نقش مکمل گیاه دارویی رزماری یا ویتامین E بر عملکرد و بهبود کیفیت و ماندگاری گوشت در جوجه های گوشتی

دانلود مقاله نقش مکمل گیاه دارویی رزماری یا ویتامین E بر عملکرد و بهبود کیفیت و ماندگاری گوشت در جوجه های گوشتی

مقاله تحصیلی برای دریافت درجه کارشناسی ارشد رشته علوم دامی گرایش تغذیه دام و طیور
چکیده:
در این آزمایش اثرات سطوح مختلف پودر برگ خشک شده گیاه دارویی رزماری (۳۰۰ ،۵۰۰ و ۷۰۰ میلی گرم در کیلوگرم جیره) و ویتامین E (400میلی گرم درکیلوگرم جیره) بر عملکرد جوجه های گوشتی وکیفیت و ماندگاری گوشت از۱۴ تا ۴۲ روزگی مورد بررسی قرارگرفت. ۲۰۰ قطعه جوجه خروس گوشتی به ۵ تیمار آزمایش اختصاص داده شدند و هر تیمار شامل ۴ تکرار و درهر تکرار ۱۰ قطعه جوجه گوشتی قرار داده شد. این آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی اجرا گردید و تیمارها به مدت ۴ هفته با جیره آزمایشی تغذیه شدند و به صورت هفتگی ارزیابی و مقایسه شدند. نتایج آزمایش نشان داد که با افزایش سطح پودر خشک شده برگ گیاه دارویی رزماری در جیره جوجه های گوشتی، میانگین وزن زنده جوجه ها، افزایش وزن و مصرف خوراک در جوجه ها به طور معنی داری افزایش یافت ، اما ضریب تبدیل تغییر چندانی نداشت، البته در مجموع بهبود ضریب تبدیل مشاهده شد. سطح گلوتامیک پیرووات ترانس آمیناز کبدی نیز با افزایش سطح رزماری و ویتامین E کاهش یافت. افزودنی های فوق بر چربی محوطه بطنی و وزن لاشه شکم خالی تاثیر گذار بود و افزایش معنی داری با افزایش سطوح رزماری و افزودن ویتامین E مشاهده شد. با افزودن ویتامین E و پودر رزماری کیفیت لاشه و خواص حسی گوشت (تردی، شکنندگی، طعم و بو) بهبود یافت و اکسیداسیون چربی ها به تعویق افتاد، در نتیجه ماندگاری گوشت افزایش یافت. غلظت مالون دی آلدهید و عدد TBA در هر سه حالت تغییرات گوشت کاهش یافت و نقش ویتامین E موثر تر بوده است. از نظر اقتصادی در بین تیمارهای مختلف، تفاوت قابل توجهی از نظرهزینه تمام شده وزن نهایی مشاهده شد وکاهش هزینه با افزودن پودر رزماری و ویتامین E به جیره نسبت به گروه شاهد مشاهده شد،که تاثیر مثبت برگ گیاه دارویی رزماری و ویتامین E در تغذیه جوجه های گوشتی را نشان می دهد.

کلیدواژه: پودر برگ رزماری، ویتامینE، اکسیداسیون چربیها، عملکرد جوجه های گوشتی،کیفیت گوشت.

مقدمه:
تغذیه علمی است که احتیاجات کمی و کیفی غذای انسان و حیوانات را معین می‌کند. امروزه با تمام پیشرفتهایی که در شئون مختلف حیات آدمی پدیدار گشته، مسئله تغذیه از نظر اقتصادی و اجتماعی در درجه اول اهمیت در جوامع بشری قرار گرفته است. به طوری که سطح تمدن و درجه موفقیت اجتماعی و پیشرفت هر جامعه‌ای را از چگونگی تغذیه آنها مورد ارزیابی قرار می‌دهند. از آنجائیکه سلامتی، پویایی و شکوفایی استعدادهای هر جامعه، در گرو تغذیه صحیح و کافی، به ویژه پروتئین حیوانی افراد آن جامعه است، بنابراین تامین پروتئین حیوانی در توسعه هر چه بیشتر دامپروری، به ویژه در صنعت پرورش طیور، ضرورت انکار ناپذیری را پیدا می‌کند. پرورش طیور چنانچه بر روی اصول علمی و صحیح استوار شود به آسانی می‌تواند جوابگوی قسمت زیادی از احتیاجات پروتئینی کشور ما باشد.
هدف از تنظیم جیره جوجه‌های گوشتی و مرغ‌های تخمگذار، تامین غلظت مطلوب مواد مغذی با قیمت منطقی جهت رشد و تولید مطلوب و بهره وری مطلوب از خوراک می‌باشد. به منظور اطمینان از بلع، هضم، حفاظت از تخریب، جذب و انتقال مواد مغذی به داخل سلولهای بدن، گاهی علاوه بر مقادیر مطلوب و متعادل مواد مغذی، از برخی افزودنیهای خوراکی غیرمغذی درجیره استفاده می شود،که در جهت تغییر سوخت و ساز جوجه ها به منظور رشد بهتر یا تولید محصولات نهایی مطلوب‌تر در خوراک می‌باشد.
مهمترین روابط متقابل موثر بر احتیاجات مواد مغذی ، انرژی و پروتئین، تغذیه و بیماری، انواع مختلف تنشها، عوامل موثر برکیفیت و ماندگاری گوشت و تخم مرغ می باشد. در گوشت و فرآورده‌های گوشتی اکسیداسیون چربی یکی از مهمترین دلایل افت کیفیت است، زیرا باعث فساد گوشت و ایجاد بی رنگی می‌شود و این تغییرات سبب عدم پذیرش گوشت و فرآورده‌های آن از طرف مصرف کننده می‌گردد. نشان داده شده که بر اثر این تغییرات فروش گوشت به میزان ۴/۵ درصد و فرآورده‌های آن ۷/۳ درصدکاهش می‌یابد. در صنعت گوشت و فرآورده‌های گوشتی برای کاهش این تغییرات از افزودنی‌های مصنوعی با خاصیت آنتی اکسیدانی بسیار استفاده می‌شود. ولی در دهه اخیر به دلیل مشاهده خطر سرطان‌زایی و انزجار مصرف کننده‌ها، از این افزودنی‌های مصنوعی کمتر استفاده می‌شود و برای افزایش عمر ماندگاری و سلامتی غذا می‌توان از افزودنی‌های طبیعی با خاصیت آنتی اکسیدانی استفاده کرد (بوتسوگلو و همکاران، ۲۰۰۷). همچنین در گوشت و فرآورده‌های گوشتی علاوه بر اکسیداسیون چربی و بی رنگ شدن، رشد میکروارگانیسم های مولد فساد نیز یکی دیگر از دلایل افت کیفیت است که برای حفظ کیفیت از افزودنی‌های مصنوعی با خاصیت آنتی اکسیدانی و ضد میکروبی در سطح وسیعی استفاده می‌شود که نیاز به جایگزینی طبیعی برای آنهاست. در سالهای اخیر تحقیقات گسترده‌ای به منظور به کارگیری این ترکیبات در مواد غذایی به جای آنتی اکسیدانهای مصنوعی به مورد اجرا قرار گرفته است. نکته در خور توجه در مورد آنتی اکسیدانهای طبیعی آن است که نه تنها فاقد زیانهای آنتی اکسیدانهای مصنوعی هستند (برای مثال مواردی از سرطان‌زایی در حیوانات آزمایشگاهی مشاهده شده است) بلکه مصرف آنها می‌تواند به حفظ تامین سلامت بیشتر برای انسان بینجامد.
خوشبختانه به علت شرایط اقلیمی مناسب و سایر فاکتورهای خاص جغرافیایی دیگر و محدود بودن اراضی کشاورزی و کمبود آب در کشور سعی شده تا منابع جدید خوراکی موجود در کشور شناسایی و مورد ارزیابی کمی و کیفی قرار گیرد. در این راستا استفاده از گیاهان دارویی می‌تواند کاربرد داشته باشد زیرا در بسیاری از نقاط کشور به فراوانی قابل کشت هستند. اطلاعات مربوط به اثرات و خواص گیاهان دارویی از زمانهای دور سینه به سینه منتقل گشته، با آداب و سنت های قومی نیز در آمیخته، سرانجام با زحمت زیاد از طریق تجربه‌های مدید، اثرات و خواص آنها در اختیار نسل های معاصر قرار گرفته است. بیش از سه هزار سال پیش از میلاد مسیح از گیاهان دارویی به عنوان دارو استفاده کرده‌اند. مردم یونان باستان خواص دارویی برخی از گیاهان را به خوبی می‌دانسته‌اند. استفاده صحیح از این گیاهان دارویی مستلزم شناخت و بررسی دقیق ترکیبات شیمیایی موجود درآنهاست. از طرف دیگر با توسعه داروهای سنتتیک استفاده از داروهای گیاهی تا اندازه‌ای منسوخ گردید، ولی عوارض جانبی زیاد و نامطلوب داروهای سنتتیک و عدم سازگاری آنها با طبیعت جانداران سبب شد تا در پی جایگزینی مناسب برای آنها باشیم . استفاده صحیح از این گیاهان دارویی مستلزم شناخت و بررسی دقیق ترکیبات شیمیایی موجود درآنهاست. از قرن نوزدهم کوشش جهت استخراج مواد موثراز گیاهان دارویی و تعیین معیار برای مصرف شروع شد. در شعری منسوب به نظامی یک تعریف عام برای گیاهان دارویی ارائه شده است:
نروید بر زمین هرگز گیاهی که ننوشته است بر برگش دوایی
مهمترین ویژگی گیاهان دارویی را طبق فصلنامه گیاهان دارویی، به شرح زیر می‌توان خلاصه کرد:
۱- در پیکره این گیاهان مواد خاصی ساخته و ذخیره می‌شود که این مواد خواص متعددی دارند ماده موثرفعال به میزان بسیار کم ساخته می‌شود.
۲- ممکن است اندام خاصی چون ریشه، ساقه، برگ، گل وغیره حاوی مواد موثره مورد نظر باشند و ممکن است نتوان تمام اندام گیاه را منبع دارویی دانست.
۳- معمولا از اندام مورد نظر به صورت تازه استفاده نمی‌شود. باید تحت تاثیر عملیات خاصی چون تمیز کردن، هوا خوردن، خشک کردن و یا استخراج و تصفیه قرار گرفته و سپس مورد استفاده واقع شوند.
۴- گیاهان دارویی حاوی مواد موثره در موارد خاص قابل استفاده‌اند.
دلایل رویکرد جهانی به گیاهان دارویی شامل موارد زیر است:
۱- تهیه برخی از مواد موثره به طور مصنوعی امکان پذیر نیست و تنها به صورت طبیعی از گیاهان قابل استخراج است.
۲- مواد دارویی مصنوعی (شیمیایی) هر چند به طور سریع اثر می‌بخشند و دارای یک تاثیر مشخص می‌باشند، ولی در اکثر موارد عوارض جانبی نامطلوبی به جای می‌گذارند در حالی که مواد گیاهی تاثیر مفید و اثرات جانبی خوبی بر سلامتی دارند.
۳- مواد موثرگیاهان اشتها آور هستند و سبب هضم مواد غذایی و سلامت کار دستگاه گوارش می‌شوند.
۱-۲- هدف از انجام این آزمایش:
این مقاله سعی داشته که جیره ایده‌آلی که برطرف کننده تمام مواد مغذی و احتیاجات حیوانی باشد و در نهایت باعث کاهش هزینه تولید و بهر‌ه‌وری خوراک گردد را تنظیم نماید و به اثرات استفاده از گیاه دارویی رزماری و ویتامین E به عنوان آنتی اکسیدانهای طبیعی در تغذیه طیور گوشتی به منظور ارزیابی کیفیت و ماندگاری گوشت و عملکرد جوجه‌های گوشتی به عنوان جایگزینی مناسب و فراوان به جای آنتی اکسیدانهای مصنوعی و گران قیمت رایج بپردازد. از آنجا که منبع مهم آنتی اکسیدانهای طبیعی، گیاهان هستند رزماری به عنوان گیاهی شناخته می‌شود که بالاترین خواص آنتی اکسیدانی را دارد. در این طرح سعی شده تمام عواملی که موجب بهبود راندمان مصرف خوراک و بهره‌وری آن در طیور می‌شود مد نظر قرار دهد. تا بتوان توصیه‌ای علمی بر پایه تحقیقات انجام گرفته در گذشته و حال را برای تهیه و آماده سازی جیره جوجه‌های گوشتی و بهبود روز افزون کیفیت گوشت ارائه داد. لذا این آزمایش با توجه به عوامل یاد شده در بالا به منظور بررسی اهداف ذیل طراحی و اجرا شده است:
۱- بررسی کیفیت و ماندگاری گوشت پس از کشتار و در دماهای مختلف
۲- بررسی تغییرات اکسیداسیون چربیها پس از کشتار، پس از دو هفته انجماد و پس از بررسی گرمایی
۳- بررسی افزایش وزن و راندمان غذایی و مصرف خوراک در جوجه‌های گوشتی در طول آزمایش

فهرست مطالب
ا فهرست جداول ج
فهرست شکل ها ح
فصل اول – پیشگفتار
۱-۱- مقدمه ۲
۱-۲- هدف از انجام این آزمایش ۴
فصل دوم – بررسی منابع
۲-۱- عوامل فرآیند اکسیداسیون ۶
۲-۲- فساد چربی ۶
۲-۳- آنتی اکسیدانها ۸
۲-۳-۱- انواع آنتی اکسیدانها ۸
۲-۳-۱-۱- انواع آنتی اکسیدانهای سنتزی یا مصنوعی ۸
۲-۳-۲- عوامل پراکسیداسیون ۹
۲-۳-۲-۱- فعالیت رادیکالهای آزاد ۹
۲-۳-۲-۲- تشکیل رادیکالهای آزاد ۹
۲-۳-۲-۳- مراحل تشکیل رادیکالهای آزاد بر اثر اکسیداسیون چربی ۱۰
۲-۳-۲-۳-۱- مرحله شروع واکنش ۱۰
۲-۳-۲-۳-۲- مرحله گسترش ۱۰
۲-۳-۲-۳-۳- مرحله پایانی ۱۰
۲-۳-۳- مکانیسم عمل آنتی اکسیدانها ۱۰
۲-۳-۳-۱- شکستن زنجیره ۱۰
۲-۳-۳-۲- راه بازدارنده ۱۱
۲-۴- گیاه شناسی رزماری ۱۲
۲-۴-۱- اختصاصات رده بندی تیره نعناعیان ۱۲
۲-۵- خصوصیات عمومی خانواده نعناعیان ۱۲
۲-۶- خصوصیات اختصاصی رزماری ۱۳
۲-۷- ترکیبات شیمیایی رزماری ۱۳
۲-۸- خواص روغن فرار ۱۴
۲-۹- بازده اسانس حاصل از برگ گیاه رزماری ۱۴
۲-۱۰- اثر ضد میکروبی رزماری ۱۴
۲-۱۱- اثر آنتی اکسیدانی رزماری ۱۵
۲-۱۲- روش های تعیین سطوح آنتی اکسیدانهای رزماری ۱۶
۲-۱۳- ویتامین E 17
۲-۱۳-۱- خاصیت آنتی اکسیدانی ویتامین E 17
۲-۱۳-۲- مواد ضد ویتامین E 18
۲-۱۴- موارد مصرف رزماری و ویتامین E در تغذیه دام ۱۸
۲-۱۵- مزایای استفاده از رزماری به عنوان طعم دهنده در صنعت طیور ۱۹
۲-۱۶- تاثیر طعم دهنده های خوراک بر روی کیفیت گوشت ۲۰
۲-۱۷- بررسی تحقیقات انجام شده پیرامون استفاده از رزماری و ویتامین E درجیره های غذایی طیور ۲۱
فصل سوم – مواد و روشها
۳-۱- زمان ومحل آزمایش ۲۵
۳-۲- مشخصات سالن انجام آزمایش ۲۵
۳-۳- آماده سازی سالن پرورش ۲۵
۳-۴- رعایت پیشگیری از بیماریها در طول دوره پرورش ۲۶
۳-۵- تهیه جوجه ها و نحوه انتقال آنها به سالن مرغداری ۲۶
۳-۶- برنامه های مدیریتی کنترلهای روزانه ۲۶
۳-۶-۱- کنترل دمای سالن ۲۶
۳-۶-۲- کنترل رطوبت ۲۶
۳-۶-۳- کنترل تهویه ۲۷
۳-۶-۴- کنترل سیستم روشنایی ۲۷
۳-۶-۵- کنترل سیستم آبخوریها ۲۷
۳-۶-۶- کنترل مصرف آب و دان ۲۸
۳-۶-۷- برنامه واکسیناسیون ۲۸
۳-۶-۸- تهیه مواد اولیه خوراک پایه ۲۸
۳-۷- تهیه پودر گیاه دارویی رزماری و ویتامین E 28
۳-۸- تعیین مواد متشکله پودر رزماری در آزمایشگاه ۲۹
۳-۸-۱- برآورد بازده استخراج ۲۹
۳-۹- نتایج مربوط به تعیین مواد مغذی گیاه دارویی رزماری ۳۰
۳-۱۰- تعیین مواد مغذی گیاه رزماری در آزمایشگاه ۳۱
۳-۱۱- جیره ها و مواد خوراکی مورد استفاده ۳۱
۳-۱۲- صفات مورد اندازه گیری ۳۳
۳-۱۲-۱- افزایش وزن جوجه ها ۳۳
۳-۱۲-۲- خوراک مصرفی ۳۳
۳-۱۲-۳- ضریب تبدیل غذایی ۳۳
۳-۱۲-۴- مقادیر وزنی قسمتهای مختلف لاشه ۳۳
۳-۱۲-۵- اندازه گیری خصوصیات کیفی گوشت ۳۴
۳-۱۲-۶- فرا سنجه های خونی ۳۴
۳-۱۲-۷- اندازه گیری مقداراسید تیو باربیتوریک) (TBA 34
۳-۱۲-۷-۱- محاسبه TBAبا روش Lunch & Feri 34
۳-۱۲-۷-۲- محاسبه اسید تیوباربیتوریک (TBA ) به روش تارلادجیس ۳۵
۳-۱۳- برآورد اقتصادی ۳۶
۳-۱۴- طرح آماری و روش تجزیه و تحلیل ۳۶
فصل چهارم – نتایج و بحث
۴-۱- وزن بدن ۳۸
۴-۲- افزایش وزن ۴۲
۴-۳- خوراک مصرفی ۴۳
۴-۴- ضریب تبدیل ۴۵
۴-۵- وزن لاشه و اندام ها ۴۶
۴-۶- فرا سنجه های خونی ۴۷
۴-۷- تخمین ارزش اسید تیوباربیتوریک (TBA 48
۴-۷-۱- محاسبهTBA درگوشت تازه ۴۸
۴-۷-۲- محاسبه TBAدر گوشت منجمد پس از دو هفته انجماد ۴۹
۴-۷-۳- محاسبه TBAدرگوشت منجمد پس از رفع انجماد و پس از حرارت دادن ۴۹
۴-۸- برآورد اقتصادی ۵۱
نتیجه گیری کلی ۵۲
پیشنهادات ۵۲
فصل پنجم – منابع و ضمائم
منابع ۵۴
چکیده انگلیسی ۶۲
فهرست جداول
جدول ۳-۱٫ مواد مغذی گیاه دارویی رزماری ۳۰
جدول ۳-۲٫ اقلام خوراکی و ترکیبات شیمیایی جیره ها در دوره پیشدان و رشد ۳۲
جدول و نمودار ۴-۱٫ اثرات سطوح مختلف پودر رزماری و ویتامین E بر وزن بدن جوجه های گوشتی در طی دوره های مختلف پرورش (گرم در روز ۴۱
جدول و نمودار ۴-۲٫ اثرات سطوح مختلف پودر رزماری و ویتامین E بر افزایش وزن جوجه ها در طی دوره های مختلف پرورش (گرم/روز/جوجه ۴۲
جدول و نمودار ۴-۳٫ اثرات سطوح مختلف پودر رزماری و ویتامین E بر خوراک مصرفی جوجه های گوشتی در طی دوره های مختلف پرورش (گرم/روز/جوجه ۴۴
جدول و نمودار ۴-۴٫ اثرات سطوح مختلف پودر رزماری و ویتامین E برضریب تبدیل جوجه های گوشتی در طی دوره های مختلف پرورش ۴۵
جدول ۴-۵٫ اثرات سطوح مختلف پودر رزماری و ویتامین Eبر وزن نسبی قسمتهای مختلف لاشه
جوجه های گوشتی (درصد ۴۶
جدول ۴-۶٫ اثرات سطوح مختلف پودر رزماری و ویتامین Eبرفرا سنجه های خونی جوجه های گوشتی ۴۷
جدول و نمودار ۴-۷٫ اثرات سطوح مختلف پودر رزماری و ویتامین E در جیره غذایی بر میزان TBA و تغییرات اکسیداسیون چربیها به صورت مقداری از مالون دی آلدهید ( میلی گرم بر کیلو گرم ) در گوشت تازه،گوشت منجمد پس از دو هفته انجماد( ۱۸- درجه سانتی گراد ) و پس از بررسی گرمایی (۸۰ درجه سانتیگراد، ۱۵ دقیقه ۵۰
جدول۴-۸٫ اثرات سطوح مختلف پودر رزماری و ویتامین E بر هزینه یک کیلوگرم وزن زنده تولید شده در تیمارها به ازای دان مصرفی (تومان ۵۱
فهرست شکل ها
شکل ۲-۱٫ نمای اکسیداسیون چربی ها ۱۱
شکل ۲-۴٫ گیاه دارویی رزماری ۱۲
شکل۲-۲٫ ترکیبات اصلی برگ گیاه دارویی رزماری ۱۳
شکل ۲-۲٫ مکانیسم اسید کازئیدکارنوزیک و ساختمان مولکولی اسید رزمارینیک ۱۶
شکل ۳-۱٫ نمای واحد استخراج روغن های فرار از گیاه رزماری ۳۰
شکل ۳-۲٫ آزمایش اسید تیوباربیتوریک به روش تارلادجیس و همکاران ۳