بررسی اقتصادی بازار نخ و پیله ابریشم ایران

بررسی اقتصادی بازار نخ و پیله ابریشم ایران

مقدمه

در حال حاضر بخش کشاورزی و تولید پیله در برخی کشورها نظیر کره و ژاپن افت کرده و فرآیند تولید تخم نوغان و پیله تر تا حدودی به کشورهای دیگر انتقال یافته است. امروزه چین، هند، ازبکستان، برزیل، ویتنام، تایلند و چند کشور دیگر به عنوان تولید کنندگان عمده تخم نوغان و پیله مطرح می باشند در کشورهایی که نیروی کار فراوان و ارزان تری دارند، این صنعت از پتانسیل بهتری برخوردار است. همچنین کشورهای که دارای صنایع تبدیل ابریشم قوی تری هستند، از جایگاه بهتری در این صنعت برخوردارند. در برخی کشورها تغییر کاربری در صنعت پیله و ابریشم ایجاد شده و تولید و مصرف محصولات جانبی در این کشورها به سرعت در حال توسعه است.

در نوغان داری ارتباط تنگاتنگی بین کشاورزی صنعت، و تجارت و بازرگانی وجود دارد و همانطوریکه میدانیم این ارتباط همچون حلقه های یک زنجیر است، محدودیت یک حلقه موجب محدودیت حلقه های دیگر و تحریک یکی سبب تحریک بقیه می گردد و هر حلقه به تنهایی غیر قابل مصرف است، هر چیزی که در هر حلقه از دست رود و یا بدست آید، موفقیت یا شکست در تمامی مراحل کمی و کیفی در صنعت پیله را بدنبال داشته و نهایتاً بر نتایج اقتصادی آن اثر می گذارد. به همین دلیل در نوغانداری تکنولوژی بالا مورد نیاز است هدف بهبود صنایع کرم ابریشم باید مبتنی بر بدست آوردن حداکثر کیفیت و کمیت پیله و ابریشم خام با استفاده از اقتصاد بهینه باشد بدین منظور ایجاد توتستان و تکثیر واریته های اصلاح شده در راستای کمیت و کیفیت مطلوبتر، استفاده از نژادهای قوی و سالم و پر محصول کرم ابریشم و همچنین ایجاد شرایط محیطی مناسب پرورش با استفاده از تکنولوژی پیشرفته قرار گیرد.

در سال های اخیر تولید پیله و ابریشم در ایران با کاهش تقریباً پنجاه درصدی مواجه شده است که از دلایل آن می توان به موارد زیر اشاره نمود:

۱-افزایش دستمزد کارگری در ایران خصوصاً در گیلان که با توجه  به کارگر طلب بودن نوغانداری قیمت پیله تولید شده نتوانسته پاسخگوی زحمت کشاورز باشد.

۲-افزایش بی سابقه قیمت زمین که انگیزه کافی برای تغییر کاربری توتستان ها را فراهم نمود.

۳-بهبود تولید محصولات رقیب نوغانداری که انگیزه برای تولید پیله را کاهش داد.

۴-عدم افزایش قیمت نخ ابریشمی علی رغم کاهش تولید پیله و کاهش عرضه نخ ابریشمی داخلی در سال های اخیر به دلیل کاهش قیمت نخ ابریشم در بازارهای جهانی.

۵-تولید ابریشم ارزان قیمت در کشورهای همسایه ایران نظیر افغانستان، تاجیکستان و ازبکستان بود. مصرف کنندگان نخ ابریشم در ایران توانستند در طی این مدت نیاز خود را از خارج از کشور تامین نمایند و در نتیجه کاهش عرصه پیله داخلی موجب افزایش قیمت ناشی از افزایش تقاضا نشد. البته به دلایلی از اواخر سال ۸۲ قیمت نخ ابریشم در بازار ایران افزایش یافت که با توجه به پایین بودن قیمت نخ در بازارهای خارجی این افزطایش قیمت نمی تواند تداوم داشته باشد.

در زمانهای گذشته ایران یکی از ممالک نوغان خیز بوده و جاده ابریشم از ایران می گذشته است. بعبارت دیگر کلیه محصول ابریشم چین و ژاپن از ایران بطرف آسیای صغیر و اروپا ارسال می شده است در این دوران ابران یکی از بزرگترین تولید کنندگان نوغان و سومین کشور ابریشم خیز آن زمان محسوب می شده است.

قیمت تخم نوغان در طی سال های مذکور همراه با افزایش قیمت سایر کالاها و خدمات نیز افزایش یافته است لیکن با توجه به کاهش علاقه مندی به پرورش کرم ابریشم که عمدتاً به دلیل کاهش درآمد حاصل از نوغانداری است ، شرکت سهامی پرورش کرم ابریشم به منظور حمایت از نوغانداری از سال ۱۳۸۱ قیمت تخم نوغان را افزایش نداد.

لازم به ذکر است میزان تولید پیله و ابریشم طی سالیان اخیر نوسانات زیادی داشته است. میانگین قیمت پیله تر در بازار نیز در طی مدت مذکور با نوساناتی همراه بوده  است. با توجه به تمهیدات اتخاذ شده از سویی دولت برای حمایت از نوغانداران و خرید تضمینی پیله تر از سال ۱۳۷۱، نگرانی نوغانداران در رابطه با عدم فروش پیله تولیدی مرتفع شد به طوری که  در طی مدت مذکور این ابزار حمایتی باعث شد در چند نوبت که قیمت پیله کاهش پیدا کرد، نوغانداران بتوانند محصول تولیدی خود را بالاتر از قیمت بازار به فروش برسانند.

در این تحقیق مشکلات فراروی صنعت نوغانداری، پتانسیل ها، نقاط ضعف  و قوت این صنعت از دست اندر کاران مورد سوال نتیجه آن مورد تحلیل واقع و بر اساس آن راهکارهایی ارائه گردید.

بازار پیله و ابریشم با توجه به استفاده انحصاری آن در صنعت فرش (بیش از ۹۰ درصد ابریشم در صنعت فرش مورد استفاده قرار می گیرد.) شکننده بوده و نوسان در صادرات مستقیماً روی نوغانداری اثر می گذارد، به همین دلیل در این تحقیق به بررسی ساختار بازار فرش نیز پرداخته شده است.

در بررسی ساختار بازار در طی دو قرن گذشته ، نظریات و مکاتب اقتصادی مختلفی به رشته تحریر در آمده است. ساختار بازار در میان دو شکل معروف رقابت و انحصار قرار دارد با این مقدمه این تحقیق درصدد پاسخگویی به این سوال اساسی است که بازار جهانی فرش بعنوان اصلی ترین فراورده نخ ابریشم چه ساختاری داشته و ایران در بازار جهانی فرش از چه جایگاهی به بهره مند است و تغییرات ساختار بازار جهانی در دو دهه گذشته چگونه بوده است. افزون بر این ساختار بازار تقاضای فرش صادراتی ایران و تغییرات ان چه جهت گیریهایی داشته است ، برای این امر باید به بررسی انواع ساختار بازار و خصوصیات آن پرداخت.