکی نیز شامل زیرساخت های اقتصادی مورد استفاده در فرایندهای حمایتی فعالیت های اقتصادی الکترونیکی و اجرای معاملات تجاری الکترونیکی است. این زیرساخت ها مواردی همچون فن آوری های سخت افزاری و نرم افزاری، سرمایه انسانی، شبکه های ارتباطاتی را دربر می گیرد.

ویژگی کلیدی در تعیین این حوزه ها این است که شبکه رایانه ای حتما باید گسترده و مرتبط باشد تا امکان ارایه خدمات فراهم شود.

شبکه های رایانه ای مرتبط ابزارهای ارتباطی الکترونیکی هستند که از طریق کانال های شبکه ای دارای تعامل متقابل می باشند، مجموعه ای از ابزارها شامل رایانه ها، تلفن های ذره ای با قابلیت خدمات اینترنتی و سایر شبکه های تلفنی است که معمولا این ارتباطات با حداقل دخالت انسان انجام می گیرد. اینترنت، اینترانت، اکسترانت، شبکه های انتقال اطلاعات الکترونیکی و شبکه های ارتباط از راه دور در زمره این شبکه ها هستند که ممکن است باز یا بسته باشند.

به طور کلی در حوزه اقتصاد الکترونیکی طرح های زیادی در بخش های مختلف در حال اجراست.

این طرح ها شامل تجارت الکترونیکی

(E-Commerce)، بانکداری الکترونیکی

( E-Banking)، گمرک الکترونیکی

(E- Coustoms)، خزانه داری الکترونیکی

(E-Treasury)، تدارکات الکترونیکی

Emplement (E-)، نظام الکترونیکی مالیاتی

(E-Tax) و نظام بودجه ریزی الکترونیکی

( E-Payment Systems) است. به طرح های فوق باید سیستم بیمه الکترونیکی، سیستم امضای الکترونیکی در حوزه های حقوقی و پول الکترونیکی را نیز اضافه کرد.

تحلیل و بررسی کارکرد و ساختار عملیاتی هر یک از طرح های فوق نیازمند بحث های طولانی است. ولی واقعیت این است که همه طرح های فوق به اضافه طرح هایی که به سرعت در حال ابداع و مطالعه هستند، فرایند تعاملات اقتصادی جهانی را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. امروزه دولت ها به همراه بازیگران اقتصادی در عرصه های مختلف سیاست کلان و استراتژیک خود را بر بهره گیری از طرح های فوق در جهت افزایش کارآمدی، جذب مشتری و افزایش سود قرار داده اند و در این زمینه رقابتی گسترده بین این بازیگران برای ایجاد و یا توسعه شبکه های الکترونیکی خدمات اقتصادی و تجاری آغاز شده است. نکته قابل توجه در این زمینه این است که ایجاد و استفاده از ابزارهای الکترونیکی در عرصه های اقتصادی امروزه صرفا در اختیار دولت ها نیست و در واقع این بازیگران اقتصادی غیردولتی هستند که با هدف افزایش سود،  کاهش هزینه و افزایش اعتبار محرک اصلی و واقعی توسعه شبکه های ارتباطی الکترونیکی و به کارگیری طرح های خدماتی الکترونیکی هستند و دولت ها با هدف همراهی با این فرایند و فراهم کردن بسترهای حمایتی و نظارتی در حوزه های کلان اقتصادی مجبور به مجهز کردن نهادهای اقتصادی و مدیریتی خود به ویژه در زمینه گمرکی، بانکی و پولی به شبکه های خدمات الکترونیکی هستند. این مساله امروزه در مورد بسیاری از کشورهای در حال توسعه مصداق دارد.

اقتصاد الکترونیکی از جنبه ای دیگر هم عامل و محرک توسعه اقتصادی و حضور موثر در عرصه های اقتصادی جهانی است و هم نتیجه یک فرایند توسعه اقتصادی است. بهره مندی از تکنولوژی های نوین ارتباطی با توجه به تسریع و آسان سازی فعالیت های اقتصادی، بستری مناسب برای توسعه اقتصادی است. از سوی دیگر با توجه به روند رو به گسترش فن آوری های اقتصاد الکترونیکی و نهادینه شدن این روند در فعالیت های اقتصادی بین المللی، بهره مندی سیستم های اقتصادی ملی از فن آوری های ارتباطی عاملی موثر در جذب سرمایه گذاری های خارجی و برقراری تعامل سازنده و کارآمد با بازیگران اقتصادی بین المللی است. در حال  حاضر مهمترین دغدغه سرمایه گذاری های مستقیم خارجی فراهم  بودن امکان نقل و انتقال سرمایه به آسان ترین روش و در سریع ترین زمان است.

بدون تردید کشورهایی که در این زمینه گام های بلندی برداشته اند، بهتر می توانند از فرصت های اقتصاد جهانی بهره مند شوند و درعین حال روابط تجاری و اقتصادی خارجی خود را توسعه کمی و کیفی دهند.

از نگاهی دیگر کشورهایی که به سطوح بالای توسعه اقتصادی دست پیدا کرده اند لاجرم در این مسیر گام گذاشته اند و آگاهانه یا ناآگاهانه به تقویت بنیادهای سیستم های فن آوری اطلاعات و ارتباطات روی آورده اند. بنابراین در عصر اطلاعات و ارتباطات، توسعه فن آوری های الکترونیکی هم عامل و هم معلول توسعه اقتصادی هستند و این گریزناپذیر است.

–

فهرست مطالب:

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………..۳

اقتصاد الکترونیک …………………………………………………………………………………………………………..۳

اقتصاد الکترونیکی در ایران ……………………………………………………………………………………………۸

اقتصاد جدید ، ICT و اینترنت …………………………………………………………………………………..۱۶

اقتصاد دانش محور ………………………………………………………………………………………………………۱۹

نقاط قوت و ضعف کشور در ایجاد اقتصاد دانش محور ………………………………………………۲۴

ارتباط تجارت الکترونیکی و اقتصاد دانش محور ………………………………………………………..۲۵

پیامد های اقتصاد اینترنتی …………………………………………………………………………………………۲۹

نقش صنعت IT در اقتصاد ایران ………………………………………………………………………………..۳۳

تجارت الکترونیک در عصر ارتباطات …………………………………………………………………………..۴۸

نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………..۴۹

منابع ……………………………………………………………………………………………………………………….۵۱