مقاله سدها و اثرات تخریبی آن برروی محیط زیست و انسان

مقاله سدها و اثرات تخریبی آن برروی محیط زیست و انسان
چکیده:
از زمان های بسیار کهن تا به امروز احداث سد به عنوان یک راه حل منطقی و مناسب برای تامین آب جهت مصارف کشاورزی ، صنعت و شرب ، کنرل سیلاب ، تولید انرژی از نوع برقابی ، کنترل کیفی ، وغیره شناخته شده است . عملکرد این سازه های آبی به صورت اثرات اجتماعی ـ اقتصادی و اکولوژیکی به صور گوناگون ازجمله تولید غذا ، تامین انرژی ، جلوگیری از خطرات سیل و خسارات مالی و جانی ناشی از آن ، آشکار گردیده و در نهایت این منابع آبی موجب توسعه و ارتقای سطح زندگی جوامع بشری گردیده اند .
همانطور که می دانیم اگر در ساخت یک سد تمامی عوامل در جهت مثبت عمل نمایند ، این انتظارات به طور مشخص در قالب اهداف (( احداث سد )) گنجانیده شده است . در مناسب ترین حالت ، بدون تغییرات اکولوژیکی شگرف که منجر به انهدام و تخریب سیستم اکولوژیک گردد ، احداث سد مزایای بی شماری به همراه خواهد داشت .
در حالیکه ساخت و بهره برداری از هزاران سد که در طی ۵۰ سال گذشته احداث شده اند نشان می دهد که طرح اینگونه منابع ذخیره آب همواره با موفقیت همراه نبوده و در پاره ای از مواقع موانع و مشکلاتی بروز نموده که اهداف اصلی از ساخت سد را به خطر انداخته است .
در مواردی به اهداف ساخت سد مانند : تامین آب ، تولید انرژی و غیره نیز دست می یابیم ، اما این سازه های آبی و دریاچه های آنها در هنگام ساخت و بهره برداری تغییرات نامناسب فیزیکی ، شیمیایی ، بیولوژیکی ، بهداشتی و نهایتا تغییرات شدید اکولوژیکی را در اقصی نقاط جهان پدید آورده اند .درین مطالعه سعی گردیده که ناهنجاریهای سد های معروف جهان از نظر زیست محیطی مورد بررسی قرار گیرد
واژه های کلیدی: سد ، محیط زیست ، ،تخریب محیط،انسان ناهنجاریهی زیست محیطی

مقدمه:
احداث سدهای ناموفق در گوشه و کنار جهان و پیامدهای ناخوشایند زیست محیطی آنها ، موجب گردیده که تجدید نظر کلی در مورد (( توسعه )) و (( اکولوژی )) به عمل آید و (( توسعه پایدار )) به عنوان مبنایی برای ارزیابی مسائل زیست محیطی مطرح گردد.
ازسوی دیگر ، استفاده از تجربه طرحهایی که تاکنون به انجام رسیده ، با همه موفقیتها ، مزایا و منافع و یا ناکامیها ، تخریبها و نابسامانیها ، می تواند چراغ راه آینده طراحان چنین سازه هایی باشد ، تا در هنگام طرح و احداث سد و در مدیریت برنامه ریزی اجرای آن ، همواره به صورت زنگ خطری در جهت بهتر و مناسب تر نمودن طراحی و انتخاب راهها و روشهای مناسب تر ساخت و اعمال برنامه ریزی و بهره برداری مناسب از آب ، کمک و یاری نماید . اگر روزی سد جاجرود تخریب شود چه بلایی به سر مردم ورامین خواهد آمد. در زیر به مسایل کلی زیست محیطی بعضی از سدها در نواحی مختلف جهان اشاره می گردد.

ناهنجاری های زیست محیطی سد ها در جهان:
اثرات مثبت سد ها در توسعه و شکو فایی تمامی کشور ها امری بدیهی بوده و کسی منکر این اثرات مثبت سد ها در سطح کره زمین نمی باشد .ولی در کنار این توسعه در مواردی نیز ناهنجاری های زیست محیطی شکل گرفته که مشکلاتی رابرای ساکنین مناطق اطرا ف سد ها ایجاد نموده است.در زیر به اهم این نا هنجاری ها در سطح جهان اشاره می شود.
الف:چین:
ناهنجاری های زیست محیطی در طرحهای دره یانگ تسه (Yangtse) زبانزد بسیاری از محققین است .براساس قوانین مربوط به حفاظت از محیط زیست در چین ، برای کلیه سدهای متوسط و بزرگ در این کشور باید ارزیابی زیست محیطی (EIA) Environmental lmpact ASSessment) ) به عمل آید ، تا اثرات طبیعی زیست محیطی ، اثرات اکولوژیکی واجتماعی این منابع آبی مشخص گردند .
در واقع در این ارزیا بیها ، شناسایی اثرات ، پیامدها ، تاثیر منابع آبی ، تخفیف وتسکین موارد بحرانی ، ابزارهای محافظتی وبرنامه های بازبینی دائمی گنجانیده شده است . دولت چین جهت تامین آب شرب ، کشاورزی وصنعت طرحهای بزرگی را بر روی رودخانه یانگ تسه در حال طراحی وساخت دارد ، از جمله طرح دانگ جیانگ کو (Danjiangkou) ، گزهوبا (Gez houba) ، تری گورج
(Three Gorges) ، گیزشان ( Xingshan) ، زیرگول (Zhrgul) ، ووانکسیان (Wanxian) را می توان نام برد . بر طبق برنامه دولت چین این طرحها تا ۱۵ ـ ۱۲ سال دیگر تکمیل می گردد .
به جهت عظمت طرحهای آبی بر روی این رودخانه ، اثرات و پیامدهای زیست محیطی آنها نیز فوق العاده با اهمیت خواهد بود . از جمله این طرحهای با اهمیت سد یانگ تسه است . از خصوصیات این سد می توان به ابعاد ساختمانی اشاره نمود :
ارتفاع سد یانگ تسه در حدود ۱۸۴ متر وطول تاج آن در حدود ۲۱۰۰ متر است ، وسعت دریاچه سد به حدود ۱۰۰۰ کیلومتر مربع می رسد وحجم دریاچه سد در حدود ۲۷ میلیارد مترمعکب است . هزینه این طرح در حدود ۳۰ ـ۱۷ میلیارد دلار (۱۲۰۰ – ۶۸۰۰ میلیارد تومان ) تخمین زده می شود !