مقاله اعتصاب و شناخت جایگاه آن در دو دیدگاه حقوقی و فقهی

دانلود مقاله اعتصاب و شناخت جایگاه آن در دو دیدگاه حقوقی و فقهی

مقدمه:

واژه اعتصاب از کلماتی محسوب می شود که در ذهن هرشخص نوعی تقابل را به ذهن می آورد وهنگامی که این تقابل در عرصه روابط کارگر و کارفرما ایجاد شده باشد آن را اعتصاب کارگری بیان می کنند سوای نوع تعامل و تحلیل های حقوقی در زمینه اعتصاب نکته ای که نمی توان منکر آن شد واقعیت عینی اعتصاب می باشد. روزی نیست که کارگران واحدهای تولیدی و خدماتی در گوشه و کنار دنیا وحتی کشور خودمان برای برآوردن خواستهای خود به این حربه متوسل نشوند وبه نوعی کارفرمایان و حتی حاکمیت را به چالش دعوت ننمایند ومتاسفانه دراین میان پاره ای از گروههای سیاسی از این ابزاری برای رسیدن به مطامع سیاسی خود استفاده می کنند. نکته پراهمیت این است که بتوان با درک صحیح این واقعیت و نیز وجوه افتراق آن با اعمال پرتنش دیگر مانند اغتشاش بتوانیم این واقعیت اجتماعی را درمسیر صحیح هدایت نماییم.در کشور ما نیز واژه اعتصاب در هفتاد، هشتاد سال اخیر کار برده می شود از اعتصاب کارگران چاپخانه تهران ورشت که شاید جزوء اولین اعتصابات محسوب می شود تا اعتصاب کارگران شرکت نفت برای پیروزی انقلاب اسلامی و صدها اعتصاب دیگر بعد از پیروزی انقلاب.

مسئله ای که پررنگ جلوه می کند نحوه تعامل حاکمیت با این واقعیت می باشد که گاهی آن را پذیرفته مانند قانون کار ۱۳۲۵ (تصویبنامه هیئت وزیران) وگاه آن را غیر قانونی اعلام نموده است ماننددستورالعمل شورای انقلاب ۱۳۵۸ و گاه آنرا مسکوت گذاشته است مانند قانون کار فعلی.

هدف از ارائه این مقاله با توجه به محدودیتهای منابع تحقیق در واقع آشنایی با این واقعیت عینی و شناخت جایگاه آن در دو دیدگاه حقوقی و فقهی می باشد.

–

چکیده:

در طول شکل گیری و تکامل روابط کار همواره یکی از مهمترین موضوعات که ذهن حاکمیت و کارفرما و کارگران رابه خود مشغول داشته است در واقع نوع منفی تعامل در کار یا همان تقابل در روابط کار می باشد تقابلی که می تواند در قالب  کم کاری بد کارکردن….ودر نهایت اعتصاب را منجر گردد.

حال با بیان اقسام تقابل به جایگاه مهمترین وشاید حساس ترین نوع تقابل در عرصه کار یعنی اعتصاب می پردازیم:اعتصاب یعنی دست از کار کشیدن جمعی از کارگران برای رسیدن به اهداف صنفی وشغلی خود.اهدافی که کارگران آن راجزء حقوق پایمال شده خود می دانند و کارفرمایان در اکثر موارد آن را نوعی زیاده خواهی تلقی می کنند ودر نهایت حاکمیت با توجه به نوع حکومت و فرهنگ حاکم بر اجتماع در بیش تر موارد به دیده شک به آن می نگردد.در تحقق حاضرسعی گردیده است با بررسی این واقعیت عینی و نیز جایگاه آن در جوامع به شناخت هرچه بیشتر این پدیده کمک نماید.

برای شناخت پدیده اعتصاب می بایست در ابتدا به ارکان حقوقی شکل دهنده آن ت.وجه شود ارکانی که شامل قطع کار دسته جمعی بودن خاص کارگران  وجود رابطه کارگران و کارفرمایی و صنفی بودن خاص کارگران به دوراز منازعات سیاسی می گردد.

حال با شناخت این عوامل سعی شده است به تاریخچه و نحوه تعامل دولتها اشاره گردد واقعیتی که نمی توان کتمان نموددر گذشته نه چندان دور دولتها و کارفرمایان درهنگام روبروی با این پدیده سعی در کنترل و نیز برخورد سخت و فیزیکی با این قضیه می نمودند وبعدها با گسترش صنعت و عصر ماشینیسم و توسعه روابط کارگری و تشکیل سندیکاها و تشکلات مستقل کارگری تا حد زیادی کارگران توانستند به خواستهای مشروع خود برسند. حال با درک وقایع بالا به بررسی این پدیده اجتماعی در حقوق ایران می پردازیم برای این امر ابتدا آن را به دو بخش اصلی یعنی قبل از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی وپس از پیروزی انقلاب اسلامی تقسیم می نماییم وبا اولین حقوق کار مدون که اگرچه از سوی مجلس شورای ملی به تصویب نرسیده و توسط هیئت دولت نهائی گردیده برخورد می کنیم شاید به توجه به آزادیهای اجتماعی اوایل دهه۱۳۲۰ است که دراین تصویبنامه برای اولین بار حق اعتصاب به صراحت به کارگران اعطا می گرددحقی که بعدها در هیچ یک از قوانین بعدی به این صراحت داده نشده پس از آن به قانون کار سال ۱۳۲۸ اشاره می کنیم که حق اعتصاب در قالب مفهوم مخالف اگرچه پذیرفته شده بود اما حاکمان وقت تمام سعی و توان خود را برای جلوگیری از اجرای این حق بکار بسته بودند ودر نهایت به آخرین قانون کار رژیم گذشته بر می خوریم قانونی که هرگز اعتصاب را به رسمیت نشانخت واگرچه پاره ای از حقوق دانان با استناد به برخی از مفاهیم در این قانون اظهار داشته اند که اعتصاب کارگری درآن به نوعی بیان گردیده است ولی واقعیت جامعه آن روز وبرخورد شدید رژیم با معترضان خلاف این امر را نشان می دهد پس از پیروزی انقلاب اسلامی با توجه به ضروریات عنوان شده در تحقق سعی و اهتمام برای نگارش قانون کار جدید برداشته شد که البته هربار بنا به دلایلی عقیم باقی می ماند گاه با انتشار در روزنامه کیهان واعتراض کارگران نسبت به آن در سالهای آغازین دهه شصت شمسی و خواه به علت تغییر در راس تصمیم گیرندگان در عرصه روابط کار.

تا سال ۱۳۶۹ که اولین قانون کار بعد از انقلاب به تصویب مجمع تشخیص مصلحت نظام رسید قانونی که با پیش نویس اولیه آن به دلیل مخالفت شورای نگهبان تغییرات بسیاری یافته بود دراین قانون اسمی از اعتصاب برده شند وسعی در تلاش گروهی از نمایندگان برای گنجاندن حق اعتصاب با مخالفت شدید شورای نگهبان واعلان مغایرت آن با شرع مقدس  به سرانجام نرسید.

حال اگر اعتصاب در واحدهای کارگری به رسمیت شناخته نشده است و در واقع ممنوع گردیده است ولی روزانه شاهد این واقعیت هستیم که کارگران زیادی از واحدهای صنعتی یا خدماتی دست از کار می کشند وحتی روزهای متمادی برسرکار خود حاضر نمی شوند و متولیان امر این قبیل حرکات را تحت عناوین مختلف از قبیل اعتراض، تحصن، بحران واغتشاش مورد بررسی قرار می دهند در تحقیق فوق به تعریف هریک از این واژگان ونیز نحوه تعامل دستگاههای ذی ربط اشاره گردیده است.

در فصل دوم تحقیق با در نظر گرفتن این امر که برای اعتصابات جایگاه قانونی مشخصی تا پیش از نظر مقام معظم رهبری وجود نداشته است به بررسی فقهی امر اعتصاب و نیز آثار فقهی قطع کار می پردازیم دراین بخش به سوال ذیل پاسخ می دهیم که آیا در ضمن عقد کار امکان حق شرط برای کارگران وجود دارد یا نه به صورت مختصر اشاره می کنیم.

–

فهرست

مقدمه: ۱

چکیده: ۲

فصل اول: اعتصاب از دیدگاه حقوقی.. ۵

بخش اول: مفهوم و ارکان اعتصاب… ۵

۱- تعریف اعتصاب… ۵

۲- ارکان اعتصاب… ۶

الف: قطع کار. ۶

ب: دسته جمعی بودن این اقدام. ۷

ج: وجود رابطه کارگری و کارفرمایی.. ۸

د: شغلی بودن خواستهای کارگران: ۹

۳- ویژگیها و  ابعاد اجتماعی اعتصاب: ۱۱

۴- اعتصاب کارگری در چارچوب قانون. ۱۳

۵- تاریخچه اجمالی تکامل اعتصابات: ۱۴

بخش دوم: آثار اعتصاب… ۱۶

طرح بحث: ۱۶

۱- اثر اعتصاب بر رابطه کارفرما و کارگران اعتصابی: ۱۷

الف: تعلیق قرارداد کار: ۱۷

ب: محروم شدن از دستمزد. ۲۰

۲- اثر اعتصاب بر رابطه کارفرما و سایرین: ۲۱

۳- بررسی اعتصابات کارگری در راستای منافع ملی یا جناحی.. ۲۴

۱- فقدان تشکلات مستقل کارگری: ۲۵

۲- در صورت وجود تشکلات کارگری مستقل: ۲۵

بخش سوم: اعتصاب در حقوق ایران. ۲۶

۱- پیش از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی: ۲۶

۲- پس از پیروزی انقلاب اسلامی.. ۳۱

الف ) قبل از تصویب قانون سال ۱۳۶۹٫ ۳۲

قانون کار ۱۳۶۹٫ ۳۴

نظریه ۴۸۵۵ شورای نگهبان قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران: ۳۶

فصل دوم: اعتصاب از دیدگاه فقهی.. ۴۲

بخش اول: مشروعیت اعتصاب… ۴۲

طرح بحث: ۴۲

کتاب و سنت: ۴۲

تجویز اعتصاب به موجب شرط ضمن عقد: ۴۴

عدم مخالفت با کتاب و سنت… ۴۴

تحلیل حرام- تحریم حلال. ۴۵

عدم مخالفت با مقتضای عقد: ۴۸

تجویز اعتصاب توسط قانونگذار: ۵۰

الف) تجویز اعتصاب به موجب حکم حکومتی.. ۵۰

ب) قانونگذار عادی: ۵۱

بناء عقلاء و حق اعتصاب: ۵۳

تعریف بناء عقلاء: ۵۴

بخش دوم: بررسی فقهی آثار اعتصاب… ۵۹

تاثیر اعتصاب نسبت به قرارداد: ۵۹

الف) فسخ عقد کار: ۶۰

ب) انفساخ عقد: ۶۱

ج) تعلیق: ۶۱

۳- عقد کار و شرایط جدید پس از اعتصاب : ۶۳

اعتصاب و خسارتهای ناشی از آن: ۶۴

– انواع سبب… ۶۷

– انواع منفعت… ۷۱