بررسی مبانی فقهی شروط ضمن عقد نکاح در حقوق ایران

این مقاله به بررسی مبانی فقهی شروط ضمن عقد نکاح در حقوق ایران می پردازد و شامل کلیه اطلاعات استاندارد یک مقاله می باشد. این تحقیق به دانشجویان رشته حقوق و دیگر رشته های مرتبط جهت درس کار تحقیقی پیشنهاد می گردد.

چکیده
موضوع حراست از خانواده و ادامه زندگی مشترک زن و مرد در طول تاریخ همیشه مورد توجه بوده است.

اسلام به عنوان یکی از مکاتب حقوقی با ارائه راهکارهای مناسب توانسته است از حقوق طرفین عقد نکاح و استحکام زندگی مشترک پشتیبانی کند.  از جمله این راهکارها شروط ضمن عقد می باشد. قبل از انقلاب اسلامی در دفاتر نکاح صرفاً اجرای عقد ثبت می گردید ولی بعد از انقلاب اسلامی با دستور مراجع ذیصلاح شروطی را به عنوان شروط ضمن عقد در دفتر نکاحیه چاپ کردند که طرفین عقد نکاح باید به تناسب موضوعیت در صورت قبولی آن را امضا کنند.

نکاح مهم ترین قراردادی است که یک شخص در دوران عمر خود آن را منعقد می کند. انعقاد این قرارداد به دلیل ویژگی شخصی زن و همچنین نقشی که او در عقد نکاح و زندگی مشترک و خانواده ایفا می کند مهم تر است.  بحث شروط در ضمن عقد نکاح از مباحث مورد ابتلاء و دارای فوائد حقوقی است که در نوشته حاضر به آن می پردازیم.

در این مقاله سعی شده است مباحثی پیرامون مفهوم شرط، اقسام شرط ، صحت و فساد شرط، اجرای شرط و نتیجه تخلف آن مورد بررسی قرار گیرد.

کلیدواژه ها: عقد نکاح ، عقد جایز، شروط ضمن عقد ، طلاق ، وکالت

مقدمه
عقد مجموعه ای هماهنگ است ، هرچه در این مجموعه گنجانیده می شود جزئی از عقد است، خواه در شمار تعهدهای اصلی باشد یا تبعی.

شروط ضمن عقد چیزی جدا و مستقل از مفاد عقد نیست، بنابراین چون در حقوق ، شرط بطور معمول به تعهدهای فرعی و تبعی گفته می شود و به این اعتبار از اصل قرارداد فاصله می گیرد، خود نظریه خاصی را به وجود آورده است. رابطه عقد و شرط، بویژه در جایی که یکی از آن دو فاسد است، یکی از مباحث پیچیده و مورد اختلاف حقوقی را تشکیل می دهد.

بر اساس قانون مدنی ایران، ازدواج یک عقد لازم است که در پی آن، هر یک از زن و مرد شروط و تعهداتی را متقبل می‌شوند  و در عین حال از حقوق هم برخوردار هستند. در این میان جایگاه شروط ضمن عقد نیز قابل اعتناست.

قوانین مربوط به حقوق خانواده، جز در موارد استثنائی، امری و مربوط به نظم عمومی هستند و به همین خاطر، اصول مهم حقوقی استقلال و حاکمیت اراده و آزادی قراردادها، در حوزه‌ی قلمرو حقوق خانواده و به ویژه عقد نکاح، از قدرت تاثیر کمتری برخوردار هستند و طرفین عقد نکاح به آسانی نمی‌توانند اراده‌ی خود را جایگزین دستورات قانونی نمایند.بنابراین در صورتی که افراد، با نادیده گرفتن دستورات قانونی، طبق میل و اراده‌ی خود، شرایط آثار مسائل مربوط به حقوق خانواده را تعیین کنند، نمی‌توانند از جامعه انتظار حمایت داشته باشند.

محدودیت اراده‌ی افراد در عقد نکاح، نه تنها ناظر بر شرایط انعقاد نکاح است بلکه آثار و نتایج و نیز راه‌های انحلال آن را نیز در بر دارد، اما این محدودیت اراده، مطلق نیست و در برخی موارد به طرفین اجازه داده شده است که خواست واقعی خود را در قالب « شرط » به جای اراده‌ی فرض شده‌ی قانون‌گذار قرار دهند و احکام مربوط به انعقاد آثار و انحلال نکاح را تغییر بدهند.مادهی ۱۱۱۹ قانون مدنی نیز، این اصل را پذیرفته است اما صراحت صدر ماده‌ی مذکور به این معنا نیست که قانون‌گذار، فقط شرط خلاف مقتضای عقد را باطل شمرده و سایر شروط را پذیرفته است زیرا قانون‌گذار، نه اجازه‌ی تعدی به قوانین آمره را می‌دهد و نه عمل بیهوده از قبیل شرط غیر مقدور، بی‌فایده و فاقد نفع عقلانی را اجازه میدهد.

بنابراین طرفین عقد نکاح، مختارند هر شرطی را که تمایل دارند، در ضمن عقد ازدواج یا عقد لازم دیگر، بیاورند به جز شرطهایی که باطل بوده یا موجب بطلان عقد می‌شوند.در ضمن این گونه شروط تا فسادشان احراز نشود صحیح تلقی می‌شوند.در مورد اثر شرط باطل در عقد نکاح نیز میتوان گفت که بطلان شرط ضمن عقد نکاح، تاثیری در اصل عقد نکاح نخواهد داشت مگر این که شرط، خلاف مقتضای ذات عقد نکاح باشد که موجب بطلان عقد نکاح نیز خواهد شد.

فهرست مطالب
چکیده
مقدمه
مفهوم و ماهیت شرط
شرط ضمن عقد جایز
شرایط صحت شرط در فقه
شروط باطل
شروط ضمن عقد نکاح
شروط ناظر بر احکام نکاح
الف) شروط مربوط به انعقاد نکاح
ب) ضمانت اجرائی شرط فعل در ضمن عقد نکاح
ج) شرط عدم ازدواج مجدد
نمونه‌هایی از شرط ضمن عقد
شرط انتقال تا نصف دارایی
آسیب شناسی شروط ضمن عقد
نتیجه گیری
منابع