دانلود گزارش بازدید از افیولیت های منطقه سورک

دانلود گزارش بازدید از افیولیت های منطقه سورک
منطقه Ⅰ
منطقه سورک
و توضیحاتی پیرامون افیولیت
موقعیت منطقه: اگر حدودأ ۳ کیلومتر از سورک به طرف پایین جاده خاکی برویم به معدن سنگ آهن می رسیم که این جاده به قلعه خرگوشی، باتلاق گاوخونی و در ادامه به ورزنه می رسیم. در مقابل کوه سورک بلندترین ارتفاع منطقه قرار داریم.
تشکیل منطقه و افیولیت: در این محل کوههای کم ارتفاع با رنگهای مختلف دیده می شود که بقایای پوسته اقیانوسی نئوتتیس بوده اند. در حدود ۳۰۰ تا ۶۰ میلیون سال پیش یعنی چیزی در حدود ۲۴۰ میلیون سال پیش در این محل اقیانوسی وجود داشته است به نام اقیانوس نئوتتیس که بیشتر گسترش آن در دوران مزوزوییک بوده است. این اقیانوس از اواخر پالئوزوییک تا اوایل مزوزوئیک شروع به باز شدن می کند و در کرتاسه بالایی _ پالئوسن بسته می شود. در این منطقه بخشی از لیتوسفر اقیانوسی نئوتتیس، افیولیتها را تشکیل می دهند.
معرفی افیولیت ها: وقتی از افیولیت صحبت می شود منظور سنگ خاصی نیست بلکه مجموعه ای از سنگ های لایه لایه است به همین دلیل غالبأ از مجموعهای افیولیتی یا سریهای افیولیتی سخن به میان می آید این مجموعه ها ضخامتی در حدود ۴۰۰۰ تا۵۰۰۰ متر دشته و از بالا به پایین بخشهای زیر را نشان می دهد:
۱- گدازه های آتشفشانی بالشی شکل که ترکیب این لایه ها بازلتی است و وجود آن در سطح فوقانی مجموعه های افیولیتی، نشان دهنده حالت مذاب و فوران آن در زیر آب دریا ( کف اقیانوس ) است.
۲- دلریت ( دیاباز ) که دایکهای فراوانی از آن حتی به داخل گدازه های بالشی فوقانی نفوذ کرده اند هر چند وجود دایک ها در یک سری افیولیت نشان دهنده سرد شدن توده های رگه مانندی است که حتی بعد از انجماد گدازه های بالشی حالت مایع داشته اند.
۳- گابرو که نشانهای از تبلور ماگمایی بازیک در محیط آرام است.
۴- پریدوتیتها و سنگ های اولترا بازیک که خود ممکن است لایه لایه باشند و قسمت اعظم یک مجموعه افیولیتی را تشکیل می دهند. روی گدازه های بالشی رسوبات مناطق عمیق قرار دارند که به این رسوبات، رسوبات پلاژیک می گویند که این رسوبات حاوی فسیلهای پلاژیکی مثل کنودونتها و گلوبوترونکانا که شناورند و موجودات بنتیک برای تغذیه و استراحت به کف دریا نیاز دارند و در کنار ساحل زندگی می کنند نحوه تشکیل چنین مجموعه لایه لایه به صورتی است که به عقیده برخی از محققان ستونی از آستنوسفر یعنی مواد سازنده گوشته به پهنای حدود ۱۰ کیلومتر و درجه حرارت تقریبأ ۱۳۵۰ درجه به صورت دیاپیرهایی به بالا مهاجرت می کنند این عمل بیشتر در شکافهای میان اقیانوسها یعنی در محلهای کم فشار و نازک پوسته زمین انجام می شود این ستون هنگام بالا آمدن دچار ذوب بخشی می شود که مسلمأ مقدار و درصد ذوب آن به درجه حرارت و فشار محیط بستگی دارد.
می دانیم که مواد حاصل از ذوب آستنوسفر ترکیب بازالتی دارند و با توجه به چگالی خود نسبت به محیط اطراف به سطح زمین کشیده می شود در ضمن مهاجرت و پس از آن بخشی از آن متبلور می شوند و پس از استقرار این مایع بلورهای حاصل به کف اتاق ماگمایی سقوط می کنند و ته نشین می شوند. اجتماع این بلورها که بیشتر از نوع الیوین و پیروکسن است بخشی از سنگهای اولترا بازیک تحتانی را بوجود می آورد بخش دیگر یا قسمت اعظم اولترا بازیک یک مجموعه افیولیتی ممکن است باقی مانده ذوب نشده گوشته فوقانی باشد. به هر حال وقتی مایع مزبور به کف دریا برسد و با آب تماس حاصل کند بخش فوقانی آن به سرعت سرد می شود و سنگهای آتشفشانی از آن بوجود میآید و به این ترتیب سقفی عایق تشکیل می شود که ماگما در پناه آن به آرامی سرد می شود نتیجه این سرد شدن تدریجی و آرام پیدایش گابرو و دایک دلریت (دیاباز) است که در زیر بخشهای سطحی یافت می شوند. وضعیت لایه لایه در مجموعه های اولترا بازیک و گابرو را می توان به تزریقات مکرر مواد مذاب و ورود آن به محیط تبلورمربوط دانست. دایک های دلریتی ( دایک صفحه ای _ تغذیه ای ) مسیر عبور تزریقات مکرر و راهی برای حرکت مواد مذاب به تراز های فوقانی تر است.
در برخی از مجموعه های افیولیتی در حد بین گابرو و دایک های صفحه ای، سنگ های حد واسط تا اسیدی نیز وجود دارد که در مجموع معرف تفکیک و تفریق کامل مواد مذاب در حین سرد شدن و انجماد است که هر قدر ضخامت مجموعه زیاد تر باشد سنگ های لایه لایه بیشتر و تفریق ذکر شده کامل تر است. حال اگر مجموعه های مذکور حالت لایه لایه ای خود را از دست بدهد و به صورت مخلوط درهمی از سنگها ظاهر شود در این صورت آن را مخلوطهای رنگین یا ملانژ افیولیتی می گویند که وجود این نوع از ملانژها، حادثه تکتونیکی در مرحله جامد را مسلم می کند.
افیولیت در منطقه مورد بررسی و موقیت آن در ایران: در محلی که ما قرار داریم افیولیت ها به صورت نوار هستند که عرضی بیش از چندین کیلومتر دارند این نوار در واقع به شمال، شمال غرب، جنوب و جنوب شرق می رسند در ادامه به دهشیر، شهر بابک تا بافت کرمان و به سمت عمان می رود. در طرف مقابل از شمال غرب نایین، خور و سپس وارد تر کیه می شود. این افیولیت ها در ادامه به اروپا می روند. در استان یزد به سمت نایین توالی ها را می توان به راحتی جدا کرد. قسمت اعظم این مجموعه افیولیتی شامل پریدوتیتها (هارزبورژیت، دونیت) و سرپانتینیت و مقدار کمی پیروکسنیت ها و دیابازها است در داخل این مجموعه قطعات چند متر تا چند صد متری سنگهای آهکی و رادیولاریتی دیده می شوند. در ضمن قطعات چند کیلومتری از سنگهای پریدوتیتی در منطقه است که این مجموعه ها به شدت خرد شده و تکتونیکی بوده و با توجه به سرپانتینی شدن شدید که در امتداد درزها و شکستگی ها گاهی به آزبست تبدیل شده است، دخالت محلول هیدروترمال را پس از استقرار توده های افیولیتی قطع می کند. یعنی هارزبورژیت ها چندین کیلومتر ضخامت دارند پیروکسن ها چند کیلومتر ضخامت های مختلف دارند. ولی در این منطقه ضخامتهای خیلی زیاد نمی بینیم ولی تنوع خوبی وجود دارد.
به طور کلی از نظر لیتولوژی، واحدهای سازنده مجموعه های افیولیتی ایران، مشابه واحدهای سازنده افیولیت های دنیا بوده و در حجم کل، شامل مجموعه های اولترا بازیک (هارزبورژیت، دونیت، لرزویت و پیروکسنیت) بازیک (گابرو و دلریت) و سنگ های کم و بیش اسیدی (که محصول تفریق و تفکیک گابرو و دلریت اند) و سرانجام گدازه های زیر دریایی است که با توفها و سنگ های آذرین، تخریبی و رسوبات آهکی و رادیولاریتی مخلوط اند.

مشخصات کلی افیولیت ملانژهای ایران عبارتند از :
۱- از نظر شیمیایی سنگ های آتشفشانی و دیاباز ها از نوع کالکوآلکالن و تولئیتی اند.
۲- سنگ های نفوذی اسیدی که در مراحل آخر تفریق ماگما بوجود می آیند مثل ترونجمیتها و تونالیتها و غالبأ به صورت دایک یا رگه و یا زواید جیب مانند ظاهر می شوند.
۳- گابرو در بسیاری از مجموعه های افیولیتی ایران فراوان بوده غالبأ از نوع تروکتولیت و نوریت هستند، گاه ساختمان لایه لایه و گاه حالت توده مانند دارند.
۴- سنگهای اولترا بازیک عمده ترین واحد تشکیل دهنده در مجموعه افیولیتی ایران بوده و در بین آنها هارزبورژیت ها بیش از سایر انواع است. این سنگ ها کم و بیش به سرپانتینیت تبدیل شده اند.
۵- کرومیتها عمومأ در دونیت ها و بندرت در داخل هارزبورژیت ها دیده می شوند.
۶- غالب مجموعه های افیولیتی ایران به شدت در هم ریخته بوده و واحد های آن به آسانی قابل جدایش و نقشه برداری نیست و علت نامگذاری آن به افیولیت ملانژ به همین دلیل است.

افیولیت ها در دو نوار شمال غرب و جنوب شرق وجود دارند. در بخش شمال شرق یک سری زون آتشفشانی داریم که به آن زون ارومیه دختر گویند. این نوار در بخش غرب ایران مرکزی قرار دارد و عمومأ از سنگهای آتشفشانی و پیرو کلاستیکهای وابسته به آن تشکیل یافته است که در امتداد نوار طویلی از سهن تا بزمان و با پهنای تقریبی ۱۵۰ کیلومتر به موازات زون دگرگون شده سنندج – سیرجان قرار دارد و به نام زون آتشفشانی سهند – بزمان یا ارومیه دختر نیز نامیده می شود. این آتشفشان ها عمومأ به ترسیر تعلق دارند. در داخل این زون آتشفشانی توده هایی نفوذی متعددی بیرون زده اند. سن و ترکیب این توده های نفوذی متفاوت است و اکثرأ به ترسیر تعلق دارند. بعلاوه، ملانژهای افیولیتی کرتاسه فوقانی(نایین) نیز در کنار شکستگی های اصلی این زون خود نمایی می کند که در این قسمت سنگ های آتشفشانی به صورت زیر تشکیل شده اند که ابتدا ماگما به طرف بالا حرکت می کند که در یک ناحیه ای از درجه حرارت و فشار ناگهان به دو ماده مذاب انتزاج ناپذیر تبدیل، سپس آهن و ماگما از هم جدا می شود. یعنی می توان گفت که یک مذاب یا ماگمایی که اولأ همگن و هم فاز و یک مایع بوده ناگهان به دو مایع که یکی دارای ترکیب اکسیدی و اکسید آهن ( & ) و بخشی دیگر ترکیب سیلیکاتی (ماگما) تبدیل شده است.
زمانی که ماگمای سیلیکاتی فوران می کند سنگ های آتشفشانی را می سازد آن بخش دیگری که اکسیدی بوده پس از سرد شدن توده های آهندار را تشکیل می دهد. این آتشفشان به صورت یک نوار فوران کرده که آتشفشان را شکافی می نامند و به طول بیش از ۱۵ کیلومتر دارای کانه سنگ آهن است.
در امتداد شمال غرب – جنوب شرقی یک سری زون دگرگونی قرار دارد که به آن زون سنندج – سیرجان می گوییم. که این زون در اصل جزئی از ایران مرکزی است و به صورت نوار طویل دگرگون شده ای در امتداد، و به موازات روراندگی زاگرس، از ارومیه و سنندج در شمال غربی تا سیرجان و اسفندقه در جنوب شرقی قرار دارد این نوار با نامهای مختلف ارومیه – اسفندقه، زاگرس داخلی و سرانجام زون سنندج – سیرجان یاد شده است. ادامه این زون در توروس ترکیه و سوریه هم دیده شده است. سن بخش از نظر رسوب گذاری و اختصاصات ساختمانی، مانند ایران مرکزی است ولی جهت و امتداد کلی آن از امتداد زاگرس پیروی می کند و بعلاوه آتشفشان های ترسیر در آن گسترش چندانی ندارد. این زون جزء ناآرامترین و به عبارتی فعالترین زون ساختمانی ایران به شمار می رود و تا سنوزوئیک، فازهای دگرگونی و ماگماتیسم مهمی را پشت سر گذاشته است. زون سنندج _ سیرجان را می توان از ناحیه گلپایگان به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم کرده است:
۱- بخش شمالی که فازهای مهم کوهزایی سیمرین و کرتاسه پایانی را در خود ثبت کرده است و در آن توده های نفوذی متعددی نظیر الوند، بروجرد، اراک و ملایر بوجود آمده است. این قسمت به نام بخش همدان – ارومیه هم نامیده شده است.
۲- بخش جنوبی که کوهزایی های پرکامبرین و تریاس میانی، تغییر شکلها و دگرگونی های مهمی در آن حادث گردیده است و توده های نفوذی نظیر گرانیتهای حاجی آباد، سیرجان، اقلید و توده های بازیک اسفندقه نتایج عملکرد این کوهزایی ها است. عملکرد کوهزایی سیمرین در این زون به مراتب بیش از سایر نقاط شناخته شده در ایران است در این زون دگرشیبی های اصلی دوران مزوزوئیک و ترسیر، نظیر آنچه در ایران مرکزی و البرز شناخته شده است دیده می شود. سیستم شکستگی ها و گسل های آن، که به حرکات کوهزایی کاتلاتگایی و سیمرین نسبت داده می شود مانند ایران مرکزی است و جهت زاگرس را قطع می کند.

بطور خلاصه ویژگیهای زون سنندج – سیرجان عبارتند از :
۱- روند ثابت و کلی منطقه از مسیر زاگرس تبعیت می کند.
۲- دگرگونی پرکامبرین که درجه آن شدید بوده و در بخش گلپایگان بویژه در بخش جنوبی این نوار دیده می شود.
۳- طی دوران پالئوزوییک رسوبات تبخیری و سنگهای آتشفشانی بین لایه ای در آن تشکیل شده است.
۴- در تریاس میانی، دگرگونی و تغییر شکل شدیدی را متحمل شده و سنگهای دگرگونی حاجی آباد، اسفندقه، حوالی سیرجان و توده های نفوذی محلی نتیجه آن است.
۵- رسوب گذاری ژوراسیک، مانند اکثر نقاط ایران از نوع تخریبی است.
۶- دگرگونی شدید سیمرین در اواخر ژوراسیک، بویژه در بخش شمالی آن مشاهده می شود بطوریکه سنگهای کربناته کرتاسه زیرین (آبسین – آلبین) که توسط یک کنگلومرا قاعده ای بطور دگرشیب روی سنگ های قدیم در بسیاری از سرزمینهای شرقی تر زاگرس است قرار دارند.
در منطقه گسل دهشیر – بافت وجود دارد. روند گسل دهشیر – بافت همان روند گسل زاگرس است که در سمت باختری و جنوب باختری آن فرورفتگی گاوخونی – ابرقو – سیرجان وجود دارد ادامه این گسل از دهشیر به طرف شمال کم کم تغییر روند داده و به سوی نایین میرود به همین دلیل در نقشه زمین ساخت ایران به نام گسل نایین – بافت مشخص شده است. این گسل به طول ۳۵۰ کیلومتر و با امتداد تقریبأ شمال غرب – جنوب شرق از ناحیه جنوب غربی نایین شروع می شود و در چاه قو نزدیک منطقه سیرجان پایان می یابد.
این گسل در جنوب نایین از آبرفت های کواترنر عبور کرده است و تا ملانژهای نایین و از آنجا تا جنوب اردستان ادامه میابد که در این صورت طول آن به بیش از ۵۰۰ کیلومتر بالغ می شود. این یک گسل عهد حاضر جوان و تقریبأ قائم است که رسوبات کواترنری را قطع میکند و به نظر میرسد که گسل مذبور از نوع گسل لرزه ای ساکن باشد که در امتداد آن تاکنون زلزله ای رخ نداده است.

فهرست مطالب
منطقه Ⅰ: منطقه سورک و توضیحاتی پیرامون افیولیت
موقیت منطقه
تشکیل منطقه و افیولیت
معرفی افیولیت ها
افیولیت در منطقه مورد بررسی و موقعیت آن در ایران
مشخصات کلی افیولیت ملانژها ایران
منطقه Ⅱ : معدن سنگ آهن و منطقه آذرین
ایستگاه ۱: سنگ آهن
ایستگاه ۲: چاه بورن هلم
ایستگاه ۳: اپیدوسیت
ایستگاه ۴: سینه کار
ایستگاه ۵: زیپس
ایستگاه ۶
ایستگاه ۷: دپوی ماده معدنی و باطله
ایستگاه ۸: رسوبات پلاسری آهن
ایستگاه ۹: سنگ آهن لیمونیتی شده
ایستگاه ۱۰: پریدوتیت آلتره شده
ایستگاه ۱۱: لیستونیت
ایستگاه ۱۲: سنگ گابرو
ایستگاه ۱۳: رگه های هیدرو ترمال سیلیسی
ایستگاه ۱۴: پریدوتیت
ایستگاه ۱۵: چرت آهندار
ایستگاه ۱۶: پریدوتیت آلتره شده
ابستگاه ۱۷: برنزیت
ابستگاه ۱۸: لرزولیت یا ورلیت
ابستگاه ۱۹: ترانشه
ایستگاه ۲۰: ایستگاه نقشه برداری (بنچ مارک)
منطقه Ⅲ : قدیمیترین سازند منطقه و توضیحاتی پیرامون آن
بررسی منطقه از نظر چینه شناسی و معرفی سازند های آن
مشخصات سازند لالون
ایستگاه ۱: سطح کنتاکت سازند لالون و زاگون
ایستگاه ۲: کوارتز آرنایت پوششی سازند لالون
موقییت و مشخصات سازند میلا
ایستگاه ۳
ایستگاه ۴: دولومیت حاصل آلتراسیون
منطقه Ⅳ : محدوده سرب و روی هفتهر
ایستگاه ۱: گوگرد
ایستگاه ۲
ایستگاه ۳: چرت
ایستگاه ۴: کالامین
ایستگاه ۵: لیمونیت
ایستگاه ۶: اکسید منگنز
ایستگاه ۷: اکسید آبدار آهن و مگنتیت
ایستگاه ۸: اکسید آهن همراه با لیمونیت
ایستگاه ۹: اکسید آهن همراه با کالامین
ایستگاه ۱۰ : منطقه آلتراسیون
منابع ۵۲