مقاله بخارا

دانلود مقاله بخارا

شهر تاریخی بخارا
شهر بخارا، واقع در جاده ابریشم بیش از ۲۰۰۰ سال قدمت دارد . بخارا با بافت شهری خاصی که عمدتاً دست نخورده باقی مانده است، یکی از کامل ترین نمونه های شهرهای قرون وسطی در آسیای مرکزی به شمار می رود. از بناهای تاریخی این شهر، آرامگاه مشهور اسماعیل سامانی که شاهکار معماری اسلامی قرن دهم محسوب می شود و مدرسه های متعددی که از بقایای قرن هفدهم هستند را می توان نام برد.

شهر بُخارا یکی از کانون‌های دانش و ادب ایران پس از اسلام است که امروز جزیی از قلمرو جمهوری ازبکستان است.

تاریخچه
بخارا پایتخت سامانیان بود، ۸۵٪ مردم آن تا امروز نیز به زبان فارسی با گویش ویژه آسیای مرکزی که امروزه به زبان فارسی تاجیکی معروف شده حرف می‌زنند.

در سالهای ۱۹۲۴ میلادی بخارا و سمرقند با سیاست‌های شوروی پیشین از تاجیکستان جدا گشته و به ازبکستان پیوست. دولت ازبکستان با سیاست فارسی‌ستیزی خود همچنان محدودیت‌های آموزشی و رسانه‌ای سختی بر ضد زبان فارسی پیاده کرده است.

اماکن و ابنیه تاریخی
· ارگ بخارا· بالاحوض ،سده ۱۸ تا ۲۰٫
· آرامگاه سامانی ،سده‌های ۹ تا ۱۰٫
· قبرستان چشمه ایوب ،۱۳۸۰ یا ۱۳۸۴-۱۳۸۵٫
· مدرسه عبدالله‌خان ،۱۵۹۶/۹۸٫
· مدرسه مادر خان ،۱۵۵۶/۵۷٫
· مسجد بلند ،سده ۱۶٫
· مجموعه گاوکشان ،مسجد، مناره، مدرسه. ،سده ۱۶٫
· خانقاه زین‌الدین‌خواجه ،۱۵۵۵٫
· مجموعه پای کلان ،سده‌های ۱۲ تا ۱۴٫
· مجموعه لب حوض ،سده‌های ۱۶ تا ۱۷٫
· مدرسه کاکل‌داش ،۱۵۶۸/۶۹٫
· خانقاه نادر دیوانبیگی ،۱۶۲۰٫
· مدرسه الغ‌بیگ ،۱۴۱۷٫
· مدرسه عبدالعزیزخان ،۱۶۵۲٫
· مسجد بالاحوض ،۱۷۱۲٫
· آرامگاه سیف‌الدین باخرزی ،نیمه دوم سده ۱۳ – سده ۱۴٫
· آرامگاه بیانقلی‌خان ،نیمه دوم سده ۱۴-۱۵ یا ۱۶٫
· مسجد نمازگاه ،سده ۱۲ تا ۱۶٫
· خانقاه فیض‌آباد ،۱۵۹۸/۹۹٫
· مدرسه چهارمنار ،۱۸۰۷٫
· ستارهٔ ماه خاصه، سرای امیر بخارا ،پایان سده ۱۹، آغاز سده ۲۰٫
· چهاربکر ،محل خاکسپاری خاندن شیخ جُبیره. ،۱۵۶۰/۶۳٫

ازبکستان
سرزمین ازبکستان، با ۴۴۷۴۰۰ کیلومتر مربع وسعت در جنوب قزاقستان و دریاچه آرال و نیز شمال افغانستان و ترکمنستان واقع است. تاجیکستان و قرقیزستان همسایگان شرقی آن هستند. ۸۵% سکنه ۲۰ میلیونی آن پیرو آئین اسلام می‏باشند.

در قرن ششم قبل از میلاد بخش اعظم آن تحت‏سلطه هخامنشیان بود. سامانیان که خست‏سلسله ایرانی پس از حکمرانان تکر بودند، در دوران حکومت‏خود در خراسان و ماوراء النهر ،بخشهایی از ازبکستان کنونی. و قسمتی از ایران مرکزی حکومت می‏کردند ،از ۲۶۱ تا ۳۸۹ق. در عهد اسماعیل سامانی، مرکز اقتدار این سلسله بیستر ماوراالنهر بود و بخارا و سمرقند در عهد او چنان ترقی کردند که قسمت عمده‏ای از عالم اسلامی را با درخشندگی تمدن و معارف و ادبیات و هنر، نور و فروغ می‏بخشیدند. مقبره اسماعیل سامانی در بخارا است که خود اثر هنری بسیار زیبائی از این عصر می‏باشد. بخارا یکی از شهرهای بزرگ ماوراالنهر قدیم و مرکز بعضی حکومتهای اسلامی و کانون نشر علوم و معارف اسلامی و ادب ایرانی می‏باشد، نرشخی ،مورخ معروف. عمعق بخارائی شاکر بخاری از دانشمندان این شهر قدیمی‏اند، شیخ الرئیس ابوعلی سینا ،۳۷۰ – ۴۲۸ق. دانشمند بزرگ ایرانی در روستای افشنه از توابع بخارا بدنیا آمد و در بخارا کسب علم نمود.[۲]

بلندترین عمارت بخارا مناره‏ای است ۵/۴۶ متری که مربوط به مسجد کالیان و معروف به برج مرگ می‏باشد. ،زیرا محکومان به مرگ را از بالای آن پرت می‏کردند..این مناره مربوط به ۸ قرن قبل است. بازار جالبی نیز از آثار هنری این شهر است. [۳]

سمرقند یکی دیگر از شهرهای تاریخی ازبکستان است که در نزدیکی بخارا قرار دارد که رود سغد از کنار آن می‏گذرد این شهر در طول ۲۵ قرن تاریخ خود هجوم سپاهیان اسکندر، امیران عرب، گروههای بربر و چنگیزخان را بخود دیده است.صودر عصر تیموریان، سمرقند پایتخت مملکتی بزرگ شد که از دهلی تا دمشق و از دریاچه خوارزم ،آرال. تا خلیج فارس وسعت داشت این دولت ماوراء النهر را به مقامی از اهمیت رسانید که تا آن زمان هیچگاه بدان پایه نرسیده بود. بزرگترین سنگ قبر جهان که بر روی امیر تیمور گورگانی قرار گرفته در این شهر ،سمرقند. است. مسجد جالبی در این شهر وجود دارد تحت عنوان مسجد بی بی خانم که صحن درونی آن ۱۶۷متر طول و ۱۰۹ متر عرض دارد و قطر گنبد فیروزه‏ای آن ۲۰ متر است. ،[۴]از شهرهای تاریخی دیگر ازبکستان تاشکند را می‏توان نام برد که به عنوان بزرگترین شهر آسیای مرکزی، پایتخت این جمهوری نیز می‏باشد. اندیجان. فرغانه و نمنگان از دیگر کانونهای شهری ازبکستان هستند که بدلیل ارزش تاریخی، همه ساله جهانگردها بدانها روی می‏آورند.

در زمان صفویه و افشاریه به دفعات مکرر تلاش شد تا ازبکستان بار دیگر تحت کنترل حکومت مرکزی ایران درآید اما نفوذ روزافزون سران قبائل در افراد و ضعف ایران موجب از دست رفتن تدریجی ازبکستان شد و در سال ۱۸۷۳م این منطقه به اشغال روسها درآمد. پس از سقوط تزارها در انقلاب اکتبر ۱۹۱۷م نظام کمونیستی بر ازبکستان حاکم شد و در سال ۱۹۲۴م رسما جمهوری سوسیالیستی ازبکستان در این سرزمین شکل گرفت که تا سال ۱۹۹۱م برقرار بود. در اواسط این سال، ازبکستان از سلطه مارکسیسم رهایی یافت و نسیم روح بخش آزادی بر آن وزیدن گرفت و معنویت اسلام آن را سیراب نمود.

ازبک‏ها، سنی و پیرو فقه حنفی هستند. دو مدرسه معروف اسلامی یعنی مدرسه میر عرب در بخارا و مدرسه اسماعیل البخاری در تاشکند که در قرن شانزدهم میلادی پدید آمده‏اند، تنها مراکزی‏اند که در هنگام سلطه کرملین مشغول به فعالیت بودند. البته آنان در آغاز به تعطیل این دو مؤسسه مذهبی اقدام کردند و پس از جنگ دوم اجازه فعالیت به این مدارس را دادند. تمام علمای اسلامی در شوروی سابق با تحصیل در مدارس مذکور تربیت می‏شوند. این مدارس نیز انتشار کتب و نشریات اسلامی را به عهده داشتند و اکنون فعالترین و با تحرک‏تر و با کیفیتی افزونتر مسئولیتهای یاد شده را به عهده دارند. در تمام شهرهای آن مساجد متعددی وجود دارد که بویژه در اعیاد اسلامی مشحون از جمعیت نمازگزار می‏شود. گرایش به تصوف نیز در این جمهوری دیده می‏شود و مراکز مهم تعلیم این آئین، در خیوه و بخارا هستند.

مردم ازبکستان از نژاد ازبک بوده و در حال حاضر متجاوز از یک میلیون ازبکی در افغانستان و قریب به ۲۰۰۰۰ نفر در ایالت مسلمان نشین ترکستان شرقی چین ،سین کیانگ. سکونت دراند.

زبان ازبک‏ها ازبکی است که از مشتقات زبان ترکی می‏باشد.

رودهای این جمهوری و نیز دریاچه آرال ،خوارزم سابق. در تولید برق آبی و مشروب نمودن اراضی پنبه این کشور دخالت مهمی دارند. ازبکستان از نظر تولید پنبه در جهان پس از آمریکا و چین مقام سوم را داراست و ۶۰% پنبه شوروی سابق در این جمهوری تهیه می‏شده است. هم اکنون نیز، این محصول از مهمترین اقلام صادراتی این کشور بوده و اکثر اراضی آن به کشت پنبه اختصاص دارد و محصول مذکور کشت تک محصولی [۵]این سرزمین محسوب می‏شود، از نظر تولید انواع کنف مقم اول را در آسیا میانه دارد.

ازبکستان به لحاظ تولید نفت و گاز و معادن ذغال سنگ اهمیت ویژه‏ای دارد[۶]. ،پرورش گوسفند بین روستائیان و عشایر رواج گسترده‏ای داشته و ازبکستان از تولید کنندگان عمده پشم در شوروی بوده است.

فهرست مطالب
شهر تاریخی بخارا   ۱
تاریخچه   ۱
اماکن و ابنیه تاریخی   ۲
ازبکستان   ۳
بخارا و بناهای آجری   ۷
جامعه شناسی شهری و بخارا   ۹
انقراض حکومت طاهریان   ۱۰
سامانیان   ۱۱
نصر اول مؤسس سلسله سامانی   ۱۱
زبان فارسی در دوره سامانیان   ۱۳
پادشاهان سلسله سامانی   ۱۳
منابع:   ۱۵