مقاله بررسی آبزیان سد ۱۵ خرداد

مقاله بررسی آبزیان سد ۱۵ خرداد

چکیده
این مقاله در ایستگاههایی بر روی رودخانه قمرود و سد پانزده خرداد در استان قم انجام گرفت. که هدف از اجرای آن معرفی گونه های مختلف ماهیان و همچنین انواع موجودات نبتیک و سایر جانداران موجود در این منطقه می باشد.

در این بررسی از ادوات مختلف صید, جهت صید انواع ماهیان ساکن و مهاجر ( بومی و غیر بومی ) استفاده گردید ماهیان را پس از صید در فرمالین و نمونه های نبتوز را در الکل فیکس کرده و پس از انتقال به تهران کارهای بیومتری عکس و در آوردن دندان حلقی از نمونه ها انجام گرفته و بعد به کمک استاد راهنما جناب آقای دکتر غلامحسین وثوقی اقدام به شناسایی جنس و گونه آنها شد که این کار در دو فصل بهار و تابستان و در ۵ ایستگاه مختلف انجام گرفت بیشتر ماهیان صید شده متعلق به خانواده کپورماهیان بودند که برخی دارای ارزش اقتصادی و برخی فاقد ارزش اقتصادی می باشند .

مقدمه :
هدف از بررسی و مطالعه آبزیان رودخانه ها نهایتاً باعث شناسایی استعدادها و سایر امکانات آبی استان در رابطه با پروش آبزیان می باشد.

در این بررسی علاوه بر مشخصات سد پانزده خرداد – مطالعاتی نیز درباره خصوصیات جغرافیایی و منابع آبی استان قم انجام شده است که در ذیل به آن اشاره می شود.

هدف از بررسی و مطالعه آبزیان رودخانه و منابع آبی شناسایی استعدادهاست که یکی از نکات مهم پروش آبزیان می باشد و از طرفی رشد روز افزون جمعیّت در کشور موجب گشته تا مسئله کمبود پروتئین اهمیت حیاتی پیدا کند لذا علاوه بر استفاده از منبع آبی وسیع کشورمان در جنوب و شمال نباید از منابع غنی آبی که در آبهای داخلی کشور موجود است غافل ماند و امید است که با پژوهش و مطالعات گسترده استعدادهای بالقوه این آبها را بصورت بالفعل در آوریم.

به عبارت دیگر شناسایی ماهیان جهت پی بردن به زیست شناسی آنها و مطالعه بوم سازگانهای آبی اولین قدم محسوب می گردد که بر پایه اینگونه اطلاعات و جمع بندی و پردازش آنها می توان روشهای صید, بهره برداری از نظر زمانی و مکانی و ارزیابی ذخایر و ترمیم ذخایر را تعیین کرده و در اختیار بخشهای اجرائی قرار داد.

زمین شناسی :
به طور کلی دوران سوم قسمت مهمی از نواحی اطراف قم به واسطه دریای مدیترانه مرکزی پوشیده بوده و رسوبات و ته نشینهای دریای مزبور اکنون در اطراف کوههای شاه جمال – نرداغی – دوبرادران – خضر – کیکویه – و سایر کوههای شهرستان قم دیده می شود.

آثار دریای مزبور در نقاط نامبرده همان رسوبات ماکاکر ( آهک ) و بعضی اوقات سنگهای گچی و سنگهای نمکی می باشند که متعلق به دوره میوسن از دوران سوم است که در تمام تشکیلات میوسن مارنهای خاکستری و طبقات گچ و کنگلومرا شناخته شده است در روی طبقه گفته شده و در زیر تشکیلات میوسن سنگهای سبز و آهکهای ماسه دار دیده می شود که محتوی فسیل خارپوستانی از فامیل کلیپتاسترید و به خصوص جنس اسکوتلاسوبر و توندرا می باشد.

در روی طبقه نامبرده رسوبات مارنی و آهکی وجود دارد که به طور وفور دارای فسیل روزنه دارانی از فامیل اربیتوئد می باشد مخصوصاً جنس معروف لپید و سیکلینا در نزدیکی شاه جمال در ۵۰۰ متری خط آهن و همچنین در دامنه شمالی کره نرداتی فراوان است درروی تمام تشکیلات فوق الذکر مانهای سبز رنگ دیگری قرار گرفته است که دارای دو کفه ایها فراوان است و از آن جمله می توان جنس معروف پکتن را نامبرد خصوصاً گونه فراوان آیکتن تیژی ( آیکتن تیژی از بی سران نرم تنان دوران سوم است که دو صدف قرنیه راست و چپ و دوزایده پهن در دو طرف لولا داشته است از فسیل مذکور در کوههای شهرستان قم فراوان دیده می شود) در تمام مارنهای سبز رنگ وجود دارد.

موقعیت و وسعت
استان قم تقریباً در مرکز ایران قرار دارد مساحت آن ۱۴۶۳۱ کیلومتر مربع می باشد
این استان از شمال به استان تهران, از مشرق به استان سمنان, از جنوب به استان اصفهان و از غرب به استان مرکزی محدود است این استان در غرب دریاچه نمک (مسیله ) و دشت کویر واقع شده است.

ناهمواریها ( پستی و بلندی )
ناهمواریهای استان را به سه نوع می توان تقسیم کرد :
۱- کوهستانی
۲- پایکوهی
۳- دشت ها

۱- نواحی کوهستانی :
نواحی بالاتر از ارتفاع ۱۵۰۰ متر را شامل شده و عمدتاً در جنوب غرب آن قرار گرفته اند کوههای استان جزئی از رشته کوه مرکزی ایران می باشد نقش نواحی کوهستانی به صورت تأثیر بر روی آب وهوا و منابع آب آن است به طوریکه یک اختلاف محسوس از نظر دمای فصلی و سالانه در بین ارتفاعات و نواحی دشتی دیده می شود از سوی دیگر به دلیل بارش بیشتر در نواحی کوهستانی قلل مرتفع آن به صورت یک کانون آبگیر فصلی منشأ جریان رودهای فصلی هستند به طوریکه مراکز جمعیتی واقع در پایکوهها از آن به عنوان منابع آب قابل اطمینان استفاده می کنند به خصوص اینکه به دلیل نفوذ پذیری زیادسنگها در این ارتفاعات چشم های متعدد نیز به وجود آمده اند.

فهرست مطالب
چکیده ۴
مقدمه ۵
۱-۱ زمین شناسی ۶
۱-۱-۱موقعیت و وسعت ۷
۲-۱-۱ ناهمواریها ( پستی و بلندی ) ۷
۲-۱-شرایط آب وهوایی ۱۰
۱-۲-۱ میزان بارش در استان ۱۲
۳-۱ جمعیّت و تراکم نسبی ۱۲
۱-۱-رودهای استان ۱۴
۲-۱-حوزه آبریز رودخانه قمرود و قره چای ۱۵
۳-۲ رودخانه قره چای ۱۶
۴-۲ رودخانه قمرود ۱۷
۵-۲ مشخصات سد گلپایگان ۲۱
۶-۲ تاریخچه سد ۱۵ خرداد ۲۳
۷-۲ ویژگیهای فنی سد مخزنی ۱۵ خرداد ۲۴
۸ –۲ قناتها – چاهها ۲۵
۱-۱تعیین ایستگاههای نمونه برداری ۲۶
۲-۱روش کار و وسایل لازم : ۲۶
۱-۱نتایج ۲۸
۲-۱موجودات نبتیک (نبتوزها ) Benthos 29
۱-۲-۴ شیرونومیده Chironomidae یا رقاص پشگان ۳۰
۲-۲-۴ راسته Trichoptera یا بال موداران ۳۱
۳-۲-۴ راسته Ephemeroptera یا زود میران ۳۱
۴-۲-۴ راسته سنجاقکها یا Odonata : 32
۵-۲-۴ راسته Diptera یا دوبالان ۳۳
۶-۲-۴ راسته Plecoptera یا بال چین خورده ها ۳۴
۷-۲-۴ رده شکم پایان یا Gastropoda 35
۸ –۲-۴ رده سخت پوستان Class Crustacea 35
۹-۲-۴ کرمها Worms 37
۱-۹-۲-۴ کرم لوله ای Tubifex 38
۳-۴ خانواده کپور ماهیان Cyprinidae 39
۱-۳-۴ نام علمی: ( Alburnus alburnus ( Linnaeus 1758 ) 40
۲-۳-۴ نام علمی : (Alburnoides bipunctatus (Bloch 1782 42
۳-۳-۴ نام علمی : Leuciscus (squalius) cephalus (Linnaeus 1758) 43
۴-۳-۴ نام علمی : Capoeta macrolepis 45
۵-۳-۴ نام علمی : Capoeta arakica 46
۴-۴ خانواده رفتگر ماهیان Cobitidae 47
۱-۴-۴ نام علمی : Genus Noemachilus (hasselt 1823) 47
۲-۴-۴ نام علمی : Noemachilus malapeterurus 48
۱-۱نتیجه گیری ۵۰
۲-۱پیشنهادات ۵۱
منابع فارسی ۵۳
منابع انگلیسی ۵۴

منابع فارسی :
۱- ابن رضا، سید حسین. ۱۳۶۵ ، قم از نظر اجتماعی و اقتصادی
۲- جیبی، طلعت. ۱۳۷۳ . جانور شناسی عمومی، جلد دوم وسوم، انتشارات دانشگاه تهران
۳- دبیران جغرافیایی استان قم. ۱۳۷۳ . جغرافیای استان قم
۴- ماهنامه آبزیان . ۱۳۷۴ . شماره ۴
۵- وضعیت منابع آب کشور. شماره ۱۴، اردیبهشت ۱۳۷۶ ، سازمان مدیریت منابع آب ایران. وزارت نیرو. مرکز تحقیقات منابع آب
۶- وضعیت منابع آب کشور. شماره ۹، مهرماه ۱۳۷۳ ، سازمان مدیریت منابع آب ایران. وزارت نیرو. مرکز تحقیقات منابع آب
۷- وثوقی، غ و مستجیر، ب. ۱۳۷۳٫ ماهیان آب شیرین، انتشارات دانشگاه تهران
۸- وثوقی، غ و ۱۳۶۵٫ ماهی شناسی عمومی، پلی کپی، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران
۹- وثوقی، غ- ۱۳۶۵٫ شناسایی ماهیان حوزه دریاچه هامون، نامه دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران
۱۰- وثوقی،غ.۱۳۶۱٫ شناسایی ماهیان دریاچه پریشان چشمه ها و رودخانه های اطراف کازرون و محسنی، نامه دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران
۱۱- یدا ….، افشین. ۱۳۷۳ . رودخانه های مهّم ایران.

منابع انگلیسی :
۱٫Banarescu,p.1984.the Fresh Water Fishes of Europe Cyprinidae .
۲٫Kaesteer , A. 1985 . Lehrbuch der speziellen
Zoologie . Band . 1 . 2 . 3 . Gustav Fischer
Verlay Stuttgart.
۳ . Lagler, K.F.etal.,1962 . I Chthyology . John Wiley 8
Sons , Inc . USA
۴٫ Nikolski, G.W.1957.Die Fische Tadshikistans.
USSR.