مقاله استان بوشهر

دانلود مقاله استان بوشهر

مشخصات جغرافیایی

استان بوشهر با مساحت ۶۵۳/۲۷ کیلومتر مربع بصورت نواری ساحلی بین خلیج فارس و کوهپایه های زاگرس قرار گرفته است گستره استان بوشهر بین  تا  عرض شمالی و  تا  طول شرقی در امتداد شمال غربی-جنوب شرقی واقع شده و بلحاظ کمی عرض جغرافیای در طوقه جنوبی و گرم منطقه معتدله شمالی قرار دارد. بخش مهمی از استان را جلگخ وسیعی تشکیل می دهد که ارتفاع آن از سطح دریا کمتر، از ۳۰۰ متر است و در حقیقت ادامه جلگه وسیع خوزستان می باشد که عرض آن در امتداد نصف النهار، در برخی از نقاط مرکزی به ۱۰۰ کیلومتر بالغ می گردد. این جلگه در قسمت جنوبی استان به باریکه ای تبدیل می گردد که عرض آن باریکتر از یک کیلومتر نیز کمتر است. در این قسمت کوهپایه های زاگرس عملاً به خلیج فارس می پیوندد. ارتفاعات منطقه، محدود و از دسترس قسمتهای مرتفع زاگرس بسیار دور است.

مرتفع ترین ناحیه استان را بخش کوهستانی شرق برازجان و شمال خورموج تشکیل می دهد. در منطقه اخیر بام استان بوشهر بصورت یک منطقه ارتفاعی به فراز ۱۹۵۰ متر قرار گرفته است. سایر مناطق مرتفع نظیر کوه سیاه(۱۶۹۱ متر) کوههای دشتستان(۱۳۴۱ متر) کوه مند(۷۸۹ متر)، ارتفاعی کمتر دارند.

بخش کم ارتفاع استان بوشهر در حقیقت جلگه های آبرفتی رودخانه های مند و حلّه می باشند که از رشته کوههای زاگرس در فارس سرچشمه می گیرد.

استان بوشهر در حاشیه جنوب شرقی با استان هرمزگان، در شرق با استان فارس و در شمال و شمال غربی با استانهای خوزستان و کهگیلویه و بویر احمد، مجاور می باشد.

بارندگی این استان، صرفنظر از قسمتهای شرقی آن، از سایر سواحل خلیج فارس بیشتر است، در نواحی ساحل مرکزی بین ۲۵۰-۲۰۰ میلیمتر دور نواحب مرتفع عموماً بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیمتر تغییر می کند. در نواحی محدودی از مناطق مرتفع میزان متوط بارندگی ۵۰۰ میلیمتر در سال می رسد.

بخش اعظم استان بوشهر جزء اقالیم گرم محسوب می شود. نوار ساحلی استان در طبقه بندیهای کلاسیک جزء مناطق خشک گرم شدید، نواحی مجاور آن که بین ساحل و کوهپایه ها قرار گرفته است در دسته مناطق خشک گرم میانه و بالاخره بخشی از کوهپایه ها جزء مناطق گرم ضعیف قرار می گیرند. در مناطق مرتفع استان تیپ آب و هوای خشک معتدل و تیپ های فرعی با گستره بسیار کوچک نیز تشخیص داده شده است.

۱-۲-آبهای سطحی

بر اساس نقشه خطوط همباران که طی مطالعات هواشناسی استان بوشهر تهیه شده است کل ریزشهای جوّی استان بطور متوسط حدود ۶ میلیارد متر مکعب در سال برآورد می گردد. حال بفرض اینکه ۲۰ درصد از میزان مذکور به جریان سطحی تبدیل گردد، میتوان گفت که کل جریانهای سطحی سالانه استان بطور متوسط حدود ۲/۱ میلیارد متر مکعب خواهد بود. علاوه بر ان، تعدادی رود مهم و پرآب نیز از خارج محدوه جغرافیایی استان وارد استان بوشهر می گردد که مهمترین آنها عبارتند از رودخانه مند، شاهپور و دالکی.

میزان آبدهی متوسط سالانه رودهای مذکور بترتیب حدود ۱۳۷۰،۴۲۰،۴۱۰ میلیون متر مکعب بوده، جمعاً ۲/۲ میلیارد متر مکعب جریان سطحی استانهای مجاور را به جریانهای سطحی سالانه استان بوشهر بطور متوسط بترتیب به ۶/۳ میلیارد متر مکعب می باشد. رودخانه های استان را می توان به دو گروه دائمی و فصلی تقسیم نمود. ذیلاً به بررسی وضعیت مهمترین رودخانه های استان پرداخته می شود:

۱-۳-رودهای دائمی

۱-۳-۱-رودخانه مند:

پرآبترین رود واقع در استان بوشهر رود مند می باشد که این رود از ارتفاعات شمال غربی شیراز سرچشمه گرفته پس از عبور از مجاورت دشتهای کوار، خفر، کازرین، شرف خلیل و لاغر، و همچنین تلاقی با رودخانه های شور جهرم و دارالمیزان وارد استان بوشهر می گردد. رودخانه های شور دهرم(ادامه رودخانه فیروزآباد) و رودخانه دشت پلنگ) و باغان نیز در داخل استان به این رودخانه پیوسته، پس از گذشتن از میان اراضی وسیع منطقه دشتی به خلیج فارس منتهی می گردد.

وسعت کل حوضه رودخانه مند در محل تخلیه به خلیج فارس حدود ۵۸۴۰۰ کیلومتر مربع است که بالغ بر ۱۵ درصد آن مستمل بر زیر حوزه های دشت پلنگ، شنبه، باغان، سنا و رود شور، در استان بوشهر واقع شده است. آبدهی این رودخانه پس از تلاقی با رودخانه شور دهرم و قبل از اختلاط با جریان رودخانه باغان در محل ایستگاه اندازه گیری قنطره بر اساس آمار ۱۷ ساله(۶۱-۱۳۴۴) حدود ۱٫۵۴۱ میلیون متر مکعب می‌باشد.

آب رودخانه مند در ابتداء دارای کیفیت مناسبی می باشد ولی پس از اختلاط با جریانهای شاخه های شور بتدریج از کیفیت آن کاسته می شود، بطوریکه در محل ورود به استان بوشهر کیفیت آن بحدی نازل است که جهت آبیاری نیز قابل استفاده نمی باشد. در حال حاضر طرحهای احداث سد مخزنی در دو محل بند بهمن و تنگ کارزین در بخشهای فوقانی این رودخانه که در استان فارس واقع است در دست مطالعه می باشد، ولی قدر مسلم آنکه احداث سدهای مخزنی مذکور نه تنها تأثیری در بهبود کیفیت رودخانه مند نخواهد داشت، بلکه باعث تنزل کیفیت آن در پایین دست محل سدها خواهد شد، زیرا شاخه های اصلی شور که مهمترین سهم را در تنزل کیفیت جریان رودخانه ند دارند. در پایین دست محل سدها به رودخانه می پیوندند و نتیجتاً احداث سدهای مذکور و ذخیره آب بالنسبه مناسب در بالا دست باعث تنزل بیشتر کیفیت رودخانه خواهد شد.

علیهذا با توجه به آبدهی بسیار زیاد و چشمگیر رودخانه مند و نیز وسعت بسیار زیاد اراضی حاشیه رودخانه که در استان بوشهر قرار دارند، پیشنهاد می شود مطالعات شناسایی کامل منابع شور کننده آب رودخانه مند و روشهای جلوگیری از شوری آن انجام پذیرد، تا چنانچه امکانات مناسبی جهت استفاده از این منبع عظیم وجود معلوم شود و بهره برداری مقتضی از ان آغاز گردد. لازم به یادآوریست که تاکنون مطالعات شناسایی در این زمینه صورت نگرفته است.

حوزه های مهمی که در محدوده استان بوشهر قرار داشته و جریانهای سطحی آنها یه رودخانه کند می پیوندند عبارتند از رودخانه های دشت پلنگ، باغان و سنا.

رودخانه دشت پلنگ

این رودخانه از ارتفاعات دهرود واقع در جنوب شرقی برازجان سرچشمه می گیرد و پس از تلاقی با شاخه های یوشگان از دشت سرمک عبود نموده با ردخانه شور دهرم(ادامه رودخانه فیروزآباد) تلاقی می نماید و سپس به رودخانه مند می ریزد. رودخانه دشت پلنگ دارای حوزه وسیعی است که مساحت آن به ۰۶۰/۳ کیلومتر مربع می رسد و تقریباً کل حوزه در داخل استان بوشهر واقع شده است. این رودخانه فاقد تأسیسات اندازه گیری بده آب می باشد. ولی با توجه به وسعت و میزان بارندگ می توان کل آبدهی متوسط سالانه این رودخانه را حدود ۱۶۰ میلیون متر مکعب برآورد نمود. از کیفیت آب این رودخانه اطلاعاتی در دست نیست ولی بر اساس بازدید و بررسیهای اولیه میتوان گفت که آب رودخانه دارای کیفیت مناسبی نبوده، میزان بهره برداری از آن نیز ناچیز می باشد. با توجه به اراضی بالنسبه وسیعی که در حاشیه این رودخانه وجود داشته، مساحتی حدود ۰۰۰/۴ هکتار را در بر می گیرد پیشنهاد می شود طی مطالعه و بررسی کامل کیفیت آب و نحوه بهبود بخشیدن به آن، امکان استفاده از جریان این رودخانه با تأسیس ایستگاه پمپاژ، انحراف یا ذخیره آب بررسی و ارزیابی می گردد.

رود باغان

این رودخانه با حوزه ای به وسعت ۷۷۰ کیلومتر مربع از ارتفاعات و اراضی مناطق جم و ریز سرچشمه می گیرد و ایتاد بنام سرچشمه سپس باغان موسوم می گردد. رودخانه باغان پس از عبور از مجاورت روستای باغان به رودخانه مند می پیوندد.

اگرچه اشل اندازه گیری آبدهی از سال ۱۳۵۵ بر روی این رودخانه احداث شده است ولیکن آمار موجود صرفاً شامل ۳ سال آماربرداری ماهانه بوده است. متوسط آبدهی سالانه رودخانه طبق آمار موجود حدود ۲۸ میلیون متر مکعب می باشد.

آب این رودخانه از کیفیت خوبی برخوردار بوده نسبت به سایر منابع سطحی استان بهترین کیفیت را داراست. میزان بهره برداری از آب رودخانه فوق در اراضی روستای باغان حدود ۳۵ درصد از کل پتانسیل آن برآورد می گردد. بنابراین با توجه به کیفیت مناسب این رودخانه پیشنهاد می شود بهره برداری از جریان دائمی این رودخانه حتی‌الامکان افزایش یابد. با توجه به توزیع آبدهی ماهانه رودخانه می توان اظهار داشت که امکان توسعه بهره برداری از این رودخانه وجود دارد.

حوزه سنا:یکی از حوزه های فرعی رودخانه مند، حوزه سنا می باشد که جریانهای سطحی آن از ارتفاعات لاور سرچشمه می گیرد. این حوزه بدلیل دارا بودن جریان پایه دارای اهمیت می باشد و با توجه ه وسعت آن که به حدود ۳۰۰ کیلومتر مربع می رسد میزان آبدهی سالانه آن بطور متوسط به ۲۲ میلیون متر مکعب می رسد. در حال حاضر حداکثر ۱۰ درصد از جریان این رودخانه مورد استفاده قرار می گیرد.

با توجه به کیفیت مناسب رودخانه و میزان بهره برداری فعلی از آن می توان اظهار داشت که امکان توسعه بهه برداری از جریانهای سطحی این حوزه وجود داشته و لازم است مورد توجه قرار یرد.

فهرست

۱-۱ مشخصات جغرافیایی… ۱

۱-۲-آبهای سطحی… ۲

۱-۳-رودهای دائمی… ۳

۱-۳-۱-رودخانه مند: ۳

رودخانه دشت پلنگ… ۵

رود باغان.. ۶

۱-۳-۲-رودخانه شاپور: ۷

۱-۳-۳-رودخانه دالکی: ۱۲

۱-۳-۴-رودخانه اهرم: ۱۳

۱-۳-۵-رودخانه شور: ۱۳

۱-۴-رودخانه های فصلی… ۱۴

۱-۴-۱-رودخانه دره آبداری: ۱۴

۱-۴-۲-رودخانه درک گپ: ۱۵

۵-۱-وضعیت عمومی سفره های آب زیر زمینی… ۱۵

۵-۱-۱-نوع.. ۱۵

۵-۱-۲-حدود. ۱۶

۵-۱-۳-عمق برخورد به آب و ضخامت لایه آبدار. ۱۷

۵-۱-۴-سنگ کف… ۱۸

۵-۲-وضعیت عمومی منابع آب از نظر کیفی و اثر سازندهای مختلف برآن.. ۱۸

۵-۲-۱-اثر گنبدهای نمکی بر جریانهای عبوری.. ۱۹

۵-۲-۲-اثر سازنده های آذرین و دگرگونی… ۱۹

۵-۲-۳-اثر سازندهای آهکی… ۲۰

۵-۲-۴-اثر رسوبات مارنی دوره میوسن.. ۲۱

۵-۲-۵-اثر سازندهای کنکلومرانی… ۲۱

۵-۲-۶-اثر سازندهای آبرفتی… ۲۱

۵-۳- منشأ شوری آبهای زیر زمینی آبرفتی و آهکی… ۲۲

۵-۴-منابع آهکی پراکنده در سطوح منطقه و گسترش آنها ۲۳

۵-۴-۱-آهک آسمازی.. ۲۴

۵-۴-۲-آهک بنگستان(کرتاسه). ۲۵

۵-۵-توسعه بهره برداری از منابع اب زیر زمینی دستهای منطقه. ۲۶

۱-۵-۵توسعه بهره برداری از منابع آب زیر زمینی دشت فراشبند.. ۲۶

۵-۵-۲-توسعه بهره برداری از منایع آب زیر زمینی دشت نوجین.. ۲۸

۵-۵-۳-توسعه بهره برداری از منابع آب زیر زمینی دشت جره. ۲۹

۵-۵-۴-توسعه بهره برداری از منابع آب زیر زمینی دشت کمارج.. ۳۱

۵-۵-۵-توسعه بهره برداری از منابع آب زیر زمینی دشت خشت… ۳۴

۵-۵-۶-توسعه بهره برداری از منابع آب زیرزمینی دشت برازجان.. ۳۵

۶-۱-روش کار. ۳۶

کنترل شوری رودهای شکستاین و برنگ… ۳۹

۶-۲-۱-اجزاء طرح.. ۳۹

۶-۲-۲–اثر اجرای طرح.. ۴۰

۶-۲-۳-تغییرات در ترکیب کشت و افزایش درآمد خالص…. ۴۲

۶-۳-کنترل شوری رود شکستیان از طریق حوضچه های تبخیری.. ۴۳

۶-۲-۱-اجزاء طرح.. ۴۳

۶-۳-۲-اثرات اجراء طرح.. ۴۴

۶-۳-۳-تغییرات غلظت در ترکیب کشت و افزایش درآمد خالص…. ۴۵

۶-۴-کنترل شوری زهکش تل خرکی… ۴۵

منابع و مأخذ: ۴۷