تحقیق سکولاریسم و کشف حجاب در ایران

دانلود تحقیق سکولاریسم و کشف حجاب در ایران

چکیده
مصطفی کمال آتاتورک در اثراقدامات تدریجی و آشکار توانسته بود به عمر امپراطوری عثمانی پایان دهد و کشور کوچک ترکیه را بنیان نهد ، برآن شد تا کشور ترکیه را در مسیر نوسازی قرار دهد ؛ نوسازی که مصطفی کمال خواستار آن بود ، در واقع غربی سازی بود و در این راستا می بایست تمام سنتها از بین می رفت . وی برای رسیدن به این هدف، مبارزه گسترده با مذهب و نیروهایی مذهبی انجام داد و اسلام رسمی را بطور کامل از جامعه ترکیه پاک کرد . در کنار اقدامات مصطفی کمال ؛ وابستگی روحانیون سنی به دولت و عدم استقلال سیاسی و مالی این زمینه را برای مصطفی کمال فراهم آورد تا بتواند با ترکیب سیاست پنهان و آشکار ترکیه را به یک کشور سکولار تبدیل کند .

از طرف دیگر در ایران نیز رضاشاه به زعم خود برآن شد تا جامعه ایران را همانند ترکیه بسوی تمدن و نوسازی هدایت کند . در راستای چنین اقدامی طبیعی بود که از طرف روحانیون که به عنوان ترویج دهندگان دین در جامعه محسوب می شدند ،در مقابل چنین اقدامی مقاومت صورت گیرد ، استقلال سیاسی، اقتصادی به روحانیون این کمک را می کرد تا در مقابل سیاستهای نوسازی رضاشاه که توأم با دین زدایی بود مقاومت کنند .

استقلال یکی از بزرگترین امتیازات روحانیت شیعه درمقایسه با روحانیت سنی است .چه در دوره صفویه، چه در دوره هایی افشاریه و زندیه و قاجاریه و چه در دوره پهلوی، روحانیت اگر چه متفاوت اندیشیدند ولی هیچ گاه زیر بار زور و دستور و ابلاغیه و فرمان شاهی نرفت. نتنها این وضعیت و آرمان را حفظ کرد بلکه در شرایط مقتضی با قدرت ظالمانه مبارزه کرد و برای ایجاد فضایی مساعد تر برای دینداری و دین مداری ، با حاکمان در افتاد و نهایتاً کوشید تا نظامی اسلامی برمبنای دین و مردم تأسیس کند . از دوره های بسیار سخت و طاقت- فرسا برای روحانیت ، دوره حکومت بیست ساله رضاخان بود . در این دوره روحانیت با شدیدترین برخوردها وعمیق ترین موانع مواجه شد . رضاخان که سودای ترقی و پیشرفت ایران به مانند کشورهای اروپایی را درسر داشت ، سعی می کرد مهمترین موانع را که به زعم او مذهب و روحانیت بود ، از میان بردارد . او علاوه بر مقابله های خشن و زورمندانه با روحانیت ، بر آن بود تا تمام نمادهای مذهبی را از جامعه حذف کند . رضاشاه برای از بین بردن مذهب و نیروهایی مذهبی از تمام امکانات استفاده می کرد تا هرچه زودتر به زعم خویش کشور را به دروازه های ترقی برساند . در پژوهش حاضر با مطالعه اقدامات ضد دینی در ایران و ترکیه که نهایتاً جامعه را به سوی سکولاریسم هدایت می کرد ، آشنا خواهیم شد . و همچنین در این پژوهش سیاست های رضاشاه و آتاتورک را در مقابل مذهب و نیروهایی مذهبی بصورت مقایسه ای بررسی خواهیم  کرد .

فصل اول : کلیات
معرفی روش و ماهیت تحقیق  که معمولاً به شکل طرح  تحقیق  یا طرح پژوهش ارائه می شود موجب می شود  که  محقق  و خواننده  بر محتوا و شکل تحقیق  تسلط و احاطه داشته باشند . با معرفی روش  و ماهیت تحقیق است  که ارزیابی  و قضاوت در توفیق یا عدم توفیق نتایج  علمی تحقیق  براساس هدف و روش اعلامی میسر می شود براساس چنین ضرورتی در بخش ابتدایی این  پژوهش  طرح مسأله  –  تاریخچه  موضوع – هدف و قلمرو تحقیق – بیان فرضیه – روش گردآوری داده ها و تجزیه و تحلیل  آنها – سازماندهی  تحقیق  و سایر مسائل به منظور تبین و تحدید و تدقیق و تعمیق موضوع  مورد بررسی قرارمی گیرد .

تعریف نوسازی
هر یک از رشته های علوم اجتماعی به یکی از جنبه های جریان نوسازی توجه دارند . اقتصاد دانان ،نوسازی را در درجه اوّل از نظر کاربرد تکنولوژی به دست انسان برای نظارت برمنابع طبیعت ،به منظور فراهم کردن وسایل افزایش رشد بازده سرانه ،نگاه می کنند.جامعه شناسان و انسان شناسان اجتماعی ، در درجه اوّل به جریان متنوع و متمایز شدن ، که از خصوصیات جوامع جدید است ، علاقه دارند . آنان درباره طرز پدید آمدن ساختهای نو برای عهدار شدن وظایف جدید و یا بر عهده گرفتن وظایفی که قبلاً ساختهای دیگری انجام می دادند، تحقیق می کنند و توجه آنها معطوف به تنوع هایی است که با پیدایش مشاغل جدید و دستگاه های پیچیده آموزش و پرورش نو و انواع نوین اجتماعات ، در ساختهای اجتماعی پدید می آید .

جامعه شناسان ، همچنین بعضی از جنبه های مخرب جریان نوسازی را مطالعه می کنند ، از قبیل افزایش کشاکشها ، بیماریهای روانی ، خشونت ،خلافهای جوانان ،تنازعهای نژادی ،مذهبی و طبقه ای . دانشمندانان علوم سیاسی نیز به بعضی از جنبه های نوسازی توجه دارند ، توجه آنها بیشتر به رابطه مسائل ملت و حکومت پس از آغاز نوسازی معطوف است[۱] . تردیدی نیست که هیچ یک از این تغییرات ،حتی اگر صریح تر و دقیقتر از این هم عنوان شود به تنهایی ما را به مفهومی کلی و جامع از نوسازی نزدیک نمی نماید . زیرا هیچ کدام چنان کلیتی ندارند که جامع جهات اقتصاد ، جامعه و سیاست « نو» باشند . بنابراین بعضی از محققین عقیده دارند که نقطه عزیمت برای تعریف نوسازی خصوصیات جامعه نیست بلکه خصوصیات افراد است. از این رو سیر یل بلک ، به عنوان یک مورخ ، درمقاله خود چنین نظر نظر می دهد که خصوصیات جوامع جدید ، رشد دانشهای جدید است که مستلزم وجود آدمهایی است که ظرفیت آنها برای کشف اسرار طبیعت و کاربرد این دانش در امورانسانی روز افزون باشد .دیوید مک کله لند از نظر گاه یک روانشناس ، اعتماد به نفس و جهت گیری برای دست به کاری زدن را کیفیات اساسی انسانهای جدید می شمارد .

آرنولد اندرسن و ادوارد شیلز ، که درباره آموزش و پرورش نوشته اند ، به موضوع توسعه مهارتها و روح خلاقه توجه نموده اند . خلاصه آنکه ، تکیه همه این تعاریف بر شیوه- های نوین اندیشه است که انسانها فرصت می دهد که صنعت نو ،جامعه نو و حکومت نو ایجاد نماید[۲].« مدرنیزاسیون» در زبان فارسی به مفاهیمی چون نوسازی ، امروزینه شدن ومتجدد شدن ترجمه شده است . این مفهوم فارغ از ابعاد روانشناختی– اجتماعی – سیاسی– فرهنگی ، به عنوان یک جریان و فرایندی کلی مطرح است که تعاریف متعددی ازآن ارائه شده است وامروزه به عنوان یک رویکرد در ادبیات جامعه شناسی توسعه مطرح می باشد . دانیل لرنر که از پیش کسوتان این رویکرد می باشد ، در دایره المعارف علوم اجتماعی زیرعنوان امروزه شدن چنین می انگارد:

« امروزین شدن واژه رایج برای فرایندی کهن است – یعنی فرایند تغییراجتماعی به نحوی که کشورهای کمترتوسعه یافته خصایص معروف کشورهای جوامع توسعه یافته را کسب کنند. [۳]»

ساموئل هانتیگتون نوسازی را فراگردی چند بعدی می داند که به درگرگونی درهمه زمینه های اندیشه و فعالیت انسانی نیاز دارد . هانتیگتون جنبه های اصلی نوسازی را در شهری شدن – می داند[۴]. اینکلس و اسمیت که به مطالعات میدانی در این زمینه پرداخته اند ،نوسازی را صنعتی شدن – دنیا گروی – دموکراتیزه کردن – آموزش و دسترسی به وسایل ارتباط جمعی ، نوعی فرایند اجتماعی- روانی دانسته اند که در طی آن افراد نگرش ها ارزشها وعقاید مدرن شدن را کسب می کنند. آنچنان که بیان شد این مفهوم در ابعاد مختلف روانشناسی، اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی مورد ملاحظه قرار گرفته است که به اختصار هریک از آنها را توضیح می دهیم.

نوسازی روانشناختی
نوسازی  روانی که در سطح  فردی مطرح می باشد اشاره به نوعی  تحرک روانی یا ذهنی دارد که در طی آن افراد ویژگیهای روانی ، انگیزشی واعتقادی تازه های کسب می کنند. هانتیگتون اعتقاد دارد که نوسازی از جنبه روانشناختی به یک دگرگونی بنیادی در ارزش ها – رویکردها و چشمداشتها نیاز دارد .

فهرست مطالب
چکیده. ۱
فصل اول : کلیات.. ۳
۱-۱) بیان مسأله. ۴
۲-۱) بررسی سوابق و ادبیات موضوع.. ۱۳
۳-۱) اهداف پژوهش… ۱۸
۴-۱) اهمیت پژوهش… ۱۹
۵-۱) پرسش پژوهش… ۲۳
۱-۵-۱) پرسش اصلی.. ۲۳
۲-۵-۱)  پرسش های فرعی.. ۲۳
۶-۱) فرضیه. ۲۴
۷-۱) تعریف متغیرها و مفاهیم وعملیاتی.. ۲۴
۸-۱) روش پژوهش… ۲۷
۹-۱) سازماندهی پژوهش… ۲۸
فصل دوم : دیدگاه های نظری.. ۳۱
۱-۲) تعریف نوسازی.. ۳۱
۱-۲-۲) نوسازی روانشناختی.. ۳۴
۲-۲-۲) نوسازی اجتماعی.. ۳۵
۳-۲-۲) نوسازی سیاسی.. ۳۵
۱-۳-۲)  آگوست کنت (۱۷۹۸-۱۸۵۷). ۳۶
۲-۳-۲) کارل مارکس (۱۸۱۸-۱۸۸۳). ۳۷
۳-۳-۲) هربرت اسپنسر(۱۸۲۰-۱۹۰۳). ۴۰
۴-۳-۲) امیل دورکیم(۱۸۵۸-۱۹۱۷). ۴۲
۵-۳-۲) ماکس وبر (۱۸۶۴-۱۹۲۰). ۴۵
۶-۳-۲) تالکوت پارسونز. ۴۸
۱-۶-۳-۲) تیپ بندی جوامع از نظر پاسونز. ۵۱
۷-۳-۲) نیل اسملسر. ۵۳
۸-۳-۲) برینگتون مور. ۵۶
جمع بندی.. ۶۰
فصل سوم : سیاست های ضد مذهبی رضاشاه در ایران.. ۶۸
۱-۳) کودکی رضاخان.. ۶۸
۲-۳) دیدگاههای مختلف در مورد زمینه وقوع کودتای ۱۲۹۹٫ ۷۲
۴-۳) گفتمان فکری غرب و ورود آن به ایران.. ۸۰
۱-۴-۳) آخوند زاده (۱۸۱۲-۱۸۷۸م|۱۲۲۸-۱۲۹۵ق). ۸۱
۲-۴-۳) میرزا ملکم خان (۱۸۳۳-۱۹۰۹|۱۲۴۹-۱۳۲۶ق). ۸۵
۳-۴-۳) عبدالرحیم طالبوف (۱۸۳۴-۱۹۱۱م|۱۲۵۰-۱۳۲۹ق). ۸۸
۱-۴-۴-۳) طالبوف : دین و روحانیت.. ۸۸
جمع بندی.. ۸۹
۱-۵-۳) رضاخان و مذهب.. ۹۰
۲-۵-۳) سیاست ضد مذهبی رضاشاه. ۹۵
۳-۵-۳) مقابله با روحانیت.. ۹۷
۴-۵-۳) مقابله با مذهب.. ۱۰۰
۱-۶-۳) کشف حجاب.. ۱۰۳
۲-۶-۳) قیام مسجد گوهرشاد. ۱۰۸
۳-۶-۳) طرح متحدالشکل البسه. ۱۰۹
۴-۶-۳) دانشکده معقول و منقول.. ۱۱۳
۵-۶-۳) مؤسسه وعظ و خطابه. ۱۱۴
۷-۶-۳) طرح اداره اوقاف.. ۱۱۷
۸-۶-۳) تخریب مدارس علمی و مساجد و… ۱۱۹
۹-۶-۳) تغییر ماههای قمری به ماههای شمسی و… ۱۲۱
جمع بندی.. ۱۲۲
فصل چهارم: سیاست های مصطفی کمال در مقابل مذهب و نیروهای مذهبی.. ۱۲۷
۱-۴) زندگی نامه مصطفی کمال آتاتورک… ۱۲۷
۱-۱-۴) نحوه به قدرت رسیدن آتاتورک… ۱۳۱
۲-۴) اندیشه های تجددگرایی در ترکهای جوان.. ۱۳۴
۱-۲-۴) ضیاء گوکالپ و ناسیونالیسم ترک… ۱۳۴
۳-۴) مصطفی کمال و سلطنت.. ۱۴۰
۴-۴) مصطفی کمال و خلافت.. ۱۴۷
۱-۴-۴) تخریب مساجد و اماکن مذهبی.. ۱۵۶
۲-۴-۴) مقابله با دراویشان.. ۱۵۷
۳-۴-۴) دگرگونی پوشاک… ۱۵۸
۴-۴-۴) دگرگونی حقوقی.. ۱۶۱
جمع بندی.. ۱۶۳
نتیجه گیری بخش دوم : مقایسه سیاستهای ضد مذهبی در ایران و ترکیه. ۱۶۸
وجوه تشابه. ۱۶۸
پیشینه نوسازی.. ۱۷۱
وجوه اختلاف: ۱۷۳
تفاوت در شیوه عمل.. ۱۷۴
تفاوت در ساختار سیاسی دو کشور. ۱۷۷
فصل پنجم : دین و سازمان روحانیت در ایران.. ۱۷۸
مذهب شیعه. ۱۷۸
۱-۱-۵) رهبری شیعیان در دوران غیبت.. ۱۸۰
۲-۱-۵) سازمان مذهبی شیعه. ۱۸۲
۳-۱-۵) منابع مالی روحانیون شیعه. ۱۸۳
۴-۱-۵) تشکیلات حکومتی روحانیون.. ۱۸۴
۵-۱-۵) اصولیون و اخباریون.. ۱۸۵
۱-۵-۱-۵) ویژگیهای مکتب اصول.. ۱۸۶
فصل ششم: دین و سازمان روحانیت در ترکیه. ۱۸۹
۱-۶) مذهب رسمی.. ۱۸۹
۲-۶) ادیان ،مذاهب و طریقتهای موجود در ترکیه. ۱۹۴
۱-۲-۶) شیعیان.. ۱۹۴
طریقت ها و داراویش… ۱۹۵
۱-۳-۶) علویان.. ۱۹۵
۲-۳-۶) بکتاشیه. ۱۹۷
۳-۳-۶) طریقت نقشبندیه. ۱۹۹
۴-۳-۶) طریقت نورجی ها ۲۰۰
۵-۳-۶) سلیمانجی ها ۲۰۲
۶-۳-۶) طریقت تیجانیه. ۲۰۲
۷-۳-۶) طریقت مولویه. ۲۰۳
۴-۶) اقلیتهای غیر مسلمان.. ۲۰۳
۱-۴-۶) مسیحیان.. ۲۰۴
جمع بندی.. ۲۰۵
نتیجه گیری بخش سوم : ۲۰۶
تفاوتهای دین و سازمان روحانیت در ایران و ترکیه. ۲۰۶
میزان همگرایی مذهبی.. ۲۰۶
میزان مبارزه جویی.. ۲۰۷
میزان استقلال سیاسی و مالی.. ۲۰۸
فصل هفتم : مقاومت در برابر سیاستهای نوسازی در ایران.. ۲۰۹
۱-۷) تأسیس جمهوری.. ۲۰۹
۲-۷) آیه الله نائینی.. ۲۱۴
۳-۷) آیهالله سید ابوالحسن اصفهانی.. ۲۱۶
۴-۷) آیهالله شیخ عبدالکریم حائری یزدی.. ۲۱۷
۱-۴-۷)موضع آیهالله حائری در برابرمسایل سیاسی واجتماعی کشور. ۲۱۸
۵-۷) آیهالله شیخ محمد تقی بافقی.. ۲۲۱
۶-۷) طرقت ها و دراویش… ۲۲۳
جمع بندی.. ۲۲۴
فصل هشتم : مقاومت در برابر سیاست های آتاتورک… ۲۲۵
۱-۸) مقاومت جدی صورت نگرفت.. ۲۲۵
۲-۸) شورش شیخ سعید. ۲۲۷
نتیجه گیری بخش چهارم : ۲۳۰
مقایسه مقاومت در ایران و ترکیه در برابر سیاست های ضد مذهبی.. ۲۳۰
توانای بسیج اجتماعی.. ۲۳۰
منابع مآخذ. ۲۳۸
منابع انگلیسی.. ۲۴۳
منابع ترکی استانبولی.. ۲۴۳

منابع مآخذ
ابوالحمد ،عبدالحمید ، مبانی علم سیاست ،ج اول ، تهران ، انتشارات توس ،۱۳۷۶٫
ابوالقاسمی ،محمدرضا ، اردوش حسین ، ترکیه دریک نگاه ،تهران ،انتشارات المهدی ۱۳۷۸٫
آریا ، کورش ، رضاخان و قضیه کشف حجاب ، ابرار۱۸|۱۰|۸۱
آریا ، قاسم ، قضیه رضاشاه و کشف حجاب ، نافه ، شماره هفتم ،۴۲-۴۴٫
الگار ، حامد، دین و دولت در ایران، نقش علما در دوره قاجار ، ترجمه ی ابولقاسم سری تهران، انتشارات توس ،۱۳۵۶٫
امینی ، داوود ، چالشهای روحانیت با رژیم رضاشاه(بررسی علل چالشهای سنت گرایی با نوگرایی) تهران ، سپاس، ۱۳۸۲٫
امینی ،علیرضا ، تحولات سیاسی و اجتماعی ایران در دوران پهلوی، تهران،  صدای معاصر، ۱۳۸۱٫
آزاد ارمکی ، تقی ، مدرنیته ایرانی؛ روشنفکران و پارادایم  فکری عقب ماندگی  در ایران تهران، انتشارات اجتماع، ۱۳۸۰٫
مصطفی ، ازکیا ، جامعه شناسی توسعه (تهران : انتشارات کلمه ،۱۳۷۷)
رضا ، اکبری نوری ، اندیشه  سیاسی  عبدالرحیم  نجارزاده  تبریزی ( طالبوف ) ،  فصلنامه تخصصی علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج ، سال نخست، پیش شماره دوم، تابستان ۱۳۸۳٫
هربرت  اسپنسر ، مدرنیته : مفاهیم  انتقادی جامعه  سنتی و جامعه  مدرن ، ترجمه ی منصور انصاری تهران ، انتشارات نقش جهان ،۱۳۸۱٫
آصف ، محمد حسن ، مبانی ایدئولوژیک حکومت در دوران پهلوی ، تهران ، مرکز اسناد انقلاب اسلامی ،۱۳۸۴٫
الهامی ، داود، موضع  تشیّع در برابر تصّوف در طول  تاریخ ، قم ، انتشارات مکتب اسلام ، ۱۳۷۸٫
اولوغ ،  ایگدمیر  و دیگران ، آتاتورک ، ترجمه ی حمید ناظمی ، تهران ، مؤسسه  فرهنگی منطقه ای ۱۳۴۸٫
رابرت اولسن ، قیام شیخ سعید پیران – کردستان ۱۹۲۵، ترجمه ی ابراهیم  یونسی ( تهران : انتشارات نگاه ،۱۳۷۷)
بابر، نوئل ، فرمانروایان شاخ زرین از سلیمان قانونی تا آتاتورک ، تر جمه ی ،عبدالرضاهوشنگ مهدوی ، تهران، سپاس ،۱۳۶۹٫
بصیرت منش ، حمید ، علما و رژیم رضاخان ، تهران ، عروج ، ۱۳۷۶٫
بهار، ملک الشعرا ( محمد تقی ) ، تاریخ مختصر احزاب سیاسی در ایران ( انقراض قاجاریه ) ،جلد اول ،تهران، چاپخانه سپهر، ۱۳۵۷٫
محسن ، بهشتی  سرشت ، نقش  علما  در سیاست ، تهران ، پژوهشکده  امام خمینی و انقلاب اسلامی ،۱۳۸۰٫
بهنام ، جمشید ، ایرانیان و اندیشه تجدد ، تهران ، انتشارات پژوهش فرزان روز، ۱۳۸۳٫
بیات ، کاوه ، شورش  کردهای  ترکیه  و تأثیر آن  بر روابط  خارجی ایران ، تهران ، نشر تاریخ ایران ، ۱۳۷۴٫
تهاجم به روحانیت و حوزه های علمیه در تاریخ معاصر ، جلد اول ، قدر ولایت ، تهران ،۱۳۷۹٫
پروند ، شادان ، سبحانی ، زهرا ، زمینه  شناخت  جامعه  و فرهنگ  ترکیه ،  تهران ، مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگی بین اللملی ،۱۳۷۳٫
پهلوی ، محمدرضا ، پاسخ به تاریخ ، ترجمه ی حسین ابوترابیان ، تهران ، زریاب ،۱۳۷۹٫
پیران ،پرویز ، برنامه ریزی  توسعه  برون زا ، اطلاعات  سیاسی ، اقتصادی ، شماره  ۲۵، دیماه ۱۳۶۷ .
جمعی از نویسندگان ،سلسله پهلوی و نیروهای مذهبی به روایت تاریخ کمبریج ، ترجمه ی عباس مخبر ، تهران ، ۱۳۶۱٫
جعفری  هرندی  ، محمد ، فقها و حکومت  پژوهشی  در فقه  سیاسی  شعیه ، تهران ، روزنه ،۱۳۷۸٫
جی شاو ، استانفورد ، ازکورال ، شاو، تاریخ امپراطوری عثمانی ترکیه جدید، ترجمه ی محمود رمضان زاده ، جلد دوم ،خراسان ، آستان قدس رضوی ، ۱۳۷۰٫
حائری ، عبدالهادی ،  تشیع  و مشروطیت در ایران  و نقش  ایرانیان  مقیم  عراق ، تهران ، مؤسسه انتشارات امیرکبیر ،۱۳۸۱٫
حسینی ، سیدحسن ، پلورالیزم  دینی یا پلورالیزم در دین ، تهران ، سروش ،۱۳۸۲٫
حسینیان ، روح الله ، چهارده قرن تلاش  شیعه برای ماندن و توسعه  تهران ، مرکز اسناد انقلاب اسلامی ،۱۳۸۲٫
حیدرزاده ، محمدرضا ، تعامل  دین  و دولت در ترکیه ، تهران ، انتشارات وزارت امور خارجه ،۱۳۸۰٫
فاطمه ، خالقی ، روشنفکرانی در مقابل آتاتورک ، حیات نو ،۷|۶|۸۱ .
خلیلی خو، محمد رضا ، توسعه و نوسازی ایران در دوره دوران پهلوی ، تهران ، جهاد دانشگاهی، ۱۳۸۴٫
امام خمینی ره، صحیفه نور ،ج ۱۲٫
امام خمینی ، صحیفه نور ،ج ۱۵٫
امام خمینی ره،کشف اسرار .
دورسون ، داود  ، دین و سیاست در دولت عثمانی ، ترجمه ی منصوره حسینی و داوود وفائی ، تهران ، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۱٫
دعوتی ، سیدابوالفتح ، ازماجرای تلخ ” کشف حجاب “رضاخانی تا قیام خونین مردم قم ،یالثارات الحسین (ع) ، شماره ۲۵۹ .
دعوتی، سید ابوالفتح ، اصلاحات به روش آتاتورک ، جمهوری اسلامی ،۲۰|۲|۷۹
دوران آتاتورک درسهایی برای امروز، ترجمان سیاسی ، سال سوم ، شماره ۱۵۶
دیوب ، اس . س ، نوسازی و توسعه در جستجوی  قالبهای فکری  بدیل ، ترجمه ی سید احمد موثقی تهران ، قومس ،۱۳۷۷٫
رابیسون ، ریچارد ، ، جمهوری اول ترکیه ، ترجمه ی ایرج امینی ، تبریز، موسسه فرانکین،۲۵۳۶ شاهنشاهی .
رحمانیان،داریوش،چالش جمهوری و سلطنت در ایران زوال قاجار و روی کار آمدن رضاشاه، تهران،نشر مرکز ،۱۳۷۹٫
روشه، گی ، تغییرات اجتماعی ، ترجمه ی منصور وثوقی ، تهران ، نی ۱۳۶۸٫
زارع ، محمد رضا ، علل رشداسلام گرائی در ترکیه ، تهران، انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین اللملی ، ۱۳۸۲٫
سردارآبادی ، خلیل الله ، موانع تحقق توسعه سیاسی در دوره سلطنت رضاشاه ، تهران ، مرکز اسناد انقلاب اسلامی ، تهران، ۱۳۷۸٫
سیف زاده ، حسین ،نظریه های مختلف درباره راههای گوناگون نوسازی ودگرگونی سیاسی ، تهران ، قومس ، ۱۳۷۵٫
قادری ،حاتم ،اندیشه های سیاسی در اسلام و ایران ،تهران ،سمت ،۱۳۷۹٫
قاضی ، نعمت الله ، علل سقوط حکومت رضاشاه ،تهران ، نشر آثار، چاپ اول،۱۳۷۲٫
شریفی ،علیرضا ، کشف حجاب ، نشریه خراسان ،۱۷|۱۰|۷۹٫
شمیم ، علی اصغر ، ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران ، مدبر ،۱۳۷۵٫
صبوری ، منوچهر، ،جامعه شناسی سازمانها بوروکراسی مدرن ایران ، تهران ، انتشارات سخن، ۱۳۸۰٫
طلوعی ، محمود ، پدر و پسر ناگفته ها از زندکی و روزگار پهلوی ،تهران ،علم ،۱۳۷۴٫
عاقلی، باقر ، رضاشاه و قشون متحدالشکل ، تهران ،انتشارات نامک ، ۱۳۷۷٫
عباسی ، ابراهیم  ، دولت  پهلوی و توسعه اقتصادی تهران ،مرکز اسناد انقلاب اسلامی ، ۱۳۸۳٫
فوزی تویسرکانی ، یحیی ، مذهب و مدرنیزاسیون در ایران ، تهران ،مرکز اسناد انقلاب اسلامی ، ۱۳۸۰٫
فیاضی ، عماد الدین ، حاج عبدالکریم حائری ، تهران ،مرکز اسناد انقلاب اسلامی ، چاپ اول ،۱۳۸۰٫
فیگارو ، آتاتورک  رهبر ترکیه  در گذشته و حال ، ترجمان سیاسی ، سال چهارم ، شماره اول .
کتانی، علی، اقلیتهای مسلمان در جهان امروز، ترجمه محمد حسین آریا ،تهران ،امیرکبیر ۱۳۸۳٫
کریمی، علیرضا ، رژیم و آزمون گیری از طلاب، تهران ، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۷۸٫
کوهستانی نژاد ، مسعود ، چالش مذهب و مدرنیسم  سیر اندیشه سیاسی مذهبی در ایران، تهران، انتشارات نی ،  ۱۳۸۱
کین راس ، لرد ، قرون عثمانی ، ترجمه ی پروانه ستاری ، تهران ، کهکشان ، ۱۳۷۳٫
کاتم ، ریچارد ، ناسیونالیزم در ایران ، ترجمه ی احمد تدین ، تهران ، انتشارات کویر، ۱۳۷۱٫
کاتوزیان،محمد علی(همایون)، اقتصاد سیاسی ایران از مشروطیت تا سقوط رضاشاه،ترجمه ی محمد رضا نفیسی، تهران ، پاپیروس ،۱۳۶۶٫
کشف حجاب تهاجم بنیادی به فرهنگ اسلامی ، جمهوری اسلامی ،۱۷|۱۰|۸۳٫
گاندره ،آتاتورک ، رهبر ترکیه در گذشته و حال ، ترجمان سیاسی، سال چهارم، شماره ۱۵۷ ، سال چهارم ، شماره اول ،
گودرزی ،غلامرضا ، دین و روشنفکران مشروطه ، تهران، انتشارات اختران،۱۳۸۳٫
لوییس ، برنارد ، ظهور ترکیه  نوین ، ترجمه ی  محسن  علی سبحانی تهران ، انتشارات مترجم ،۱۳۷۲
مایلی، محمد رضا ، نظامهای سیاسی (بررسی موردی نقش نظام سیاسی در روند توسعه ایران) ۵۷- ۱۴۳۲، تهران ، نشر ارائه ،۱۳۷۸٫
معتضد ،خسرو، رضاشاه سقوط پس از سقوط ، تهران ، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران ،۱۳۷۶٫
معظم پور ، اسماعیل ، نقد و بررسی ناسیونالیسم، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی ۱۳۸۳٫
مکی ، حسین ، تاریخ بیست ساله استمرار دیکتاتوری پهلوی ، ج۶ ، تهران ، نشر ناشر ، ۱۳۶۲٫
مؤسسه فرهنگی قدر ولایت  ، حکایت کشف حجاب ج ۱-۲، مؤسسه قدر  ولایت  ، تهران ۱۳۸۰٫
مور ، بریگتون  ، ریشه های  اجتماعی  دیکتاتوری  ، ترجمه ی  حسین  بشریه  تهران ، انتشارات دانشگاه تهران ، ۱۳۶۹٫
نورالدین ، محمد ، ترکیه جمهوری سرگردان ، ترجمه ی سید حسین موسوی ، تهران ، مرکز پژوهشهای علمی و مطالعات استراتژ یک خاورمیانه ، ۱۳۸۰٫
نهاوندی ،آرش ، پدر ترکیه نوین‌‌‌‌‌ ‍‍‍‍‍(مصطفی کمال آتاتورک)، فرهنگ آشتی،۱۱|۱۰|۸۲٫
نیازمند ، رضا ، رضاشاه از تولد تا سلطنت ، تهران، جامعه ایرانیان، ۱۳۸۱٫
واترز ، مالکوم ، جامعه  سنتی  و جامعه مدرن ، ترجمه ی منصور انصاری ، انتشارات نقش جهان ، تهران، ۱۳۸۱٫
واحد ، سینا ، قیام  گوهرشاد ، تهران ، سازمان  چاپ  و انتشارات  وزارت  فرهنگ و ارشاد اسلامی ،۱۳۶۶٫
وبر ، ماکس ، اخلاق  پروتستان  و روح  سرمایه داری  ،  ترجمه ی عبدالمعبود  انصاری تهران ، انتشارات ،سمت،۱۳۷۱٫
ووسینیچ ، وین ، تاریخ امپراطوری عثمانی ، ترجمه ی  سهیل آذری ، تبریز : چاپ شفق با همکاری مؤسسه اتشارات فرانکین ،۱۳۴۶ هجری خورشیدی .
وینر ، مایرون ، نوسازی جامعه چند  گفتار  در شناخت دینامیسم رشد ، ترجمه ی  رحمت الله مقدم مراغه ی ، ب. م، ب.ن، ۱۳۵۴٫
هانتیگتون ، ساموئل ، سامان سیاسی درجوامع دستخوش دگرگونی، ترجمه ی محسن ثلاثی، تهران، علم،۱۳۷۰٫
هوشنگ مهدوی ،عبدالرضا ، سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی ۱۳۰۰-۱۳۵۷ ،تهران، پیکان، ۱۳۷۶

منابع انگلیسی
[۱]. Hamed Enayat,Modern Islamic Polithcal Thought (London: Macmillan Press 1982)
۲٫Lord ‘Kinross’ Ataturk: The Rebirth of a Nation(London:Weidenfeld and Nicolson’۱۹۶۶)
۳٫Ozay Mehmet , Islamic Identity and Development ,study of Islamic Periphery(London: 1990) p. 81
۴ .Robert E . ward & Dnkewaryt A.Political Modernizatin  in japan and Turky (Princeton :      university press .1961)
۵٫www.Google//:Kemal Ataturk-Wikipedia.the free encyclopedia.htm

منابع ترکی استانبولی
۱٫Kabacli , Alpay, cumhuriyet Tarihi (Istanbul: Deniz Bank, 2004)
۲٫M.Kemal Ataturk, Nutuk (Estanbul :Mili,2001)
۳٫ Ozel, Mehmat, Kurtulus kurulus cmhuriyet (Estanbul :Ankara ticaret odasi,2005)