مقاله بازار و تحولات آن در عهد صفویه

مقاله بازار و تحولات آن در عهد صفویه

مقدمه :
برای‌ اندیشیدن درباره نهادهای اجتماعی و به طور کلی‌تر درباره انسان، به دست دهد که در مورد مسائل متفاوتی چون زندگی شغلی افراد، دسترسی به خدمات عمومی و حتی فعالیت‌های خصوصی هم می‌توان از مفاهیمی چون رقابت، سرمایه‌گذاری، بازار امروزه دچار دگرگونی‌های اساسی شده است و این دگرگونی‌ها موجب گردیده که منطق بازار چنان شیوه گسترده‌ای فایده‌مندی و انتخاب بهره جست. بازار تنها محل دادوستد و خرید و فروش نیست. تحول بازار؛ یعنی تحول در روابط اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه‌ای است. بازار شرح وظایف بخش‌های خصوصی و دولتی را تعریف می‌کند. به قول «اسلیتروتونکیس»، (ایده بازار از حد مدل‌های مربوط به هماهنگ سازی امور اقتصادی فراتر می‌رود و با اصول گسترده‌تری در باب تنظیم اجتماعی و کنش اجتماعی ارتباط بیدا می کند) این تحقیق در دو بخش تنظیم شده است که در بخش اول آن درباره ی واژه ی بازار واشکال وگونه های کارکرد بازار در طول تاریخ توضیحاتی داده شده ودر بخش دوم به تحولات بازار در طول تاریخ اشاراتی شده است.

واژه بازار
واژه ی بازاریک واژه ی فارسی است که ریشه ی آن درزبان پهلوی بهاچاراست . وبه مرکزتجاری هرشهریا شهرستان اطلاق میشود که ازآن برای خرید و فروش و یا مبادله ی پایاپای کالا استفاده میشود.نظریه ها و پیشنهادهای دیگر درباره پیشینه این واژه ، مانند نسبت آن با § aris § abic فارسی باستان (کتیبه بیستون ، س ۶۴)، نظر دارمِسْتِتِر (ج ۲، ص ۱۲۹-۱۳۱) و دیگران که بارتولومه ، هُرن و هوبشمان آن را نپذیرفته اند و آبایف (ش ۱، ص ۳-۷) آن را مردود شناخته است ؛ و نیز با واژه «با» به معنی آش و خوراک پخته ، و نیز با فعل «باز آوردن » بکلی بی پایه است . این واژه ایرانی ، از راه بازرگانی ، از یک سو به عربی ، ترکی عثمانی ، و زبانهای اروپایی ، و از سوی دیگر به زبان سرزمینهای هند و سیلان راه یافته است ( بریتانیکا، ذیل “bazzar” ). گفته اند که اشتهار جهانی بازارهای قسطنطنیه (استانبول ) در اشاعه این واژه میان زبانهای اروپایی سهمی داشته است (رجوع کنید به بلوخ و وارتبورک ، ذیل “bazar” ). این واژه در عربی به صورت بازار؛ در ترکی به صورتهای بازار/ پازار؛ در فرانسه bazar و چند گونه دیگر؛ در اسپانیایی و پرتغالی bazar ؛ در ایتالیایی bazzar (مایرلوپکه ، ذیل همین واژه )؛ در انگلیسی از طریق ایتالیایی bazaar و چندین گونه دیگر؛ در زبان آلمانی basar ؛ در زبان روسی bazar ؛ در زبانهای صربی و مجاری از ۴۴۷/۱۰۵۵ vؤsؤr, pؤzؤr ( r ¦ ىa ¦ va رجوع کنید به سکوک )؛ در هندی r ¦ za ¦ ba و در لحن عامیانه آن بَزار/ بَژار r ¦ a § r/baz ¦ baza ( > فرهنگ اردو، هندی و انگلیسی < )؛ ترنر، ( > فرهنگ نپالی – انگلیسی < )؛ در زبان مالایایی pazar ( بریتانیکا، همانجا) دیده می شود.    در ترکیه از روزگار عثمانیان به بازار سرپوشیده اصلی و بزرگ ، چارشی i í µar یا چارشو گفته می شود که برگرفته از چارسو/ چهارسو/ چهارسوق فارسی دری و چهار سوگ g ¦ r-so ¦ aha § c فارسی میانه است ، مانند علی پاشا چارشی سی در ادرنه ، قَطرانچیلر چارشی سی در شهر قیصری ، و اوزون چارشی سی در استانبول . در علت این نامگذاری گفته اند که چون در امتداد هر یک از چهار در بزرگ بنای بدستان عتیق (اَسکی بدستان ، که در مرکز مجموعه بازار استانبول واقع است ) بازاری سرپوشیده پدید آمده ، این اصطلاح ابتدا برای دکانهای چهارسوی این بدستان به کار رفته و سپس به معنی بازار سرپوشیده تعمیم یافته است ؛ چنانکه در وقفنامه سلطان محمد فاتح به جای i í µar ترکیب عربی الجوانب الاربعه آمده است ( د.ا. ترک ، ذیل «چارشی سی »). الفاظ بازار و پازار امروزه در ترکیه بیشتر به بازارهای سیّار و بازارهای روزهای تعطیل (معمولاً یکشنبه بازار) و به خود روزیکشنبه نیز اطلاق می شود؛ با این حال ، در نام بعضی از بازارهای این کشور برجای مانده است ، مانند بیت پازاری (بازار کهنه فروشان ) و سلطان پازاری .

شهر وبازار در دوره اسلامی
اجتماعی بازار، پیش از هر چیز، باید در زمینه اصلی آن یعنی شهر صورت گیرد. زمینه تحقیق برای بازاراسلامی ، شهرهای منطقه تاریخی و مرکزی جهان اسلام ، یعنی شهرهای خاورمیانه است . محققان بیگانه ،اسلام را بیشترآیینی خاصِ شهرنشینان دانسته و برخی ازآنان دراین معنی چندان تأکید و مبالغه کرده اند که گویی مسلمانان جز در شهر نمی توانند زندگی واقعاً مذهبی داشته باشند (از جمله رجوع کنید به و. مارسه ، ص ۸۶ به بعد؛ ژ. مارسه (از جمله مارسه ، ص ۵۱۷-۵۳۳؛ ویرت ، ۱۹۸۲، ص ۱۹۴). آن دسته از خاورشناسان که در جستجوی ویژگیهای شهرهای دوره اسلامی و ارائه صورت نوعی و نمادی برای آنها، به مقایسه این شهرها با دیگر تمدنهای پیش از اسلام یا معاصر ظهور آن پرداخته اند، خصوصیات مشترکی میان آنها یافته اند که شخصیّت ، هویّت ، و وحدت این شهرها را نشان می دهد. در این تحقیق ، برای جغرافیدانان ، شهرسازان ، و معماران بیشتر جنبه های صوری و مدنی مانند طرح شهر، سازماندهی فضا و عناصر اصلی آن مثل ارگ ، مسجد جامع ، بازار به عنوان مرکز اقتصادی ، هسته محلات مسکونی ، بخشبندی این محلات برحسب نژاد و مذهب و زبان و عوامل دیگر، کویهای بن بست ، خانه های درونگرا به صورت محوطه بسته و مشرف به حیاط میانی ، مطرح و حایز اهمیت بوده است جامعه شناسان و اقتصاددانان بیشتر به بنیادهای اسلامی جامعه شهری مانند خصوصیات اجتماعی و قضایی اسلام ، سیطره اقتصادی شهر بر حومه آن ، نحوه بهره برداری خاص اسلامی از سرمایه و زمین (مضاربه ، مزارعه ، مساقات )، اهمیت بسیارِ نهاد وقف در اقتصاد و معماری و آبادانی شهر و جز اینها توجه داشته اند. اما از این میان برخی از جغرافیدانان که بر جنبه های مادّی تمدن ، کاوشهای باستانشناسی ، و پژوهشهای صرفاً تجربی و عینی تکیه دارند، آن جنبه های صوری را وجه تمایز و رکن اساسی شهر در دوره اسلامی نمی دانند و معتقدند که کاوشهای انجام گرفته نشان داده است که خصوصیاتی مانند کویهای بن بست و خانه های درونگرا با حیاط میانی ، خاص تمدن دوره اسلامی نیست و از روزگاران کهن در شهرهای باستانی مشرق زمین وجود داشته است . ارگ و دیوار و بارو و پرستشگاه نیز وجه مشترک همه شهرهای قدیم است . امّا

فهرست مطالب
بخش اول: مباحث مقدماتی درباره بازار
واژه بازار ۱
شهر و بازار های اسلامی از نظر معماری سنتی ۳
گونه های کارکرد بازار ۱۳
بخش دوم: تحولات بازار در عهد صفوی
اقتصاد و تجارت در عهد صفویه ۱۴
تحارت به دیگر کشورها و تبایع آن ۱۴
ابریشم به عنوان مهم ترین نقدینگی برای دولت صفوی ۱۵
دلایل شکوفایی بازار و وضعیت تجارت در اواخر عهد صفویان ۱۵
تجارت در زمان شاه عباس اول ۱۶
علت اتحاد میان علما و گروه های مذهبی با گروه های اصناف و بازار ۱۶
بررسی بازار قبل از ورود بازرگانان خارجی و تجدید دادوسند با تکیه بر امنیت ایجاد شهر در زمان شاه عباس دوم ۱۶
علت عدم رشد اقتصادی و زراعت عی رغم رشد تجارت و دادوستد ۱۷
نتیجه گیری ۱۸
منابع ۱۹

منابع
۱- بازارها در شهرهای ایران محمد یوسف کیانی
۲- نصف جهان فی تصریف الاصفهان منوچهر ستوده
۳- تاریخچه بازار فروغ ادیب فروغ ادیب صابری