مقاله جغرافیای تاریخی عربستان

مقاله جغرافیای تاریخی عربستان

عربستان در جهان اسلام
عربستان سعودی با ۲/۱۴۹/۶۹۰ کیلومتر مربع مساحت، در آسیای جنوب غربی قرار دارد که مدار رأس السرطان از آن می گذرد. طول مرزهای آن به ۴۵۳۲ کیلومتر بالغ می گردد و از نظر سیمای جغرافیایی، شامل ارتفاعات غربی، نجد (بخش اعظم شبه جزیره)، منطق احساء در ساحل شرقی و بر کرانه خلیج فارس و صحرا های شمالی می باشد. این کشور را به سه ناحیه تقسیم می کنند: حجاز که همچون حاجز (پرده ای) بین بیابان نجد و تهامه قرار گرفته است و مکه و مدینه از شهرهای آن هستند. تهامه که تا ساحل دریای سرخ ادامه دارد و به دلیل گرمای شدید و خشونت آب و هوایی به این عنوان معروف شده است. بندرهای جده و ینبع در این قسمت قرار دارند. نجد شامل بخش وسیعی از عربستان است که از مرکز تا شرق و ساحل خلیج فارس ادامه دارد و به دلیل وجود برخی ارتفاعات پراکنده در آن، به این عنوان معروف شده است. عربستان برای دسترسی به آب های آزاد، از دو تنگه مهم هرمز و باب المندب استفاده می کند. بر اساس آخرین برآوردها در آغاز قرن ۲۱ میلادی عربستان ۲۲ میلیون نفر سکنه داشته است که نود درصد آنان در شهرها و بقیه در روستاها ساکن بوده اند. نژاد آنان غالبا سامی و عربی است. بیشتر مسلمانان سنی مذهب اند، اما در نواحی شرقی، جنوبی و در مدینه، تعداد شیعیان قابل توجه است.

حکومت عربستان از نوع پادشاهی بوده و از بدو تأسیس (سال ۱۳۱۱ ش) تا ۱۳۷۱ ش فاقد قانون اساسی و مجلس قانون گذاری بوده است و از این تاریخ، ملک فهد طی فرامینی، نظام نامه ی حکومتی را که به قانون اساسی شباهت دارد انتشار داد. این کشور تنها سرزمینی است که نام خانواده ای بر آن اطلاق می گردد. شخص شاه متصدی پست نخست وزیری بوده و بر سه قوه ی مقننه، قضائیه و مجریه نظارت تام دارد. فعالیت هر گونه حزب و تشکل سیاسی در عربستان ممنوع است.

سفر میلیون ها مسلمان به عربستان برای انجام دادن مناسک حج، موجب گردیده تا شخصیت معنوی و اعتباری ویژه برای حاکمان این کشور که خود را خادم حرمین شریفین می دانند، به وجود آورد، اما رونق اقتصادی آن به دلیل وجود ذخایر عظیم نفت است. عربستان ۲۶ درصد منابع شناخته شده انرژی نفت جهان را در اختیار دارد. (۱)

نود درصد جمعیت عربستان، عرب و بقیه از کشورهای آسیایی و آفریقایی هستند. حدود هفتاد هزار نفر از اتباع کشورهای اروپایی هم در این سرزمین اقامت دارند که غالبا در بخش های نظامی، صنعتی و نفتی مشغول اند.

از نظر جغرافیایی، عربستان به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می شود. مردمان نواحی شمالی به دلیل گرما و خشکی هوا در این منطقه، اکثرا به کوچ نشینی مشغول اند، اما در قسمت جنوبی به دلیل شرایط مساعدتر، جمعیت متراکم و مردم شهرنشین اند. زبان رسمی مردم عربی است که از زبان های سامی به شمار می آید. زبان دوم مردم انگلیسی است که در دستگاه های دولتی و مراکز تجاری، صنعتی و دانشگاهی رواج دارد. افزون بر این، زبان های اردو و پشتو در میان مهاجران متداول است. خط مردم عربی است.

آداب و رسوم اهالی این کشور که به سه گروه حجازی، نجدی و اهل منطقه شرقیه تقسیم می گردد، به طور کلی آمیخته ای از فرهنگ اسلامی، آداب و رسوم عشیره ای و سنت های کهن و بومی است. این آمیختگی در هر یک از مناطق، شدت و ضعفی متفاوت دارد.

اهالی حجاز که در حوالی دریای سرخ زندگی می کنند و از قدیم میزبان زائران خانه خدا و حرم رسول اکرم صلی الله علیه و آله بوده اند، به دلیل مواجه گردیدن با فرهنگ های گوناگون مسلمین جهان، از آداب و رسوم معتدل و مقبولی برخوردارند. مردم منطقه شرقیه به دلیل پیروی از مکتب تشیع و نزدیکی به خلیج فارس، آداب و رسومی متفاوت از نواحی غربی و شمالی عربستان دارند.

اهل نجد که در منطقه ای بیابانی و صحرایی زندگی می کنند، از آداب و رسوم کهن و منجمدی برخوردارند که با وجود آمیختگی با اسلام، صبغه ی جاهلی دارد. زنان در این جامعه هنوز تحقیر می شوند و از بخش اعظم حقوق مسلم خود محروم اند. از نظر لباس مردان عربستان پیراهن سفیدی بر تن کرده، روسری گلدار قرمزی به نام «شماغ» یا سفید به نام «غتره» بر سر می اندازند و بر روی آن حلقه ای مشکی به نام «عقال» می گذارند. در مراسم رسمی، مردان عبا بر دوش می گیرند که قهوه ای یا کرم روشن است.

اعراب برای تکریم از میهمان، از چیزی فروگذار نمی کنند و بهترین پذیرایی ها را در حد توان انجام می دهند. نوشیدنی متداول در میهمانی ها و مجالس خانوادگی و عمومی قهوه است که به همراه هل دم می کنند.

التزام به نماز در میان مردم تحسین برانگیز است. آنها به محض شنیدن صدای اذان، عازم مساجد می شوند و نماز جمعه را به شکلی گسترده برگزار می کنند؛ به نحوی که عده ی کثیری در معابر و کوچه های اطراف مساجد به نماز ایستاده اند و به امام جمعه یا جماعت اقتدار کرده اند. (۲)

فهرست مطالب
۱) عربستان در جهان اسلام   ۱
۲) جغرافیای تاریخی عربستان   ۴
آب و هوای شبه جزیره ی عربستان   ۹
پی‌نوشت‌ها:   ۱۱
فهرست منابع:   ۱۳