مقاله بررسی وضعیت مدیریت نگهداری تجهیزات پزشکی در بیمارستان های تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی ایران

دانلود مقاله بررسی وضعیت مدیریت نگهداری تجهیزات پزشکی در بیمارستان های تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی ایران
چکیده
نقش تجهیزات پزشکی در بیمارستان های پیشرفته امروزی و تشخیص و درمان بیماری ها انکار ناپذیر است.کشورهای در حال توسعه با وجود محدودیت منابع مالی به نحو بی رویه ای نسبت به خرید تجهیزات پیچیده و گران قیمت اقدام نموده اند اما در مورد نگهداری این سرمایه های عظیم اقدامات مناسبی انجام نداده اند. در کشور ما نیز مطالعات محدود صورت گرفته بیانگر نابسامانی هایی در زمینه مدیریت نگهداری تجهیزات پزشکی بوده است .
روش پژوهش: پژوهش به صورت مقطعی انجام گرفت و برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه در ۱۰ بیمارستان تحت مطالعه استفاده شد. پس از توزیع و جمع آوری پرسشنامه ها به صورت حضوری، داده ها با استفاده از آمار توصیفی و نرم افزار SPSS مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت.
یافته های پژوهش: طبق نتایج به دست آمده از میان چهار بعد مدیریت نگهداری تجهیزات پزشکی، تنها «برنامه ریزی نگهداری» در وضعیت متوسط قرار داشت و سایر اجزاء با کسب امتیاز کمتر از ۵۰ درصد در حد ضعیف قرار داشتند. بین امتیاز کل مدیریت نگهداری و امتیاز هدایت و هماهنگی نگهداری تجهیزات پزشکی و نیز سن مدیران بیمارستان ها رابطه مستقیمی وجود داشت.
بحث و نتیجه گیری:‌ در مجموع می توان گفت مشکلاتی از قبیل کمبود نیروی ماهر در واحدهای مهندسی پزشکی بیمارستان ها، کمبود بودجه و نا آشنایی مسوولان واحدهای مهندسی پزشکی به تمام وظایف خود موجب شده اند وضعیت مدیریت نگهداری تجهیزات پزشکی در وضعیت ضعیف (نزدیک به متوسط) قرار گیرد. سابقه کم مسوولان واحد مذکور نیز به این امر دامن زده است.

واژه های کلیدی: ‌تجهیزات پزشکی،‌ نگهداری،‌مدیریت نگهداری، بیمارستان ها.

مقدمه:
در بیمارستان های مدرن عصر حاضر، تجهیزات پزشکی به یکی از عناصر لاینفک تبدیل شده اند و در حدود یک سوم تا نیمی از هزینه های پیش بینی شده بیمارستان ها به این بخش اختصاص دارد. جامعه پزشکی در فعالیت های تشخیصی، مراقبتی و درمانی،‌اعتماد روز افزونی بر تجهیزات پزشکی و تکنولوژی پیشرفته پیدا کرده است. در این میان بهره برداری بهینه از تجهیزات مستلزم این امر است که تجهیزات در بیشتر عمر خود آماده به کار و سالم نگه داشته شوند. با ایجاد مدیریت صحیح در نگهداری تجهیزات می توان تجهیزات را در هر لحظه برای نجات جان بیماران به کار برد (۱) . نگهداری تجهیزات پزشکی از سوی سازمان بهداشت جهانی «ایجاد اطمینان در مورد استاندارد بودن کاربری تجهیزات، رعایت شرایط تعیین شده از سوی کارخانه سازنده و تامین نیازهای درمانی» تعریف شده است(۲).
اما اهمیت مساله نگهداری در دهه ۸۰ باعث شد دانشگاه های علوم پزشکی آمریکا به منظور سازماندهی مراکز درمانی، طرح نگهداری و بازسازی بیمارستان ها را به اجرا درآورند. نمونه هایی از این طرح ها که نگهداری تجهیزات پزشکی را در بر می گرفت در کشورهای اروپایی نیز متداول شد و در تحقیقات اولیه مشخص شد اجرای آن ها حدود ۳۵-۳۰ درصد کاهش هزینه در بر داشته است(۳).
همچنین مطالعات نشان داده است با نگهداری مؤثر تجهیزات، هزینه صرف شده برای هر دستگاه ۳۰ درصد کمتر از میانگین هزینه های بیمارستان هایی خواهد بود که فاقد این برنامه هستند(۴). همچنین عمر مفید تجهیزات تا دو برابر افزایش خواهد یافت(۵). به طور کلی می توان گفت مساله نگهداری تجهیزات پزشکی در کشورهای در حال توسعه نسبت به کشورهای توسعه نیافته در خور توجه بیشتری است،‌چرا که علی رغم محدودیت منابع،‌خرید و به کارگیری تجهیزات پزشکی وارداتی در این ممالک به نحوی رویه ای صورت گرفته است(۶).
مطالعات صورت گرفته نشان داده است این کشورها در گذشته توجه چندانی در زمینه نگهداری تجهیزات نداشته اند و طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی همواره ۶۰ درصد تجهیزات پزشکی آن ها به علل مختلف قابل استفاده نبوده اند(۷). مطالعات انجام شده در کشور ما نیز نشان داده است موضوع نگهداری تجهیزات تا حدود زیادی مورد غفلت بیمارستان ها و مسوولان امر قرار گرفته است.
شایان ذکر است پس از راه اندازی و تاسیس اداره تجهیزات و مهندسی پزشکی در معاونت درمان و داروی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران و تاسیس واحدهای مهندسی پزشکی در این بیمارستان ها در اواخر سال ۱۳۷۹،هیچ مطالعه ای در زمینه پژوهش حاضر صورت نگرفته است و این پژوهش مدیریت نگهداری تجهیزات پزشکی را در قالب چهار بعد اصلی مدیریت یعنی برنامه ریزی؛ سازماندهی، هدایت و هماهنگی؛ و کنترل مورد بررسی قرار داده است.

روش پژوهش:
پژوهش حاضر به صورت مقطعی انجام گرفت. در این مطالعه بیمارستان های تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی ایران واقع در شهر تهران مورد بررسی قرار گرفتند. از میان این ۱۴ بیمارستان ، ۴ بیمارستان فاقد واحد مهندسی پزشکی بودند و در آن ها مدیریتی بر نگهداری تجهیزات پزشکی اعمال نمی شد و به همین دلیل از مطالعه خارج شدند. بنابراین جامعه پژوهش را می توان ۱۰ بیمارستان دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران در شهر تهران بر شمرد که دارای واحد مهندسی پزشکی بودند. اعضای جامعه پژوهش نیز عبارت بودند از مدیران بیمارستان ها، مسوولان واحدهای مهندسی پزشکی و مسوولان واحدها و بخش های تشخیص درمانی که به طور کامل و بدون نمونه گیری در پژوهش شرکت داده شدند.
برای گردآوری داده ها از پرسشنامه استفاده شد. پرسشنامه با استفاد از متون داخلی و خارجی و نظرات کارشناسان ادارات تجهیزات و مهندسی پزشکی دانشگاه و وزارتخانه و تنی چند از مهندسان پزشکی تدوین شد تا روایی محتوایی آن تامین گردد. پس از این مرحله ۴۹ پرسش طراحی شده در قالب سه پرسشنامه برای اعضای پژوهش تقسیم بندی شد. بدیهی است پرسشنامه ها طبق اهداف ویژه در برگیرنده چهار بعد اصلی مدیریت نگهداری تجهیزات پزشکی، یعنی برنامه ریزی؛ سازماندهی؛ هدایت و هماهنگی؛ وکنترل نگهداری بودند. برای تعیین پایایی پرسشنامه ها نیز از روش آزمون- باز آزمون استفاده شد و ضرایب همبستگی بین پاسخ ها در پرسشنامه مدیران، مسوولان واحدهای مهندسی پزشکی و مسوولان واحدهای تشخیصی درمانی به ترتیب ۸۸،۹۰و ۸۴ درصد محاسبه شد. توزیع و جمع آوری پرسشنامه ها با مراجعه پژوهشگر صورت گرفت و در مجموع ۹۸ پرسشنامه کامل به دست آمد.
برای استخراج نتایج از آمار توصیفی و نرم افزار SPSS استفاده شد. از آن جا که عملکرد بیمارستان تا حدود زیادی منوط به عملکرد مسوولان واحدهای مهندسی پزشکی می باشد، در این مطالعه نتایج به صورت کلی ارائه شده و از اعلام نتایج به تفکیک بیمارستان ها خودداری شده است.

یافته های پژوهش
در این مطالعه ۸۰ درصد بیمارستان ها آموزشی- درمانی و ۲۰ درصد مابقی درمانی بودند. همچنین ۴۰ درصد بیمارستان ها عمومی و سایر آن ها تخصصی بودند. در این بیمارستان ها بیست نوع بخش و واحد تشخیصی- درمانی مورد مطالعه قرار گرفت. در میان مدیران بیمارستان ها ۸۰ درصد مدیران مرد و مابقی زن بودند. میانگین سنی مدیران ۵/۴۷ و میانگین سابقه آنان در پست مدیریت بیمارستان ۱/۱۷ سال بود. ۴۰ درصد مدیران دارای مدرک تحصیلی کارشناسی، ۴۰ درصد کارشناسی ارشد و ۲۰ درصد دکترای تخصصی یا Ph.Dبودند. رشته تحصیلی مدیران بیمارستان در ۳۰ درصد موارد مدیریت خدمات بهداشتی درمانی و در ۵۰ درصد موارد مدیریت دولتی بود.
در میان مسوولان واحدهای مهندسی پزشکی نیز ۹۰ درصد زن و ۱۰ درصد مرد بودند. میانگین سنی آنان ۹/۲۸ ومیانگین سابقه کار آنان در پست مربوط ۳ سال بود. تمام اِِِِِِِِِِِِِِِِِِین ِ افراد دارای مدرک تحصیلی کارشناسی بودند و ۹۰ درصد آنان نیز در رشته مهندسی پزشکی تحصیل کرده بودند.
اما در مورد هدف ویژه اول،‌یعنی بررسی وضعیت برنامه ریزی نگهداری تجهیزات پزشکی، اطلاعات به دست آمده حاکی از آن بود که وضعیت برنامه ریزی با حدود ۵۳ درصد ا متیاز، در حد متوسط قرار داشت. در میان ۱۰ بیمارستان مورد مطالعه هم ۶ بیمارستان در وضعیت متوسط (امتیاز بالاتر از ۵۰ درصد) و ۴ بیمارستان در وضعیت ضعِِیف قرار داشتند.شایان ذکر است عامل «دریافت ضمانت نامه و اسناد خرید و نگهداری تجهیزات پزشکی از فروشنده به هنگام خرید» بیشترین امتیاز و عامل «تعیین حداکثر کارکرد روزانه، هفتگی، ماهانه از سوی واحد مهندسی پزشکی» کمترین امتیاز را کسب نمودند (جدول۱).
در مورد هدف ویژه دوم،یعنی بررسی وضعیت سازماندهی نگهداری تجهیزات پزشکی ، اطلاعات نشان دهنده وضعیت ضعیف بودند ( ۴۵درصد ) . در میان اِین عناصر نِیز ‌عامل «وجود کمیته تجهیزات پزشکی به صورت جداگانه و مستقل در بیمارستان» با میانگین ۹۰ درصد، بیشترین امتیاز را کسب نمود و از طرف دیگر هم« وجود چارت سازمانی مشخص و رسم شده برای تیم مهندسی پزشکی بیمارستان» با حدود ۱۷ درصد امتیاز،‌ضعیف ترین مورد تشخیص داده شد (جدول۲). در میان بیمارستان های مورد مطالعه نیز ۷ بیمارستان با کسب کمتر از ۵۰ درصد امتیاز در وضعیت ضعیف قرار داشتند و ۳ بیمارستان با کسب امتیاز ۵۰ تا ۷۵ درصد، دارای وضعیت متوسط بودند.
هدف ویژه سوم به بررسی وضعیت هدایت و هماهنگی امور نگهداری تجهیزات پزشکی اختصاص یافته بود. بیمارستان های تحت بررسی از این حیث حدود ۴۸ درصد امتیاز را کسب نمودند. «ارائه گزارش عملکرد سالانه واحد مهندسی پزشکی در زمینه نگهداری» با دریافت حدود ۹۰ درصد امتیاز نقطه قوت این بعد مدیریت نگهداری به شمار می رفت. « آموزش کاربران تازه وارد از سوی واحد مهندسی پزشکی بیمارستان» نیز با حدود ۱۷ درصد امتیاز،‌نقطه ضعف این بعد بود (جدول۳). ۴ بیمارستان دارای وضعیت متوسط و ۶ بیمارستان دارای وضعیت ضعیف بودند.
هدف ویژه چهارم و آخر مطالعه نیز به بررسی وضعیت کنترل نگهداری تجهیزات پزشکی اختصاص یافته بود. میانگین امتیاز کسب شده در این زمینه ۴۸ درصد بود که «تهیه شناسنامه تجهیزات پزشکی» با ۱۰۰ درصد امتیاز قوی ترین و «وجود نرم افزار مدیریت تجهیزات پزشکی در بیمارستان هاِِِِ»با ۱۰ درصد، ضعیف ترین عنصر این بعد بوده اند (جدول۴). از میان بیمارستان ها نیز ۲ بیمارستان دارای وضعیت متوسط و سایر بیمارستان ها دارای وضعیت ضعیف بودند.