بررسی مانعیت قتل بر ارث از نظر فقهای امامیه و اهل تسنن

مقاله بررسی مانعیت قتل بر ارث از نظر فقهای امامیه و اهل تسنن به تحلیل تأثیر قتل بر انتقال ارث بر اساس دیدگاه‌های فقهای مختلف اسلامی می‌ پردازد. این مقاله نشان می‌دهد که در بیشتر کشورهای اسلامی و غیر اسلامی، قتل به عنوان مانع ارث شناخته می‌ شود تا از وقوع نیات سوء مانند قتل مورث توسط وارث جلوگیری شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که فقهای امامیه و اهل سنت به طور کلی قتل را مانع ارث می‌ دانند، هر چند نظرات متفاوتی درباره انواع قتل و شرایط آن وجود دارد. این پژوهش با استناد به قرآن و روایات، تفاوت‌ها و شباهت‌ های دیدگاه‌ های مختلف را بررسی می‌کند.

چکیده
در طول تاریخ بر اموال و دارایی احکامی جاری بوده که بخشی از این نظام کیفیت انتقال دارایی و عوامل و علل عدم انتقال ارث را بیان می کند. قتل، از جمله عواملی است که قانون مدنی ایران آن را جزء موانع ارث برمی شمارد.

هدف از تحقیق حاصر بررسی مانعیت قتل بر ارث از نظر فقهای امامیه و اهل تسنن می باشد.
هر چند علما و فقها نسبت به تعیین موانع ارثی متفق القول نیستند، قتل تنها مانع ارثی است که در اکثر کشورهای اسلامی و غیر اسلامی به عنوان علت عدم انتقال ترکه از مورث به وارث بیان شده است و شاید حکمت آن هم جلوگیری از تحقق بعضی نیات سوء، مانند قتل مورث توسط وارث به انگیزه ارث باشد و بر همین مبنا، قتل عمد به ناحق (مباشرتا یا به تسبیب) مانع ارث می باشد. ارث عبارت است از حقی که صرفاً بحکم قانون از مرده حقیقی یا حکمی به زنده حقیقی با حکمی منقل گردد. نتایج تحقیق حاضر حاکی از آن است که در مذاهب امامیه و اربعه اهل سنت قتل مانع ارث می گردد. اگرچه برخی مذاهب قتل عمد را مانع می دانند و برخی دیگر هر نوع قتلی را مانع ارث معرفی کرده اند.
واژگان کلیدی: ارث، فقهای امامیه، اهل تسنن، مانعیت قتل.

مقدمه
یکی از مباحث مطروح در فقه اسلامی بحث ارث می باشد این موضوع به کرار در کتاب خدا ( قرآن مجید) ذکر گردیده است . در کتب فقهی نیز مباحثی را به خود اختصاص داده و فقهاء را بر آن داشته تا آراء متفاوتی را در این خصوص صادر نمایند. «شارع اسلام مردم را به تعلیم علم ارث ، تشویق کرده و گفته است که : علم ارث، نصف علم است .» ( جعفری لنگرودی، 1371، 248 )

خداوند کریم در آیه شریفه 33 سوره نساء فرموده است :
«وَلِکُلّ جَعَلْنا مَوالیَ مِمّا تَرَکَ الْوالِدانِ و الْاقْرَ بوُنَ وَالَّذینَ عَقَدَتْ اَیمْانُکُم فَاتُوهُمْ نصیبَهُم اِنَّ اللهَ کانَ عَلی کُلِّ شیءٍ شهیداً»
« ارث عبارت است از حقی که صرفاً بحکم قانون از مرده حقیقی یا حکمی به زنده حقیقی یا حکمی منقل گردد » جعفری لنگرودی ، 1371 ، 253 )
موجب ارث دو امر است : نسب و سبب ( منصور ، 1386 ، 144، جلد 1 و 2و 3 )
مهمترین موضوعی که در کنار بحث ارث مطرح می گردد مبحث موانع در کنار موجبات ارث می باشد .

« از نظر فقهای اسلام کسی می تواند از دیگری ارث برد که اولاً موجبات ارث در او باشد ، وجود رابطه سببی و نسبی بین وارث و مورث و موجود بودن مال و زنده بودن وارث در حین فوت مورث ، را موجبات ارث قرار داده اند. ثانیاً علاوه بر موجب ارث ، مفقودیت مانع نیز مطرح است یعنی وارث نباید دارای مانعی از موانح مذکور ، دربحث ارث باشد» ( مقدسی ، 1374،2 )
موضوع مانعیت که در صدر آمده از نظر فقهای بزرگ با در نظر گرفتن آیات قرآن کریم و روایات وارده از پیامبر(ص) و ائمه معصومین بیان شده است .هدف از نگارش ‌، بررسی مانعیت قتل بر ارث از نظر فقهای امامیه و اهل تسنن می‌باشد.

فهرست مطالب
چکیده
مقدمه: فصل اول
کلیات
1- کلیات
1-1- طرح تحقیق
1-1-1- بیان مسأله
1-1-2- پرسش اصلی تحقیق
1-1-3- فرضیه‌های تحقیق
1-1-4- اهداف تحقیق
1-1-5- سوابق تحقیق
1-1-6- جنبه نوآوری تحقیق
1-1-7- روش تحقیق
1-1-8- محدودیت‌ها و مشکلات
1-2- تعاریف
فصل دوم: بررسی موانع ارث در مذاهب اسلامی
2- بررسی موانع ارث در مذاهب اسلامی
2-1- تعریف مانع ارث در کتاب‌های حقوقی
2-2- علت تامه، علت ناقصه
2-3- سبب
2-4- شرط
2-5- مانع
2-6- مانع ارث و تعریف حقوقی آن
2-7- احصای موانع ارث در مذاهب اسلامی
2-7-1- تعداد موانع ارث در فقه امامیه
2-7-2- تعداد موانع ارث در نزد فقهای سایر مذاهب اسلامی
2-7-3- تعداد موانع ارث در نزد فقهای حنفی
2-7-4- تعداد موانع ارث در نزد فقهای مالکی
2-7-5- تعداد موانع ارث در نزد فقهای حنبلی
2-7-6- تعداد موانع ارث در نزد فقهای شافعی
2-8- بحث اجمالی در برخی موانع ارث
2-8-1- ارتداد
2-8-2- وحدت زمان فوت متوارثین:
2-8-3- کافر حربی
2-8-4- دور حکمی
2-8-5- نبوت
فصل سوم: مانعیت قتل بر ارث از منظر فقه امامیه و اهل سنت
3- مانعیت قتل بر ارث از منظر فقه امامیه و اهل سنت
3-1- تعریف قتل و اقسام آن
3-2- شرایط قتل مانع ارث
3-2-1- شرایط قتل مانع ارث
3-2-1-1-عمدی بودن قتل
3-2-1-2- وقوع قتل از طرف وارث
3-2-1-3- نامشروع بودن قتل
3-2-2- شرایط قتل عمدی غیر مانع ارث
3-2-2-1- قتل عمدی به حق و به حکم قانون
3-2-2-2- ارتکاب قتل در مقام دفاع و در فراش
3-2-2-3- قتل در فراش
3-2-3- سقط جنین
3-3- ارتکاب قتل از سوی صغیر و مجنون
3-3-1- دیدگاه فقهای شافعی دربارة ارتکاب قتل از سوی صغیر و مجنون
3-3-2- دیدگاه فقهای حنفی دربارة ارتکاب قتل از سوی صغیر و مجنون
3-3-3- دیدگاه فقهای حنبلی دربارة ارتکاب قتل از سوی صغیر و مجنون
3-3-4- دیدگاه فقهای مالکی دربارة ارتکاب قتل از سوی صغیر و مجنون
3-3-5- دیدگاه فقهای زیدی دربارة ارتکاب قتل از سوی صغیر و مجنون
3-4- آثار حقوقی قتل مانع ارث
3-4-1- آثار حقوقی عمدی نسبت به وارث کشندة مورث خود
نتیجه‌گیری
پیشنهادات
فهرست منابع