مقاله حواس پرندگان

مقاله حواس پرندگان – دانلود تحقیق و مقاله رایگان

حواس پرندگان :
مقدمه
پرندگان گروه عظیمی از جانوران مهره دار را تشکیل می دهند به طور تقریب از 8700 گونه ی پرنده ی شناخته شده در جهان حدود 490گونه ی آن در ایرانئ شناسائی شده است و از این تعدادحدود 225 گونه در سرزمین ما زندگی وزاد و ولد می نمایند این تعداد گونه در سطح وسیعی از مناطق خشک وبیابانی، نواحی جنگلی، سواحل جزایر و دریاچه هایکشورمان گسترش دارد تنها به صورت توجه به نقش پرندگان در طبیعت است که می توان به ارزش وجودی و اهمیت واقعی پرندگان پی برد گسترش مطالعات اکولوژیکی زمینه ها وامکانات گسترده ئی را برای آشنای با نقش ویژه و با اهمیت پرندگان فراهم نموده است مطالعات اخیر در زمینه ی کنترل بیماری ها و آفات کشاورزی توسط پرندگان اهمیت آن ها را دو چندان نموده است به طوری که پرندگان در زمره ی مهمترین عوامل کنترل کننده ی آفات نباتی قرار گرفته اند

پرندگان علاوه بر دانه خواری و نتیجحتا کنترل علف های هرز ،کنترل کننده یناقلین بیماری ها وبسیاری از حشرات مضر نیز می باشند.ذکر این موضوع ضروری لست که بسیاری از پرندگان دانه خوار ،خساراتی هم به مزارع وارد میکند.ولی برخلاف تصور عموم اگر شواهد متعددی در مورد نقش زیانبار پرندگان برای محصولات زراعی بیش از آنچه که موجود است باشد ،باز نمی توان از ارزشهای بیشمار آنها چشم پوشیده واصولا در مقایسه با ارزشهای متعدد پرندگان در زمینه ی سالم سازی محیط زیست خسارت آنان جدا قابل اغماض است

از طرف دیگر اهمیت اقتصادی پرندگان وحشی واهلی برای انسان به عنوان مهمترین منبع پروتئین آنچنان روشن است که نیاز به توضیح ندارد.

دستگاه عصبی ( حواس ) :
حواس پرندگان مانند دیگر جنبه های حیاتی , با نیاز های برخاسته از طرز زندگی پرنده , بطور کامل سازگاری یافته است . شنوایی و بینایی پرندگان در حد بسیار زیادی تکامل یافته , در حالی که بویایی ( بجز در برخی گونه های لاشخور و آشغالخور که دارای حس بویایی قوی هستند ), چشایی و لامسه آنها به نسبت ضعیف است . حواس بطور کلی ارتباط مستقیم و زیادی با مغز دارند . البته هر یک از حواس همانطور که در شکل ساختمان مغز و توضیحات آن نشان داده شده با بخش خاصی از مغز ارتباط بیشتری دارد .

1- قشر خاکستری مغز پرندگان بر خلاف قشر ضخیم و چین خورده پستانداران , نازک و غیر پیشرفته است ( این قشر در پستانداران وظیفه یادگیری و ذکاوت را بر عهده دارد .

2- لب بینایی مغز پرندگان بسیار بزرگ و پیشرفته است و تحریکات رسیده از چشمها را دریافت و مهمترین حس پرنده , یعنی بینایی را تنظیم می کند .

3- مخچه , ناحیه کنترل پرواز در مغز پرندگان و مرکز کنترل تعادل و هماهنگی در آنهاست . این بخش توسعه کمتری یافته است

4- پیاز بویایی , پیشامدگی کوچکی از بخش قدامی مغز است که تحریکات مربوط به حس بویایی را دریافت می کند . این قسمت از مغز پرندگان در مقایسه با پیاز بویایی پستانداران , کوچک است .

5-ااجسام مخطط, جایگاه خاص یادگیری و ذکاوت در پرندگان هستند .

6- مغز خلفی , محل انشعاب و اتصالات سیستم عصبی پرنده است . اعصاب مربوط به شنوایی و چشایی و اعمال ارادی از این محل منشاء می گیرند .

از میان مجموعه حواس پرندگان حس لامسه و بویایی , حس بینایی و شنوایی که بیشتر مورد توجه هستند شرح داده می شوند .

بینایی:
از اندم های حسی مهمی که برای گرفتن سریع اطلاعات به منظور حفظ پرنده در مقابل دشمنان مورد توجه است قذرت و وضعیت دید آن ها می باشد .بقا ی یک پرنده ارتباط زیادی به سرعت دیدن ودامنه ی دید او در هنگام شکار و یا دفاع دارد پرندگان شکاری برای این که بتوانند شکار شان را بگیرند احتیاج به دیدن به شکلی خاص بوده و متقابلا دید شکار هم باید وضع خاصی داشته باشد که بتواند او را در مقابل دشمن حفظ نماید .

پرندگانی که در مناطق خاص و بدون درخت زندگی می کنند باید بتوانند به سادگی و سرعت تطابق چشم را از نقطه ای به نقطه ی دیگر منتقل کنند . طبیعی است پرندگانی که در نواحی بوته ای و پر متراکم زندگی می کنند احتیاج به وضعیت دید به خصوصی بوده تا جلو را به خوبی مشاهده کنند و بتوانند به راحتی در میان شاخ و برگ ها حرکت کرده و فورا متوجه ی خطر گردند .

پرندگان دارای چشمان بزرگی می باشند به طوری که گاهی چشمان آن ها نسبت به جثه ی آن ها در مقایسه با حیوانت دیگر بزرگتر است .دراین جا معلوم است که هر چه چشمان بزرگتر باشد به علت در یافت نور بیشتر دید بهتر ی دارد. بعضی از پرندگان شکاری مانند عقاب طلایی دارای چشمانی به اندازه ی چشم انسان و حتی کمی بزرگتر از چشم انسان است.

اندزه ی چشم جغد ها به ور معمول از چشم عقاب ها نیز بزرگتر می باشد .چشم شتر مرغ بزرگ تر از چشم موجودات زنده ای است که در خشکی زندگی می کنند .پرندگان علاوه بر بزرگی چشم پلک سومی نیز دارند که به صورت پرده ی شفافی روی چشم قرار می گیرد .در بعضی از آن ها مانند پرندگان غواص این پلک به صورت عدسی است که خطای باصره در زیر آب را تصیح می کند .پرندگان به علت شفاف بودن پلک سوم در تمام اوقات به جز زمانی که در خواب می باشند دارای بینایی هستند زاویه یی که پرنده به طور عادی می توتند اطراف را ببیند بستگی به وضعیت و محل قرار گرفتن چشم ها در سر دارد .چشم پرندگان شکاری مانند جغد ها در جلوی صورت قرار دارد به همین جهت می توانند همواره به بهترین نحو شکاررا مد نظر داشته باشند .پرندگان دانه خوار که طعمه ی شکاری ها هستند باید حد اکثر زاویه ی دید را دارا باشند . به همین دلیل چشمان آن ها در طرفین سر قرار دارددر پرندگانی که چشمان در جلوی صورت قرارد ارند به جهت این که مسیر دید هر دو چشم در هم تداخل می کند می توانند سطح وسیع تری را با هر دو چشم ببینند .دراین ارتباط تصویری که از یک چشم به دست می آید با موقعیت اصلی جسم کمی فرق دارد ولی وقتی جسم با دو چشم دیده می شود مسیر دید هر دو چشم در هم تاخل کرده و جسم به شکل واضح و سه بعدی در محل حقیقی آن مشاهده می شود ایجاد چنین وضعیت مناسبی به خاطر این که می تواند به پرندگان فاصله ی صحیحی را بدهد برای آن ها امری حیاتی است .احتمالا مشاهده ی جدید با دو چشم در جغد ها شکلی کامل تر از پرندگان دیگر دارد در جغد ها زاویه دید چشمان 110 درجه اسصت ولی قسمتی که در زاویه ی دید هر دو چشم قرار می گیرد 70 درجه است . در قرقی ها زاویه ی دید چشمان بین 110 تا 150 درجه است و زاویه ی دید بین هر دو چشم آن ها بین 35 تا 50 درجه است . در دلیه زاویه دید دو چشم 150 درجه است ولی تداخل دید هر دو چشم 50 درجه است یعنی دلیجه نسبت به جغد زاویه ی دید کمتری را می بیند .

کبوتر که از دانه خواران است زاویه ی دید چشمانش 340 درجه است ولی زاویه یی که با هر دو چشم می بیند فقط 24 درجه است .در ابیا چشمان به شکلی خاص در پشت سر قرار گرفته اند به طوری که زاویه ی دید آن ها 360 دره است در حقیت ابیا میتواند تام اطراف خود را ببیند ولی ید دو چشمی اش تنها در دو قسمت و حداکثر قسمت آن 25 درجه است .

وسعت بیشتر زاویه ی دید از نکات جالب دربینایی پرنده است . جون پرنده با گردش سر می توان هر دو چشم را بر روی جسم متمرکز کند . و آن را سه بعدی ببیند باید توجه داشت که گردش چشم پرندگان در حدقه بسیار کم وتی در د ها صفر است ولی در عوض قابلیت انعطاف ردن بسیار زیاد بوده به طوری که جبران این عد گردش چشمان را در حدقه می نماید .

تطابق سریع چشمان با جسم از نات مه ر بینیی پرندگان است مخصوصا این موضوع در پرندگانی ک در مناطق نگلی و بوت زاره زندگی می کنند برای جلو گیری از تصادم با شاه ا یا آن هایی که در هنگام پروز تغذیه می کنند دارای اهمیت بسیار است .

پرنان ضکاری مانند شاهین ها هنگام شکار سعی می کنند از ملی به شکار نزدیک شوند که در دامنه ی دیدش قرار نگیرند.یعنی از محل کور شکار و با سرعت خود را به او می رسانند .

بارها دیده شد ه که پس از اولین ضربه ای که شکار ی به شکار می زند تاغزه متوه ی ضر او شده واین لحظه ای است که د یگر کار از کارگذشته است .و امکان فرار به سادگی مقدور نمی باشد .

آیا می دانستید بین اندازه ی چشم پرندگان و آواز خواندن آنها رابطه ای وجود دارد ؟

رابطه ی بین آواز خواندن پرندگان و اندازه ی چشم آنها :
هنگام سپیده دم و با شروع یک صبح مه آلود ویلزی، نخستین پرندگانی که خواندن آواز را شروع می کنند سینه سرخ اروپایی، توکای سیاه و توکای آوازه خوان هستند. با بالا آمدن کامل خورشید گونه های دیگری چون سهره جنگلی و چرخ ریسک آبی نیز به این گروه اضافه می شوند. اما معمولا ۱۰۰ دقیقه طول می کشد تا آواز خود را با پرندگان گروه اول هماهنگ کنند.این الگوی آوازخوانی در میان تمامی پرندگان و در سرتاسر جهان دیده می شود. همین مسئله پرنده شناسان را واداشت تا درصدد کشف عامل تعیین کننده زمان آوازخوانی پرندگان در صبح برآیند. عده ای از دانشمندان معتقدند که توانسته اند توضیحی برای این مسئله پیدا کنند: هر چه چشم یک پرنده بزرگ تر باشد زودتر از سایرین شروع به خواندن آواز می کند.آواز دسته جمعی پرندگان نخستین بار در ۷۰ سال قبل مورد توجه دانشمندان قرار گرفت اما در آن زمان هیچ کس نتوانست در مورد علت آن توضیحی ارایه بدهد.

چشم، قطب نمای پرنده:
محققان دانشگاه اودنبرگ با آزمایشی ساده دریافتند که چشمهای پرندگان نسبت به منقار آنها تاثیر بیشتری بر ردیابی و موقعیت یابی بر اساس امواج مغناطیسی زمین دارند.

آزمایشهای جدید بر روی سینه سرخها نشان می دهد پرندگانی که با استفاده از میدان مغناطیسی زمین مسیر خود را می یابند بیشتر از چشمهای خود استفاده می کنند تا از منقارشان.نظریه های متعددی بر اساس استفاده از چشم یا منقار شیوه جهت یابی پرنده ها را با کمک میدان مغناطیسی توجیه کرده است اما اکنون دانشمندان آلمانی در دانشگاه اودنبرگ نشان دادند چشمها نقش اساسی تری در این فرایند به عهده دارند

محققان در گروهی از سینه سرخهای مورد مطالعه دسته N، منطقه ای در مغز که سیگنالهای دریافتی از رنگدانه های دو جفتی چشم را پردازش می کند از مغز پرندگان خارج کرده و در گروهی دیگر عصب سه قلو که وظیفه ارسال سیگنالهای ذرات مغناطیسی منقار پرنده را به مغز دارد، قطع کردند. این دو گروه از پرندگان سپس در معرض میدان مغناطیسی طبیعی زمین و یک میدان مغناطیسی مصنوعی قرار گرفتند که به عمد قطب شمال آن 120 درجه تغییر زاویه داده بود. نتایج نشان داد پرندگانی که عصب سه قلوی آنها قطع شده بود با مشکل عمده ای در مسیر یابی مواجه نشدند اما پرندگانی که دسته N از مغز آنها برداشته شده بود توانایی مسیریابی و موقعیت یابی خود را به کلی از دست دادند. به گفته دانشمندان این نتیجه احتمال تاثیر مستقیم این بخش از سیستم بینایی پرندگان را در دیدن اطلاعات قطب نمای مغناطیسی طبیعی زمین افزایش می دهد. با این حال اثبات قطعی این واقعیت نیازمند مطالعات بیشتر و صرف زمان طولانی تر خواهد بود

شنوایی :
قابلیت تشخیص صدا های مختلف در پرندگان متفاوت است .مطالعات بسیار زیادی که در این زمینه انجام گرفته نشان داده است که صدای تولید شده از یک پرنده به وسیله ی پرنده های همان گونه و بعضی گونه های دیگر قابل شنیدن است .از مثال های ساده از همین مورد پاسخگوئی به صداهای مصنوعی تولید شده به وسیله ی شکار چیان می باشد .که شبیه صدای بعضی از پرندگان به خصوص اردک ها است .همچنین فرا گیری آواز در پرندگانی که در قفس نگهداری می شوند نیز گویای این است که پرندگان صدا را شنیده و واکنش نشان می دهند .

سیستم شنوائی پرندگان از سه قسمت با کانال خارجی گیرنده ی صدا گوش میانی و گوش داخلی تشکیل شده است .پرندگان فاقد لالهی گوش بوده و تنها حفره ای که از گوش خارجی وجود دارد که در داخل به پرده ی گوش متصل می شود .

گوش میانی از پرده ی صماخ تا دیواره ی خارجی است در گوش داخلی حلزون گوش وجود دارد که صدا را گرفته و با ساختمان پیچیده ای که دارد می تواند امواج صوتی دریافت شده را به اعصاب صوتی که به به مغز متصل است منتقل نماید .طول و طرح حلزون گوش در پرندگان مختلف متفاوت است .در کتاب پامفری نشان داده است که بین طول وشکل حلزون گوش و پیچیدگی صوت در پرندگان رابطه ی مستقیمی وجود دارد .

از آن جائی که هر عملی در موجودات زنده ناشی از اثزات محیط طبیعی و زیستی آن ها می باشد که نهایتا در جهت بقای موجود عمل می نماید مانند صدا و آواز خوانی در پرندگان . به خصوص توجه به شدت و وضوح آن در هنگام تولید مثل بیان گر واقعیت ملموسی دراین زمینه است .به همین دلیل کسانی که علاقه مند به مطالعه در احوال زیستی پرندگان هستند .بایستی کوشش نمایند همراه با شناخت کامل ساختمان اندم های صوتی و گوشی عملکرد آن ها در رابطه با رفتار و عاداتشان که به منظور بقا ی نسل صورت می گیرد مورد توجه قرار دهند .

لامسه و بویایی :
مرکز حس بویایی که بطور معمول در پرندگان ضعیف است در پیاز بویایی است . اعصابی که وارد قسمت خلفی مغز می شوند , تحریکات ناشی از گیرنده های حساس به گرما و لمس ( در منقار و موهای حساس آن در برخی گونه ها مثل کیوی ) را به این قسمت مغز می رسانند . حس لامسه که معمولا به صورت تکامل نیافته , در اکثر پرندگان وجود دارد , توسط کمتر پرنده ای به کار گرفته می شود . دو گونه پرنده که جدا از این روال از این حس برای یافتن غذا کمک می گیرند , یکی کیوی در زلاندنو است و دیگری ابیا که چندین گونه از آن در سطح جهان وجود دارد . ( ابیا ) در عمق خاک و لاشه برگها ی کف جنگل , کرمها و کرمینه ها را با اعصاب حساس و متراکم در برآمدگی نوک منقار خود جستجو می کند و در می یابد .

( کیوی ) نیز در ناحیه نوک منقار خود تراکمی اینچنین دارد . اما در این گونه , حس لامسه توسط موهایی واقع در قاعده منقار تقویت شده , که به کمک آن کیوی هرنوع جنبشی را در داخل برگها درک می کند و آن گاه به کمک حس بویایی پیشرفته اش آن را تشخیص می دهد . حساسترین و پیشرفته ترین حس لامسه در میان پرندگان به نوعی بوقلمون استرالیایی ( Leipoa ocellata ) تعلق دارد . این پرنده برای آشیانه سازی چاله ای در زمین حفر می کند و آن را با توده ای از برگ و گیاه به ارتفاع یک متر و قطر 5 متر می پوشاند . آنگاه پرنده ماده ظرف مدت شش روز تخمهای خود را در حفره ای در مرکز این آشیانه می گذارد , از اینجا به بعد پرنده نر گرمای ناشی از پوسیدگی و تجزیه گیاهان انباشته شده را به کمک سطح دهان و زبان خود با حساسیت یک درجه فارنهایت در طول مدت طولانی تفریخ تنظیم می کند . این عادت خاص آشیانه سازی باعث شهرت فراوان ( بوقلمون استرالیایی ) در جهان شده است .

تشخیص شکارچیان با استفاده از حس بویایی در پرندگان:
پرندگان با استفاده از حس بویایی خود شکارچی و میزان خطر آن را تعیین می کنند.
به گزارش پایگاه خبری ساینس دیلی، بسیاری از حیوانات، شکارچی خود را با حس بویایی شناسایی کرده و از آن دوری می کنند اما این قابلیت تاکنون در مطالعات مربوط به پرندگان نادیده گرفته شده بوده زیرا بنا به باور قدیمی، پرندگان نمی توانند این حس را به کار بگیرند.

بنابر این گزارش، اکنون مشخص شده که پرندگان نه تنها از علائم شیمیایی برای شناخت دشمن استفاده می کنند بلکه آنها رفتارشان را بنا به درک میزان خطر شکارچی تنظیم می کنند