مقاله بررسی پتانسیل معدنی استان تهران

مقاله بررسی پتانسیل معدنی استان تهران (بررسی موردی امام زاده هاشم و مبارک آباد)
مقدمه
در راستای سیاست کلی دولت مبنی بر عدم وابستگی سیاسی؛اقتصادی ورهایی از سیاست تک محصولی و جهت رشد و شکوفایی صنایع و بر آورد نیاز اولیه آنها با توجه به وسعت صنایع و گسترش آن در سطح استان تهران و روند رو به رشد آن در سایر مناطق و نیز با نگرش به تنوع حوادث زمین شناسی و رسوبات آن در تهران مصمم شدیم قدمی هر چند کوتاه در این راستا برداشته و برآن شدیم که در سطح استان تهران پتانسیل یابی مواد معدنی را بررسی نماییم.
ذکر این نکته لازم است که استان تهران با توجه به موقعیت آن از لحاظ مرکزیت کشور ؛ وجود مراکز دانشگاهی وسازمان زمین شناسی و حضور متخصصین زمین شناسی خارجی در سالهای قبل تا حدودی از لحاظ اطلاعات زمین شناسی واطلاعات اولیه در بعضی مناطق غنی می باشد و گزارشهایی نیز در مراکز یاد شده وجود دارد ولی از لحاظ زمین شناسی اقتصادی و بعد شناخت مواد معدنی و با توجه به اولویت ها فعالانه در این راستا قدمی برداشته نشده است۰
با توجه به اینکه استان تهران یک منطقه نسبتا وسیع و با پراکندگی روستاها وجمعیت ها است و همچنین بدلیل وجود سلسله جبال مرتفع البرز در شمال این منطقه که باعث صعب العبور شدن خیلی از نقاط این استان شده و بعلت تنوع رسوبات از لحاظ زمین شناسی و حوادث تکتونیکی اتفاق افتاده؛ مطالعات بصورت مناطق مجزاء در نظر گرفته میشود که بتوانیم نیروی بیشتری در یک منطقه اعمال نمائیم و به همین منظور از مساحت استان که در حدود ۳۰۰۰۰ کیلومتر مربع می باشد قسمت غرب استان یعنی بخشهاو روستاهای کرج-اشتهارد- ساوجبلاغ- هشتگرد با مساحتی که در حدود پنج هزار کیلومترمربع است مورد پی جویی قرار گرفته شده است که ره آورد آن بطور خلاصه بشرح زیر میباشد:
۱- بررسی وضع زمین شناسی منطقه با توجه به نقشه زمین شناسی با مقیاس۱:۲۵۰۰۰۰ سازمان زمین شناسی و پیاده نمودن تشکیلات زمین شناسی بر روی نقشه ۱:۵۰۰۰۰جهت انجام کارهای بعدی۰
۲-شناسایی و تفکیک لایه های سیلیسی منطقه و انجام آنالیز های لازم جهت تعین عیار آن۰
۳-شناسایی افقهای باریت دار۰
۴-شناسایی لایه های نمک و انجام آنالیزهای مربوطه۰
۵-شناسایی پتانسیلهای جدید گچ و طبقه بندی افقهای گچدار در استان تهران۰
۶-ردگیری پتانسیلهای منگنز و مس۰
۷-شناسایی خاکهای صنعتی و انجام آزمایشات لازم بر روی آنها۰
۸-اقدام به تهیه دفترچه مشخصات بعضی از پتانسیلهای شناسایی شده جدید جهت راه اندازی
در خاتمه امید است با اجرای طرحهای پتانسیل یابی در سراسر استان تهران ضمن شناسایی مواد جدید ؛ با توجه به اولویتها اقدامات لازم جهت عملیات بعدی بعمل آید تا در آینده مواد معدنی شناسایی شده بتواند جوابگوی کارخانجات و صنایع کشور بوده و گامی مثبت در خود کفایی اقتصادی کشور برداشته شود.

۱-۲-موقعیت جغرافیائی استان تهران
استان تهران با وسعتی معادل ۳۰۰۵۵ کیلومتر مربع بین عرض شمالی َ۲،۰ ۳۴ تا َ۳، ۰ ۳۶ و َ۲،۰ ۵۰ تا ۵۳ درجه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته است که از طرف شمال به استان مازندران از جنوب به استان مرکزی و اصفهان از شرق به استان سمنان و از مغرب به استان زنجان محدود بوده و مرکز شهر تهران می باشد.
شهرستانهای این استان شامل : شهرستانهای تهران بزرگ (شهرستان تهران،‌ ری، شمیرانات) شهرستان قم – شهرستان کرج – شهرستان دماوند – شهرستان ساوجبلاغ – شهرستان شهریار و شهرستان ورامین می باشد.
این استان در دامنه جنوبی سلسله جبال البرز قرار گرفته که دارای ارتفاعات و زمینهای نسبتاً پستی است، مهمترین کوههای استان عبارتند از دماوند که قله آن بیش از ۵۶۷۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد، کوههای طالقان با ارتفاع ۴۱۴۵ متر، امام زاده داود با ارتفاع ۳۳۸۰ متر و توچال که قله آن در حدود ۳۸۷۰ متری از سطح دریا می باشد.
امتداد این کوهها در جهت شمال غربی به جنوب شرقی است که در میان آنها دره های بزرگی نظیر دره کرج – دره جاجرود واقع شده اند در قسمت شمال استان بعلت وجود کوههای مرتفع و گسترش آنها دشتهای وسیعی به چشم نمی خورد ولی در قسمت جنوبی بویژه در جنوب غربی و شرقی استان دشتهای حاصلخیزی – نظیر کرج، ری و ورامین وجود دارد.

۱-۳-شرایط اقلیمی
استان تهران بعلت شرایط خاص جغرافیائی مختلف دارای آب و هوای متفاوتی می باشد که می توان از نظر مطالعه به دو بخش جداگانه تقسیم نمود.
الف) بخش شرقی و جنوبی شامل کوهپایه های البرز تا دماوند و شرق تهران و ورامین و شهر ری، قم.
ب) بخش غربی از کرج تا آبیک
الف) منطقه شرقی خود شامل ۴ نوع آب و هوای مختلف بشرح زیر می باشد:‌
۱- آب و هوای ارتفاعات فوقانی از نیمه مرطوب تا مرطوب که دارای زمستانهای طولانی و خیلی سرد می باشد متوسط حداکثر درجه حرارت گرمترین ماه سال کمتر از ۰ ۲۰ سانتی گراد و متوسط حداقل درجه حرارت در سردترین ماه سال پائین تر از ۱۵ درجه سانتی گراد زیر صفر است. این منطقه شامل مخروط قله دماوند و قله توچال می گردد و ارتفاع آنها از سطح دریای آزاد بین ۲۱۰۰ تا ۵۶۷۰ متر است مقدار متوسط بارندگی سالیانه مشخص نیست و نزولات آسمانی بصورت برف می باشد.
۲- آب و هوای نمیه مرطوب یا آلپی با زمستانهای خیلی سرد و نسبتاً طولانی متوسط حداکثر درجه حرارت گرمترین ماه سال ۰ ۲۶ تا ۰ ۳۳ سانتی گراد و متوسط حداقل درجه حرارت سردترین ماه سال ۱۲ درجه سانتی گراد زیر صفر می باشد مقدار بارندگی سالیانه بطور متوسط ۶۰۰-۳۰۰ میلی متر که بیشتر بصورت برف می باشد این منطقه شامل کوهستانهای شرق تهران تا فیروز کوه و تپه ها و فلات های داخلی کوهستان است و ارتفاع آن از سطح دریا بین ۲۹۰۰-۱۱۰۰ متر می باشد.
۳- آب و هوای خشک با زمستانهای کوتاه و سرد، متوسط حداکثر درجه حرارت گرمترین ماه سال ۳۶ درجه سانتی گراد و متوسط حداقل درجه حرارت سردترین ماه سال حدود ۴ درجه سانتی گراد زیر صفر است و بارندگی سالانه ۳۰۰-۲۰۰ میلی متر است این منطقه شامل منطقه تهران تا گرمسار می باشد که قسمت عمده دشتهای دامنه های آبرفتی را شامل می گردد، ارتفاع تهران از سطح دریا ۱۱۹۱ متر می باشد.
طی بیست سال گذشته متوسط بارندگی تهران ۲۲۶ میلی متر تعداد روزهای یخبندان بطور متوسط ۵۳ روز در سال متوسط رطوبت نسبی در ساعتهای ۵/۵ صبح و ۵/۱۲ ظهر بترتیب ۴۸ و ۳۰ درصد و میزان درجه حرارت تهران طی مدت مذکور بشرح زیر بوده است.
معدل حداکثر ۰ ۷/۲۲، معدل حداقل ۰ ۴/۱۱ ، حداکثر مطلق ۴۳ و حداقل مطلق ۸/۱۴ متوسط حرارت ۱/۱۷ درجه سانتی گراد بوده است.
۴- آب و هوای خشک با زمستانهای کوتاه و خشک
متوسط حداکثر درجه حرارت گرمترین ماه سال بیش از ۳۰ درجه سانتی گراد و متوسط حداقل درجه حرارت سردترین ماه سال ۳/۱ درجه سانتی گراد زیر صفر است.
بارندگی سالیانه ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلی متر که بیشتر بصورت باران در فصول آخر پائیز و زمستان در اوایل بهار است و بقیه مدت سال خشک است که شامل قسمتهای جنوبی دشت ورامین تا نزدیک گرمسار است.
ب) بخش غربی از کرج تا آبیک
آب و هوای خشک تابستانهای گرم و خشک و زمستانهای نسبتاً سرد می باشد متوسط درجه حرارت تابستان ۵/۳۲ درجه سانتی گراد و ماکزیمم آن ۸/۳۹ درجه سانتی گراد می باشد و حداقل درجه حرارت مطلق در زمستان تا ۲۰ درجه سانتی گراد زیر صفر می باشد، مقدار متوسط باران سالانه در دشت کرج در حدود ۲۰۰ میلی متر است ولی در حوزه رودخانه کرج طبق آمار ۷ ساله موجود متوسط باران سالانه ۵۰ میلی متر گزارش شده است.

۱-۴- زمین شناسی عمومی استان تهران
بطور کلی خصوصیات زمین شناسی ایران به زمین شناسی ساختمانی آن بستگی دارد و همانطور که اشتوکلین در سال ۱۹۶۵ در مقاله اش اشاره نموده است ایران را می توان به چند منطقه که دارای وضع تکنونیکی – تاریخچه ساختمانی و رسوبی متفاوت است تقسیم نمود.
تغییرات و تحولات زمین شناسی ایران مربوط به وضع حوضه های رسوبی شدت و نوع فازهای تکتونیکی و فعالیتهای ماگماتیسم بصورت سنگهای خروجی و نفوذی می باشد از طرف دیگر می توان گفت که ایران یک ناحیه چین خورده است که بین دو سپر قرار دارد. این سپر یکی فلات روسیه در شمال و دیگری سپر عربستان در جنوب می باشد اصولاً ایران را می توان از نقطه نظر ساختمان زمین شناسی به قسمتهای زیر تقسیم نمود.
۱- دشت خوزستان
۲- منطقه چین خورده زاگرس
۳- منطقه رورانده زاگرس
۴- زون یا منطقه رضائیه، سیرجان
۵- زون کپه داغ
۶- زون مشرق ایران و دشت جبال مکران
۷- البرز
۸- ایران مرکزی
۹- بلوک لوت
که با توجه به موقعیت جغرافیائی استان تهران – از زون های ساختمانی یاد شده قسمتهایی از دو زون البرز (شامل البرز مرکزی) و همچنین ایران مرکزی استان تهران را دربرمی گیرد که به همین منظور دو زون ساختمانی زمین شناسی فوق مختصراً شرح داده خواهد شد.