مقاله آدلر و نظریه های روانشناسی فردی

مقاله آدلر و نظریه های روانشناسی فردی

آلفرد آدلر ( ۱۹۳۷ ـ ۱۸۷۰)
آدلر معمولا به عنوان نخستین پیشگام گروه روانشناسی اجتماعی در روانکاوی تلقی می شود، زیرا در ۱۹۱۱ از فروید جدا شد. او نظریه ای را تدوین کرد که ” علایق اجتماعی ” در آن نقش عمده ای را ایفا می کنند ، و او تنها روانشناسی است که یک گروه چهارنفری تشکیل داد که به نام او نامیده می شود.

زندگی آدلر
آدلر در یک خانواده ثروتمند که در حومه وین ، اتریش ، زندگی می کردند به دنیا آمد. کودکی او با بیماری ، حسادت برادر بزرگتر ، و طرد شدن از سوی مادر مشخص شده بود. او خود را شخصی زشت و کوچک اندام تلقی می کرد. آدلر نسبت به پدرش بیش از مادرش احساس نزدیکی می کرد، و شاید مانند یونگ ، بعدها به این دلیل با مفهوم عقده ادیپ مخالفت کردکه در تجارب دوره کودکی اش انعکاس نداشت. آدلر در کودکی با جدیت تمام کار می کرد تا نزد همسالانش محبوبیت به د ست آورد، و به تدریج که بزرگتر شد، به احساس عزت نفس و پذیرش از سوی دیگران دست یافت که در میان افراد خانواده اش سراغ نداشت.

آدلر در ابتدا دانش آموز ضعیفی بود، به اندازه ای ضعیف که معلمی به پدرش گفت که این پسر برای هیچ شغلی جز شاگرد کفاشی مناسب نیست. اما آدلر با پشتکار و فداکاری خود را از پایین ترین سطح کلاس بالا کشید. هم از نظر اجتماعی و هم از نظر تحصیلی سخت تلاش کرد تا بر عقب ماندگیها و حقارتهایش غلبه کند، و بدین ترتیب برای نظریه آینده اش دایر بر اینکه شخص باید نقاط ضعفش را جبران کند نمونه ای شد.

توصیف احساسهای حقارت ، که بعدها بخش اصلی نظام او را تشکیل داد، بازتاب مستقیم تجارب اولیه خود اوست، دینی که آدلر آزادانه به آن اعتراف کرد.

آدلر در چهار سالگی ، هنگامی که از دست و پنجه نرم کردن با ذات الریه ای که او را تا دم مرگ برده بود بهبودی حاصل کرد، تصمیم گرفت پزشک شود. درجه دکتری پزشکی خود را در ۱۸۹۵ از دانشگاه وین دریافت کرد.

پس از گرفتن تخصص چشم پزشکی و سپس اشتغال در طب عمومی ، به روانپزشکی روی آورد. در ۱۹۰۲ شرکت در جلسات بحث گروهی هفتگی فروید را به عنوان یکی از چهار عضو مجاز آغاز کرد. گرچه از نزدیک با فروید کار می کرد، رابطه شخصی با یکدیگر نداشتند.

یکبار فروید گفته بود که آدلر حوصله اش را سر می برد.

آدلر در چند سال بعد نظریه ای درباره شخصیت تدوین کرد که از بسیاری جهات با نظریه فروید تفاوت داشت و تاکید فروید بر عوامل جنسی را آشکارا مورد انتقاد قرار داد. در ۱۹۱۰ فروید ریاست انجمن روانکاوی وین را به نام او کرده بود تا اختلافات فزاینده بین آندو از میان برداشته شود، اما در ۱۹۱۱ ، انشعاب اجتناب ناپذیر کامل شد. این انشعاب تلخ بود. بعدها آدلر فروید را کلاهبردار توصیف کرد و روانکاوی او را ” کثیف ” خواند (روزن [۱] ، ۱۹۷۵ ، ص ، ۲۱۰) فروید از آدلر به عنوان ” نابهنجار” و ” دیوانه شهرت ” یاد می کرد ( گی ، ۱۹۸۸ ، ص . ۲۲۳).

آدلر در جنگ جهانی اول به عنوان پزشک در ارتش اتریش خدمت کرد و پس از آن کلینیکهای راهنمایی کودکان را در مدارس وین سازماندهی کرد. در سالهای دهه ۱۹۲۰ نظام روانشناسی اجتماعی وی که خود آن را روانشناسی فردی می نامید پیروان زیادی پیدا کرد.

در ۱۹۲۶ آدلر نخستین بازدید از چندین بازدید خود از آمریکا را انجام داد و هشت سال بعد به  استادی روانشناسی بالینی در دانشکده پزشکی لانگ آیلند ( نیویورک ) منصوب شد. وی در حالی که برای

ایراد سخنرانی پرحرارت در سفر بود، در آبردین[۲]، اسکاتلند در گذشت.

فروید در پاسخ به نامه دوستی که مرگ آدلر به شدت متاثرش کرده بود نوشت ، ” من معنای دلسوزی شما برای آدلر را نمی فهمم. برای یک پسر یهودی که از حومه وین خارج می شود مرگ در آبردین به خود ی خود یک موقعیت بی سابقه و دلیلی است بر اینکه تا چه اندازه پیش رفته است . دنیا در برابر مخالفتش با روانکاوی پاداش خوبی به او داد ” (اسکارف[۳] ، ۱۹۷۱ ، ص. ۴۷).

روانشناسی فردی
آدلر عقیده داشت که رفتار آدمی نه به وسیله نیروهای زیست شناختی بلکه به وسیله نیروهای اجتماعی تعیین می شود . به نظر وی علاقه اجتماعی ، که می توان آن را به عنوان استعداد ذاتی برای همکاری با دیگران جهت رسیدن به هدفهای شخصی و اجتماعی تعریف کرد، از طریق تجارب یادگیری در دوره کودکی رشد می کند.

آدلر بر خلاف فروید، نقش امیال جنسی را در شکل گیری شخصیت به حداقل کاهش داد و در این مورد، به جای ناهشیاری ، نقش هشیاری را به عنوان تعیین کننده رفتار مورد تاکید قرار داد. در حالی که فروید بر این امر تاکید می کرد که رفتار انسان به وسیله تجارب گذشته شکل می گیرد، آدلر معتقد بود که اندیشیدن درباره آینده تاثیر قوی تری بر ما دارد.

تلاش برای هدفهای آینده یا پیش بینی رویدادهای آینده می تواند رفتار زمان حال ما را تحت تاثیر قرار دهد. برای مثال ، کسی که با ترس از نفرین جاودانه پس از مرگ زندگی می کند، رفتارش با کسی که چنین انتظاری ندارد متفاوت خواهد بود.

فروید شخصیت را به سه بخش جداگانه ( نهاد ، من ، و من برتر) تقسیم کرد، اما آدلر اثبات و یگانگی شخصیت را مورد تاکید قرار می داد. او به یک نیروی پویای کشاننده معتقد بود که منابع مختلف شخصیت را در جهت یک هدف مهم هدایت می کند.

این هدف نهایی که همه ما برای رسیدن به آن تلاش می کنیم ، برتری یا کمال است که شامل رشد کاملتر پیشرفت ، به واقعیت رسانیدن و تحقق خود است. آدلر عقیده داشت که این تلاش برای برتری ، برای پیشرفت خود ، مادرزادی است و در همه جنبه های شخصیت آشکارا به چشم می خورد .

روانشناسی فردی و شیوه های آزمون
آدلر نسبت به آزمون های متداول در روانشناسی که تشخیص درباره شخصیت هسته اصلی آن ها را می سازد، مردد بود و غالبا اخطار می داد.

او به شاگردانش توصیه می کرد که از این روش کوتاه و مختصر ” احتراز کنند و در عوض به تقویت و توسعه قدرت درک مستقیم [۴] خویش بکوشند. و بهترین راه برای ممارست در این توانایی همانا گفتگوی رواند زمانی است که بدون هیچ شرط و قیدی انجام می پذیرد : وضعیت های ساختگی که در یک آزمون برپاست فقط منتج به نتائجی می شود که می توانند تعبیرات بسیار داشته باشند. علاوه بر آن ارزشیابی این آزمون ها بدون کمک دقیق محاسبات ریاضی انجام پذیر نیست و این همان موردی است که متخصصان فن به آن مباهات می ورزند: نتایجی که از این طریق سنجش روانی [۵] حاصل می شود. فقط دارای ارزش بسیار کمی از لحاظ روانشناسی عمقی است.

آزمون یعنی به امتحان در آوردن یک گروه گواه [۶]. این آزمون قبلا در گروه گواه کوچکی صورت می پذیرفت ، برای آنکه آمادگی های خاص و مهارت های شخصی را اندازه گیری کند. مراکز و تاسیسات اقتصادی و صنعتی از ده ها سال پیش ، از اینگونه روش های آزمون استفاده می نمودند تا اینکه حتی کار به آنجا کشید که آنها با تایلور آمریکائی در ایجاد هم آهنگی نسبی برای حرفه های مختلف و رشته های تخصصی برنامه ریز نموده و به وسیله آزمون به انتخاب افرادی پرداختند که از لحاظ فعالیتهای فنی مستعد تر بوده و باصطلاح ” بهترین فرد باشند برای بکار گماردن در بهترین محل کار.” از آنجا که در اقتصاد آن زمان انسان به عنوان یک کلیت تنها ، کمتر مورد نظر قرار می گرفت ـ و امروز هم متاسفانه وضع بهمان منوال است ـ فرد کارگر بیشتر به عنوان ابزار کار دیده می شد و گناهی به نظر نمی آمد که روی این ابزار کار روش های آزمون به آزمایش در آید.

بکار پرندگان روش های به اصطلاح روان فنی [۷]در صدد بر آمدند که از امکان هر موقعیتی برای توسعه کار خود استفاده نمایند و روش های آزمون را به کار گیرند: چنین گمان میرفت که این گونه ارزشیابی های آمار و شکل پردازی های روش آزمون ، ضمانتی بر یک داوری ” عینی” درباره ارزش و توانائی انسانها باشد.

روان پزشکی نیز مانند روانشناسی اقتصادی [۸]بسیار زود دست به کار توسعه روش های آزمون زد با این هدف که بتواند نیروهای روانی و معنوی انسانهای بهنجار و نابهنجار را از یکدیگر تمیز بخشد.

روان پزشکی تا حدی همان نظریه اتمیسم [۹] را که زندگی اقتصادی در جهت منافع خود اختیار کرده بود، مد نظر داشت . روان پزشکان نیز با آزمون های خود همان زیر بنای فکری را داشتند که در آن انسان به صورت محموله ای متشکل از کنش های متعدد مثل هوش ، حافظه ، احساس ، عاطفه و مانند اینها نگریسته شده که باید به وسیله یک روش مطمئن و قابل اندازه گیری ، شمارش و توزین شود.

این امر تنها محدود به فعالیت روانشناسی فردی نیست که شیوه های آزمون روان پزشکی را بطور جامع رد کند . باید در نظر داشت که بعضی از شیوه های آزمون که حافظه و هوش را مورد آزمایش قرار می دهد، البته بدون ثمر نیست : استفاده از آزمون های معتبر و با قاعده به راحتی راه را در جهت یک مقایسه علمی می گشاید تا بتوان موضوع را با دقت هرچه بیشتر تفسیر کرده و از شخص مورد آزمایش ـ تخمیناً ـ گمانی به دست آورد.

اشکالی که در این نوع موارد برای آزمون گرا ـ مخصوصا آنها که تجربه کمتر دارندـ حین آزمون پیش می آید ، آنست که آنها مجبورند یک کنش را از مجموع کنش های روانی بیرون بکشند : در صورتیکه قدرت هوش از نظر زندگی روانی موردی نیست که بتواند براحتی و ظرافت از دیگر فعالیتهای ذهنی جدا شود.

حتی یکفرد بی تجربه در این امور هم مطلع است که هوش ، همراه با احساس و نیروی عاطفه وابسته به تاثیر متقابل در یکدیگر می باشند. انتقادی که روانشناسی فردی تقربیا از تمام آزمون می کند ، بر اساس این حقیقت قرار دارد که آزمون ها ـ تقریبا همگی ـ قادر به ارائه یافته های پویا[۱۰] نیستند : آنها بهیچوجه نمی توانند توضیح بدهند که در نتیجه کدام یک از تلاش های درونی یا مهارها ، ماهیت بعضی از واکنش ها به صورتی است که می بینیم و طور دیگری نیست .

آیا تغییر پذیر یا تغییر ناپذیری مسئله اصلی است ؟ و در عین حال چه اقدامی می شود برای توسعه یا بهبود آن نمود. اما نکته اینجاست که در عمل غالبا وضع بدین نتیجه می رسد که نتایج بدست آمده در آزمون همچون ” برچسبی ” به موضوع زده می شود مثال کودکانی که در مدرسه فاقد پیشرفت در امور درسی هستند و به احتمال قوی علت اصلی آن کاستی در امر تربیت یا وضع خانوادگی است از این نوع است.

حال با انجام چند آزمون روی این کودک ، آنها را به عنوان ” بی هوش ” یا ” بی استعداد ” معرفی می کنند که طبعا در سرگذشت بعدی آنان نیز متضمن عواقب بد خواهد گشت .

از سوئی دیگر ، مورد آزمون قراردادن یکی از فعالیتهای روانی جدا از دیگر فعالیتها خود مسئولیتهای خطیر در بر دارد. مسئله این مسئولیت هنوز وقتی سنگین تر می شود اگر بخواهند به کمک روش های آزمون کل یک شخصیت ـ سالم یا بیمار ، نوع ناهنجارها و میزان و غیره ـ آن را بسنجش در آورند.

در رابطه با این مسئله نیز ” آزمون هائی ” در سالهای اخیر متداول شده که روانشناسی فردی نسبت به آنها تردید از خود نشان می دهد.

فهرست مطالب
زندگی آدلر.. ۳
روانشناسی فردی… ۶
روانشناسی فردی و شیوه های آزمون.. ۷
احساسهای کهتری ( حقارت ). ۱۳
انفعالات انفصالی… ۱۴
الف . خشم.. ۱۴
ب. افسردگی… ۱۵
ج . سوء استفاده از احساس…. ۱۶
د. بیزاری… ۱۶
هـ ترس و اضطراب… ۱۷
۲٫ انفعالات عاطفی… ۱۸
الف . شادی… ۱۸
ب . همدردی… ۱۸
ج . تواضع.. ۱۹
سبک زندگی… ۱۹
قدرت خلاق خود. ۲۰
ترتیب تولد.. ۲۱
اظهار نظر.. ۲۱
منابع:۲۵