مقاله پرنده شناسی

دانلود مقاله پرنده شناسی تحقیق پرنده شناسی ایران تحقیق پرنده ها تحقیق درباره پرنده پرستو مقاله در مورد پرنده تحقیق در مورد پرنده ها مقاله پرنده شناسی پرنده شناسی بلدرچین پرنده شناسی

مقاله پرنده شناسی

مقدمه
پرندگان گروه عظیمی از جانوران مهره دار را تشکیل می دهند. به طورتقریب از حدود ۹۰۰۰ گونه پرنده شناخته شده در جهان, ۴۹۲ گونه آن در ایران شناسایی شده و از این تعداد حدود ۲۲۵ گونه در سرزمین ما زندگی و زاد و ولد می کنند. این گونه ها در سطح وسیعی از مناطق خشک و بیابانی, نواحی جنگلی, سواحل, جزایر و دریاچه های کشور پراکنده اند.

اندام شناسی
ریخت شناسی ( مرفولوژی )
نخستین قدم در بررسی پرندگان, شناخت گونه ها و قسمت های مختلف بدن آنهاست. روش های شناخت پرندگان ساده است. هر گونه شکل خاص خود را دارد و وضعیت ظاهری آن از سایر گونه ها متفاوت است. کلیه پر ندگان به اقتضای طبیعت وزندگی ، اندامی دوکی شکل دارند تا بتوانند ضمن حر کت و پرواز سریع ، حداقل اصطکاک را با هوا داشته باشند.

نخستین بخش بدن پرنده ، منقار است که از دو قسمت فرانوک و فرونوک تشکیل شده است . پس از منقار ، سر است که در واقع یکی از قسمت های مهم بدن پرنده به شمار می رود و از انتهای منقار تا نخستین مهره گردن را شامل می شود. سر شامل تارک یا تاج, چشم ها, خط چشمی, گونه ها و چانه است. گردن از انتهای سر تا تنه بوده, گلو, قفا یا پس سر, و طرفین را شامل می شود.

تنه از دو قسمت رو تنه و زیر تنه تشکیل می شود. رو تنه شامل پشت و دمگاه است. معمولاً حدود دو سوم قسمت بالایی را پشت و بقیه را دمگاه می گویند. زیر تنه شامل سینه , شکم, پهلو ها و تهیگاه است.

برای تشخیص هر گونه ای از پرندگان, در هنگام بلوغ در زمستان یا در زمان جوجگی, شناخت وضعیت و رنگ قسمت های مختلف بدن پرنده برای پرنده شناسان ضرورت و اهمیت ویژه ای دارد.

بال ها وظیفه پرواز را بر عهده دارند و از دم برای تغییر جهت دادن و توقف استفاده می شود. با توجه به نظریه تکامل و پدید آمدن پرندگان از خزندگان اولیه چنین به نظر می رسد که بال همان دست در خزندگان است که سازمان اسکلتی مشابه آن به مناسبت وظیفه ای که دارد تغییر شکل داده به صورت وسیله ای برای پرواز درآمده است. نا گفته نماند که موجودات دیگری نیز وجود دارند که دارای جهش های کم و بیش پروازی هستند: ماهی پرنده[۱] نوعی قورباغه از جنس راکوفوروس[۲] ، سنجاب پرنده [۳] ، مارمولک های جنس پله روساروس [۴] ، ویا بعضی از مارها مانند کریزوپلا[۵]  از این جانوران اند. اما در واقع پرواز این موجودات حقیقی نبوده , محدود به نوعی جهش های طولانی و کنترل شده است. در بین موجودات تنها جانورانی که از لحاظ پرواز می توانند با پرندگان مقایسه شوند, بعضی از حشرات و خفاش ها هستند. با وجودی که خفاش ها پر ندارند, ولی پرواز آنها کامل است.

پر اختصاصی ترین مشخصه و صفت پرندگان است که از اپیدرم[۶] به وجود می آید. وزن آنها سبک بوده و انعطاف پذیر است. پرها در زندگی پرنده دو وظیفه مهم دارند:
۱- ایجاد عایق به منظور جلوگیری از کاهش حرارت بدن, یا در واقع سپر نگهدارنده حرارت بدن از سرما و گرمای خارج؛
۲- ایجاد سطح تماس بیشتر در بال ها و دم برای اینکه پرنده بتواند پرواز کند.

علاوه بر دو وظیفه فوق, پر تا اندازه ای پوست بدن را از صدمات خارجی مصون نگه می دارد. نمو پر در پرندگان شبیه نمو پولک در خزندگان و مو در پستانداران است. آغاز رشد پر از قسمت سطحی پوست است که در ابتدا به صورت برجستگی کوچکی بر روی پوست دیده می شود. پس از قدری نمو, لایه خارجی پوست پاره شده, پر در روی جلد پدیدار می گردد. ریشه پر در ابتدا دارای رگ های خونی است و به پر در حال رشد مواد غذایی می رساند. پس از آنکه رشد پر کامل شد, رگها خشک شده , ارتباط آن با لایه سطحی پوست قطع می شود.

مکانیسم پرواز
نحوه پرواز و ساختمان بال پرندگان, به چگونگی زندگی و سیستم تغذیه و شرایط محیط زیست آنها ارتباط دارد. برای مثال, بعضی از پرندگان مانند شاهین, عقاب و لاشخور می توانند مسافت زیادی بدون بال زدن طی کنند. بنابراین بال های آنها عریض و پهن و کشیده است. در صورتی که تعدادی دیگر مانند پرندگان قابل شکار از قبیل قرقاول, سیاه خروس و کبک, برای آنکه بتوانند سریعاًٌ از محل خطر دور شوند, بالهای کوتاه و تقریباً لبه گرد دارند. طبیعی است قدرت و مسافت پرواز این پرندگان کم خواهد بود.

به منظور شناخت نحوه پرواز و چگونگی عملکرد اندام ها در هنگام پرواز, مطالعات بسیاری صورت گرفته است, ولی هنوز برای فهمیدن دقیق علل اوج گیری سرخوردن بر روی لایه های هواو به طور کلی مکانیزم پرواز در گونه های مختلف پرنده, بررسی های بیشتری لازم است. از نظر تکاملی ژنتیکی چگونگی پرواز پرندگان ارتباط مستقیمی با نحوه پرواز پرندگان نخستین یا خزندگان پرنده ای دارد که احتمالاً از اجداد اولیه پرندگان بوده اند. به همین دلیل, بررسی مکانیزم پرواز از موارد مشکل و پیچیده در بررسی شیوه های زندگی پرندگان است.

پرواز پرندگان را در شکل ساده آن می توان همانند حرکت هواپیما در هوا دانست. بدین معنی که وقتی پرنده بال می زند, نیروی مقاومت هوا به زیر بال فشار وارد کرده, پرنده را به بالا می کشاند. هنگام حرکت به جلو, نیروی مقاومت هوا در جلو و زیر, پرنده را به بالا می کشاند. هنگام حرکت به جلو, همراه با چرخش خاصی که پرنده به بالها می دهد, هوا را با فشار به عقب می راند و در نتیجه پرنده به جلو حرکت می کند. اگر چه حالت ظاهری پرندگان دوکی شکل و در نتیجه نیروی مقاومت هوا در جلوی پرنده بسیار کم است, اما تفاوت هواپیما با پرنده در این است که در هوا پیما بال ها ثابت بوده, تنها کناره های آن متحرک است, ولی در پرندگان بال ها به بالا و پایین و عقب حرکت می کنند؛ یعنی نیروی حرکتی پرنده بال زدن آن است.

بال ها به خاطر وضعیت مقعر و سطح وسیعی که بر اثر وجود پرها ایجاد می شود, می توان فشار هوا را در سطوح بالایی کاهش دهد, ولی بر عکس در سطوح زیرین حد اکثر فشار را داشته باشد. در نتیجه پرواز پرنده در اثر عوامل مکانیکی ناشی از رابطه متقابل پرها و فشار هوا صورت می گیرد.

جالب توجه این است که اگر جریان های عمودی هوا به سمت بالا, دارای حرکت و سرعت باشد, کمک زیادی در بردن پرنده به مسیر های طولانی, بدون از دست دادن انرژی برای بال زدن, می کند. این گونه جریان های هوایی در محدوده ای گرمایی حاصل از تابش خورشید اغلب بر روی دریا پدید می آید و بعضی از پرندگان دریایی مانند مرغان طوفان یا آلباتروس ها, هنگام مهاجرت از آنها حداکثر استفاده را می برند. به عبارت دیگر, پرواز با شکوه و بی تقلای پرندگان دریایی, بازها, عقاب ها و کرکسها ناشی از کارایی آیرودینامیکی پرندگان و پدیده های هواشناختی است. توضیح این امر به این صورت است که در آغاز پرنده, با بال زدن شدید, خود را تا ارتفاع حدود ۳۰ متر بالا می برد. در این ارتفاع ضمن چرخیدن در دایره هایی به بال باز روی یا صفیدن ادامه می دهد و در دایره به تناوب، قسمت هایی از مسیر را بال می زند و قسمت های بزرگتری را بدون بال زدن « می سرد » در همین حال به وسیله جبهه های هوا به بالا رانده می شود. پرنده در ارتفاع حدود ۱۲۰ الی ۱۵۰ متری بدون هیچ بال زدنی چرخ زده, با بال های گشوده به ارتفاعات بالاتر اوج می گیرد. اگر باد بوزد, مدارهای پرواز به صورت حلقه هایی در می آید که در جهت باد کشیده می شود از نقطه اوج صعود, یعنی در ارتفاعات حدود ۲ تا ۳ هزار متری, پرنده شیرجه طولانی را با بال های نیم بسته آغاز می کند ( یا به اصطلاح شاخ می بندد.) سپس بال هایش را کاملاً باز می کند و در مسیر مارپیچ دیگری مجدداً اوج می گیرد. به این ترتیب, پرنده با اوج گرفتن و شیرجه رفتن متناوب, مسافتی طولانی را تقریباً بدون صرف انرژی پرواز می کند. پرواز با استفاده از بال (دف) را می توان به طور عینی مشاهده کرد. بال زدن نیرو, مصرف و تولید می کند و این نیروی مصرف شده پرنده را در هوا نگه داشته ، به جلو می راند . اما برای بیان نیرویی نامرئی که بال بازروی (صف) پرنده را موجب می شود، نمی توان به این راحتی از مشاهدات استفاده کرد. به نظر می رسد که پرنده در ستونی از هوای گرم، که در اثر تابش خورشید از زمین به بالا می خیزد، اوج می گیرد. اما اغلب هنگامی که هوا درسطح زمین کاملاً آرام است باز این پرندگان در آسمان دیده می شوند.

معلوم شده که اوج گیری این پرنده گان در حباب های بزرگی از هوای شناور، که در طول روز گرم شده و از زمین بالا آمده، انجام می گیرد. نیرویی که به چرخ زدن پرنده در داخل این حباب یا « پوسته گرمایی » تداوم می بخشد ، از گردش بسیار سازمان یافته هوا در پوسته زمین تامین می شود وپرواز منظم (هندسی) پرندگان ،خود دلیل بارزی بر وجود چنین جریانهایی است .

باید افزود که از مدت ها پیش معلوم شده است که پرواز گشوده بال پرندگان در هوا ،مستلزم یکی ازاین دو شرط است: یا هوا باید سرعت افقی داشته با زمان یا مکان تغییر کند ، یا باید دارای سرعتی موضعی رو به بالا باشد.

پرندگان بلند پرواز دریایی از قبیل آلباتروس ها یا بعضی از کاکایی ها از شرط اول استفاده می کنند . این پرندگان با استفاده از لایه های برشی ممتد وپایای باد بر فراز اقیانوس ها ، می توانند به راحتی وبا اطمینان تمام ،گاه تا هزاران کیلومتر را به صورت گشوده بال پرواز کنند. مکانیسم این پرواز از مدت ها قبل به خوبی شناخته شده است. در واقع اصطکاک باعث می شود که در سطح وسیعی از دریا و اندکی بالاتر از آن , از سرعت باد کاسته شود و به عبارت دیگر سرعت باد از سطح دریا تا ارتفاع ۱۵ الی ۳۰ متری بالای امواج, به تدریج افزایش یابد. از همین شیب سرعت باد است که آلباتروس ها انرژی لازم را برای پرواز می گیرند.

استخوان بندی
استخوان بندی پرندگان بصورتی است که حداکثر استحکام وسبکی لازم را برای پرواز دارا بوده، در ضمن انعطاف کافی برای حرکتهای سریع پرنده را نیز دارد.علت سبکی استخوان ها، مجوف و وجود کیسه های هوایی درون آنهاست

منقار
منقار یا نوک از دو قسمت، نیم نوک بالا ونیم نوک پایین تشکیل شده که به آن فرانوک و فرونوک نیز می گویند منقار دارای ساختمانی سخت و شاخی است در بین کلیه پرندگان، خانواده کبوترها در قسمت بالای بینی بافتی نرم ومتورم دارند که حالت آن اسفنجی مانند است .

معمولاً نیم نوک پایین کمی کوچکتر از نیم نوک بالا است ولی در بعضی گونه ها مانند ابیا، هر دو نیم نوک مساوی است در تعداد کمی از گونه ها مانند آب شکاف، نیم نوک پایینی بزرگتر از نیم نوک بالایی است.

تنوع منقار در پرندگان بسیار زیاد است. چنانکه در یک خانواده نیز شکل های متفاوتی از منقار دیده می شود. حتی در بعضی از گونه ها، در ارتباط با پراکندگی جغرافیایی آنها، منقارهای متفاوتی نسبت به جنس های همان گونه دیده می شود. برای مثال منقار سهره ها، از نوک نازک وظریف در سهره زرد تا نوک سنگین وبزرگ در سهره نوک بزرگ دیده می شود.

شکل های بسیار متنوع منقار وسازگاری به انواع متفاوت غذا، آنها را قادر ساخته تا بتوانند در زیست گاههای متفاوت در سراسر کره زمین زندگی کنند.

منقار پرندگان آبزی پهن وکشیده است، ولی اغلب حشره خورها دارای منقار نوک تیز وظریف اند.گوشتخواران منقار محکم، قوی وقلاب مانند دارند تا بتوانند به راحتی گوشت از بدن شکار جدا کنند و مورد استفاده قرار دهند.

پا
پرندگان در ارتباط با محیطی که در آن زیست می کنند, دارای پاهایی با شکلهای مختلف اند. پا در اکثر پرندگان دارای چهار انگشت است. تنها انگشت شست به طرف عقب است و انگشتان دوم تا چهارم به طرف جلو قرار دارند. رشد انگشتان پا در گونه های مختلف تفاوت دارد. در بعضی از پرندگان مانند میش مرغ یا هوبره, انگشت اول و در شتر مرغ انگشت اول و دوم از بین رفته است. انگشتان پرندگانی مانند چرخ ریسک ها و سهره ها که بر روی درخت زندگی می کنند, شکلی ساده و ظریف دارد. در پرندگان آبزی بین انگشتان پرده یا نیم پرده وجود دارد. نمونه های پرده در پای اردک ها و نیم پرده در پای چلنگر دیده می شود. در اغلب دارکوبها, انگشتان تقریباً دو به دو در عقب و جلو قرار می گیرند. دراکوبها با تکیه دادن دم بر روی درخت و با استفاده از وضعیتی که انگشتان پا دارد, بهتر روی درخت مستقر می شوند و تغذیه می کنند. پرندگان شکاری مانند عقاب و شاهین, برای اینکه بتوانند شکار را محکم نگه داشته و پاره کنند, پاهایی قوی با ناخن محکم و بلند دارند.

علاوه بر راه رفتن, پاها نقش مهمی در فرود آمدن پرنده دارد. اگر چه نشستن به چارچوب بدن پرنده ( پاها, ماهیچه ها, دم و استخوان ها ) مربوط می شود, ولی اعمال پیچیده ای که در ارتباط با انتقال و تحمل نیروی وزن بدن از بال ها به پاها و ایجاد تعادل و پایداری در محل نشستن وجود دارد, اهمیت و علت تنوع پا را در پرندگان مختلف معلوم می دارد. حد فاصل بین انگشتان و ران را کف مچ یا تارس می گویند. در مطالعه پرندگان, برای شناسایی و تخمین رشد بعضی از گونه ها, از معیار اندازه تارس استفاده می شود.

منقار, بال ها و پاها, در پرندگان مختلف صور بسیار متنوعی دارد که نشان دهنده خصوصیات و عادات و رفتار متفاوت گونه هاست. طبیعی است که مطالعه در احوال هر یک از این اعضا در گونه های مختلف, کمک زیادی به درک چگونگی زندگی آنها می کند.

فهرست مطالب
مقدمه   ۱
اندام شناسی   ۱
ریخت شناسی ( مرفولوژی )   ۱
مکانیسم پرواز   ۴
استخوان بندی   ۸
پا   ۹
سیستم ماهیچه ها   ۱۰
دستگاه گوارش   ۱۱
دستگاه تنفس   ۱۴
دستگاه گردش خون   ۱۵
دستگاه تولید صدا   ۱۷
عادات و رفتار   ۱۸
چگونگی عادات و رفتار ( اصل عادت )   ۱۹
شنوایی   ۲۲
بینایی   ۲۳
تولید مثل   ۲۴
سن تولید مثل   ۲۵
تغذیه   ۲۶
جفتگیری   ۲۷
آشیانه   ۲۹
مهاجرت   ۳۲
اکولوژی   ۳۳
پراکندگی و فراوانی   ۳۳
رابطه انسان و پرندگان   ۳۵
بیماری ها و آفات مهم   ۳۶
سیاه خروس   ۳۷
منابع:   ۴۶