مقاله ایمنی و بهداشت محیط کار

دانلود مقاله ایمنی و بهداشت محیط کار

کمکهای اولیه به هنگام برق‎گرفتگی

هنگامی که شخص قسمت برق دار را لمس کرد اگر ولتاژ از حد معینی بالاتر باشد ممکن است حادثه جدی و مرگ‎آوری روی دهد. عواملی که تعیین‎کننده شدت برق‎زدگی می‎باشند عبارتند از: مقاومت الکتریکی بدن، مقدار، مدت، نوع (متناوب یا دائم) و فرکانس جریان و همچنین مسیری که جریان در بدن طی می‎کند.

در بیشترین حوادث ناشی از برق‎گرفتگی جریان از ناحیه سینه شخص عبور می‎کند و اگر مقدار جریان ۲۰ تا ۴۰ میلی آمپر باشد ماهیچه سینه در حالت انقباض باقی می‎ماند و تنفس متوقف می‎گردد. قطع نفس می‎تواند باعث خفگی و مرگ در مدت چند دقیقه گردد. اگر جریان برق در مدت زمان ۲ یا ۳ دقیقه قطع شود تنفس خود به خود آغاز و مصدوم به سرعت بهبود می‎یابد.

اختلال در ضربان و ایستایی قلب یکی دیگر از عوارض عبور جریان (به مقدار ۱۰۰ میلی آمپر یا بیشتر) از ناحیه سینه می‎باشد. در چنین حالتی ضربان قلب و جریان خون متوقف می‎گردد.

هر قدر مصدوم زمان بیشتری با قسمتهای برقدار در تماس باشد عواقب حادثه وخیمتر است. بنابراین قطع سریع برق بسیار اساسی است.

نشانه‎های مرگ بالینی بر اثر شوک الکتریکی عبارتند از:

الف: قطع گردش خون بر اثر اختلال یا ایستایی قلب.

ب: خفگی بر اثر انقباض ماهیچه‎های سینه.

ج: قطع مزمن نفس به سبب عبور جریان.

قطع نفس ممکن است قطع گردش خون را بغرنج‎تر کند. بنابراین در تمام حالات بی‎درنگ تنفس مصنوعی مؤثر آغاز و تا تنفس مجدد مصدوم ادامه می‎یابد.

اگر گردش خون متوقف شده باشد ماساژ خارجی قلب می‎تواند خون را مجدداً به جریان اندازد.

هنگام انجام ماساژ خارجی قلب، هر بار پس از فشار، دستهای خود را از روی سینه مصدوم بردارید تا قلب از خون پر شود. برای این که خون از رگها آسانتر به قلب جریان یابد، پاهای مصدوم را ۵/۰ متر بالاتر از سر او قرار دهیم.

باید توجه داشت که ماساژ خارجی قلب سبب بازگشت ضربان قلب نمی‎گردد، بلکه باعث گردش خون در بدن می‎شود. به همین دلیل ماساژ قلب تا زمانی که کمکهای پزشکی فراهم شود ادامه می‎یابد.

در هر قسمت یا بخش یا کارگاه باید یک جعبه دارو و وسایل کمکهای اولیه وجود داشته باشد و در هر شیفت شخص مسئول وضعیت و تکمیل بودن جعبه دارو و کمکهای اولیه را زیر نظر داشته باشد.

عوامل فیزیکی زیان‎آور محیط کار:‌

عوامل و شرایط فیزیکی محیط کار عبارت از مجموعه عوامل و شرایط قابل درک بوسیله حواس پنجگانه است که جزئی از محیط فیزیکی کار را تشکیل می‎دهند علاوه بر جا و مکان و وسایل و ابزار کار مورد نیاز کارکنان عواملی نظیر روشنایی گرما، سرما، رطوبت، صدا و غیره نیز بطور مستقیم یا غیرمستقیم در بازدهی کار مؤثر می‎باشند.

۱) جا و مکان وسایل و تجهیزات

محیط کار در مسأله ی حفاظت، عامل روانی مهمی است. استقرار کارکنان در مکان و فضای مناسب و دسترسی آنان به لوازم مورد نیاز یکی از ضروریات محیط کار است.

تنگی و کوچکی فضای محیط کار و فشردگی افراد در یک محل کوچک، علاوه بر آنکه شوق و علاقه و روحیه کارگران را از میان می‎برد آنها را معذب می‎کند و در بسیاری از موارد ممکن است سوانح ناگواری در محیط کار بوجود آورد با توجه به نوع کار وظایف و مسئولیتهای محوله و انواع مشاغل، فضای کار  تفاوت خواهد داشت. استفاده از وسائل و تجهیزات از قبیل میز، صندلی، مبل، تلفن و غیره در محیط کار با توان مالی و فضای مورد استفاده و شکل ساختمانهای مورد بهره‎برداری واحدهای سازمان ارتباط پیدا می‎کند. لذا در انتخاب و تخصیص وسایل و تجهیزات باید نکات زیر مورد توجه قرار گیرد:

الف: لازم است از وسایل موجود حداکثر استفاده به عمل آید و حتی‎المقدور از ایجاد و صرف هزینه برای خرید وسایل و اثاثیه خودداری شود. در عین حال باید به کیفیت وسایل و تجهیزات نیز توجه کافی مبذول شود و در صورت فرسودگی و از کارافتادگی فوراً از رده خارج شود.

 ب: ابزاری که در دسترس هر فرد در هر شغلی قرار داده می‎شود باید دقیقاً با احتیاجات شغلی او تطبیق داده شود تا به این وسیله امکان استفاده از انواع ابزار و وسایل مورد نیاز محقق شود.

ج: برای استقرار وسایل و تجهیزات اداری همواره باید فضای کافی در نظر گرفته شود تا آنکه دسترسی به آنها بی‎اشکال و حرکت و تردد افراد بدون ایجاد ناراحتی صورت پذیرد.

د: به کارکنانی که انجام وظایف و مسئولیتهای آنها مستلزم استفاده ی دائم و مکرر از تلفن است یک شماره تلفن مستقل اختصاص داده شود.

ه‍: تجهیزات سنگین و وزن‎دار در طبقات پایین‎تر و در کنار دیواره‎ها یا ستونها مستقر شوند.

و: از طریق  بررسی‎های مداوم سعی شود وسایل و تجهیزات اضافی و بلااستفاده از محیط کار دور و به انبار تحویل داده شود.

ز: در محیط کار به تعداد کافی سرویسهای عمومی از قبیل دستشویی، صابون، حوله، آب سردکن و غیره پیش‎بینی شود.

ح: برای تقویت حس وقت‎شناسی و توجه به ارزش زمان لازم است ساعت دیواری به میزان مورد نیاز تهیه و در معرض دید کارکنان در محل کار نصب شود.

۲) روشنایی

روشنایی به عنوان یک عامل حفاظتی در محیط دارای اهمیت بسزائی می‎باشد نور نه تنها برای دیدن اشیاء و استفاده از آنها و انجام کارها ضروری است بلکه عاملی مهم برای ایجاد یک محیط کار مطبوع و دلپذیر است.

نور کافی و مناسب در محیط  کار دارای محاسن زیر است:

۱) جلوگیری از احساس خستگی کارکنان

۲) کاهش اشتباهات

۳) کاهش تعداد حوادث و سوانح در محیط‎های کارگاهی

۴) بهبود روحیه کارکنان

۵) بهبود کیفیت کار و افزایش بازدهی

۳) آثار تهویه در محیط کار

منظور از تهویه در ادارات و محیط‎های کار عبارت است از کنترل کیفی هوای داخل اینگونه محل‎ها، از نظر درجه حرارت میزان رطوبت جریان هوا و احیاناً تصفیه مواد مضر موجود در هوا (به ویژه در کارگاههای صنعتی).

هدف از تهویه در محیط کار آن است که افراد از تغییرات درجه حرارت هوا دچار ناراحتی نشوند و درجه حرارت و رطوبت هوا همواره متناسب با نیازهای فصل بوده، جریان هوای سالم در محیط کار تضمین شود.

درجه حرارت مناسب بستگی به نوع کار در محیط مورد نظر دارد وقتی که گرمای اتاق بیش از حد طبیعی باشد برای حفظ سلامت مناسب نیست و اصولاً درجه حرارت بیش از ۲۱ درجه سانتیگراد برای ادارات اضافی است.

برای جلوگیری از آلودگی هوا باید در محیط کار هوا جریان داشته باشد بدون تصفیه و تعویض هوا در فواصل زمانی لازم بوهای نامطبوع بویژه بوی ناخوشایند دود سیگار، تراکم گاز کربنیک ناشی از تنفس افراد و تغییر درجه حرارت و حرارت هوا در جهت نامساعد، باعث ناراحتی افراد می‏‎شود. در برخی از محیط‎های کار با تعبیه یک هواکش ساده می‎توان جریان هوا را برقرار کرد بدیهی است که اندازه و قدرت هواکشها با توجه به فضای محیط کار انتخاب می‎شود. این کار یک روش علمی و صحیح برای تصفیه هوا به شمار می‎رود.

۴) صدا

اشخاصی که در کارگاه‎های مختلف صنعتی مانند کارخانه‎های صنایع سنگین کارگاههای موتور جت و غیره کار می‎کنند کارگرانی که با چکش‎های پنوماتیک (چکشهای بادی) مته‎های برقی پرسروصدا و ماشینهای برش سروکار دارند و سرانجام کارگران صاف کار، آهنگر، فلزکار، نجار، میخ پرچ‎کن و غیره بیش از همه در معرض خطر ضایعات جبران‎ناپذیر گوش قرار دارند.

کم‎شنوایی موجب عوارضی از قبیل: ایجاد سوء تفاهم، پرخاشگری، عصبانیت، گوشه‎گیری و حتی بیماری‎های قلبی  می‎شود.

بطور کلی صدا در محیط کار از دو عامل نشأت می‎گیرد:

۱)‌ صداهایی که در داخل ساختمان ایجاد می‎شود مثل سروصداهای ناشی از کار دستگاه‎ها، ماشینها، زنگ تلفن و غیره.

۲) صداهایی که منشأ آن خارج از محیط کار است، مانند صدا و بوق اتومبیلها  و همهمه ی عابران که به دلیل مجاورت محیط کار با خیابان یا با محیط‎های شلوغ ایجاد می‎شود.

صوت به صورت امواج به گوش وارد می‎شود و پرده گوش را تحریک می‎کند و توسط مراکز شنوائی درک می‎شود، سپس این امواج در گوش داخلی به امواج الکتریکی تبدیل می‎شوند و به مراکز مغزی می‎روند.

آثار سروصدا

۱) عوارض روانی و عصبی: اثر روانی سروصدا بستگی به مشخصات فیزیکی آن (شدت صدا) دارد و بطور کلی سروصدای زیاد باعث کاهش تمرکز اعصاب و فعالیتهای مغزی شده، بر روی سلسله اعصاب اثر می‎گذارد و به صورت علائمی مانند سردرد، سرگیجه، ضعف عمومی، بی‎خوابی و عصبانیت ظاهر می‎گردد، تداوم کار در معرض چنین سروصدائی ممکن است فرد را به امراض روانی نیز مبتلا کند.

۲) تداخل در ارتباطات: در محیط پر سروصدا، امکان صحبت کردن و گاهی از اوقات به علت نوع کار، انجام دادن درست آن مقدور نمی‎باشد. در چنین حالتی افراد مجبورند که با صدای بلند صحبت کنند که ادامه این کار عوارض مختلفی را ایجاد می‎نماید.

۳) خستگی و کاهش راندمان کار: اثر دیگر سروصدا بر روی انسان، کاهش کارایی و راندمان کار از نظر کیفی و کمی می‎باشد که این موضوع از نظر اقتصادی بسیار مهم است.

۴) اثر فیزیولوژیکی: سروصدای شدید بر روی دستگاه‎های مختلف بدن عوارض گوناگونی را ایجاد می‎نماید، از جمله کاهش میزان شنوایی است که ممکن است منجر به کری موقت یا دائمی گردد. از آثار دیگر فیزیولوژیک صدا بیماری‎زایی آن، نظیر درد گوش بالا رفتن فشار خون زخم معده و غیره می‎باشند.

کاهش و کنترل سروصدا:

برای کاهش و کنترل سروصدا در کارگاه‎های صنعتی، تمهیدات و شیوه‎های مختلفی از قدیم به کار گرفته شده است، مانند: تعویض ادوات و وسایل کار، استفاده از ماشینهای بدون سروصدا، استفاده از روشهای سنتی، از قبیل روغنکاری ماشینها و تعویض قطعات کهنه و فرسوده ی آن، استفاده از قطعات لاستیکی و پلاستیکی و غیره. چنانچه این روشها مؤثر نباشند باید از گوشیها و کلاه‎های مخصوص جهت حفاظت کارگران استفاده نمود.

الف) جذب صدا: در این روش شدت سروصدا در محیط کار با تقلیل میزان انعکاس امواج صوتی به وسیله نصب وسایلی برای گرفتن و تخفیف ارتعاشات صوتی تقلیل داده می‎شود. به این معنی که با استقرار وسایل جذب صدا در سقفها و در دیوارها، به جای اینکه امواج صوتی تولید شده منعکس شود، جذب دیوارها و سقفها شده، بدین صورت مقدار زیادی از شدت صدای تولید شده کاسته می‎شود.

ب) عایق کردن صدا: در این روش کانونها و عملیات مولد صدا، نظیر محل کار ماشینها از سایر قسمتهای محیط کار مجزا (توسط کشیدن دیوار یا نصب آنها در محل‎های جداگانه) و از انتقال آن به جاهای دیگر جلوگیری می‎شود.

عوامل شیمیایی زیان‎آور محیط کار

الف) بیماریها و مسمومیت‎هایی که ناشی از جذب مواد از طریق دستگاه تنفسی می‎باشند. ذرات گردوغبار، گازها و دود از این طریق جذب می‎گردند.

ب) بیماریها و مسمومیت‎هایی که ناشی از جذب مواد از طریق دستگاه گوارشی می‎باشند. از موادی که از این طریق ممکن است وارد بدن شوند و ایجاد ناراحتی نمایند ارسینک و فسفر و سیانورها قابل ذکرند.

ج)‌ بیماریها و مسمومیت‎هایی که ناشی از جذب مواد از طریق پوست می‎باشند، مانند جذب تترا اتیل سرب، آنیلین، تی ان تی و فنول.

گرد و غبار

گرد و غبار بر اثر تجزیه مواد مختلف جامد به ذرات بسیار کوچک، تشکیل می‎شود که این ذرات معمولاً مدتی در هوا شناور می‎مانند.

راه‎های پیشگیری و کنترل ذرات در محیط کار:

جهت آلودگی در یک محیط کار سه عامل وجود دارد:

الف)‌ عامل تولیدکننده آلودگی

ب) عامل انتقال دهنده آلودگی

ج) کارگر گیرنده آلودگی

الف) عامل تولید آلودگی به چند روش قابل کنترل است:

۱)‌ جایگزینی

۲) تغییر در روش کار

۳) جدا کردن

۴) روشهای مرطوب

۵) تعمیرات و نگهداری

۶) نظافت عمومی

ب) عامل‎های انتقال دهنده ی آلودگی با این روشها قابل کنترل است:

۱)‌ ایجاد هواکشهای طبیعی یا مصنوعی جهت خارج کردن گردوغبار و ورود هوای سالم به محل

۲) ایجاد هواکشهای موضعی در محل بروز گردوغبار (روی دستگاه‎ها)

۳) جلوگیری از ریخت و پاش

۴) ایجاد فاصله

۵) تعمیرات و سرویسها

ج) شیوه موجود کنترل کارگران بدین گونه است:

۱)‌ ماسکهای حفاظتی فیلتردار

۲) چرخش کارگری

۳) تنظیم ساعت کار

گازها

گاز به ماده‎ای گفته می‎شود که بالاتر از حرارت بحرانی خود قرار گیرد. گازها تعدادشان بسیار زیاد و برخی از آنها در بعضی از تولیدات صنعتی به مقدار قابل ملاحظه‎ای به مصرف می‎رسند برخی از آنها نیز بر اثر فعل و انفعالات شیمیایی در موقع تهیه بعضی از مواد، تولید می‎شوند. اغلب گازها دارای بوی نافذ و مدت کوتاهی پس از انتشار قابل تشخیص می‎باشند. بعضی از آن‎ها دارای رنگهای خاصی هستند که در غلظت‎های معین، این رنگ را می‎توان تشخیص داد. بعضی از گازها بی‎رنگ و بویند و بدین ترتیب وجود آنها به آسانی حس نمی‎شود. این گازها در صورتی که خاصیت سمی داشته باشند، بسیار خطرناکند، مانند گازکربنیک.

علاوه بر داشتن خواص سمی، برخی از گازها دارای قابلیت اشتعال می‎باشند، مانند استیلن، اکسید دوکربن، گاز ذغال، اتیلن، هیدروژن، متان، بوتان و غیره.

فهرست

تاریخچه: ۱

سازمان بین‎المللی کار ‎(I.L.O) 4

وظایف سازمان بین‎المللی کار. ۵

ساختار و نحوه کار سازمان بین‎المللی کار. ۷

عضویت در سازمان بین‎المللی کار. ۹

کمکهای اولیه به هنگام برق‎گرفتگی… ۹

عوامل فیزیکی زیان‎آور محیط کار:‌ ۱۱

۱) جا و مکان وسایل و تجهیزات… ۱۲

۲) روشنایی… ۱۳

۳) آثار تهویه در محیط کار. ۱۴

۴) صدا ۱۵

آثار سروصدا ۱۶

کاهش و کنترل سروصدا: ۱۷

عوامل شیمیایی زیان‎آور محیط کار. ۱۸

گرد و غبار. ۱۸

راه‎های پیشگیری و کنترل ذرات در محیط کار: ۱۸

گازها ۲۰

دستگاه‎های کنترل مواد آلاینده هوا در صنایع: ۲۰

۱- جذب در مایعات: ۲۱

۲- جذب سطحی جامدات: ۲۱

۳- تقطیر: ۲۱

ب- روشهای کنترل و جدا کردن ذرات: ۲۲

۱- اتاقک‎های ته‎نشینی: ۲۲

۲- فیلتر یا صافی: ۲۲

۳- غبارگیرهای هیدرولیک (جمع‎آوری ذرات به طریقه شستشو): ۲۲

آموزش ایمنی… ۲۳

تعریف و اهداف آموزش ایمنی: ۲۳

عوامل روانی و فیزیولوژیکی محیط کار: ۲۴

محیط و شرایط کار: ۲۴

خستگی جسمی و روانی: ۲۵

استعداد حادثه: ۲۶

شرایط فیزیولوژیکی: ۲۷

نقش روانشناسی در کار و صنعت: ۲۸

خستگی… ۲۸

وسایل حفاظت انفرادی عبارتند از: ۳۰

انواع گوشی‎های حفاظتی: ۳۳

نکات قابل توجه: ۳۴

۶- کمربندهای ایمنی: ۳۵

۷- وسائل حفاظتی دست‎ها و بازوها: ۳۶

۸- حفاظت پاها (گتر، کفش و چکمه). ۳۷

گترها: ۳۷

کفش‎ها و چکمه‎ها: ۳۸

انواع کفش‎های ایمنی: ۳۸

نکات مهم: ۳۹

وسایل حفاظتی جهاز تنفسی: ۳۹

آشنایی با اصول کلی بهسازی محیط کار : ۴۱

ایجاد تسهیلات بهسازی محیط کار: ۴۲

اهداف: ۴۳

صفات کمک دهنده: ۴۳

حدود اختیارات و وظایف کمک دهنده: ۴۴

الف) وظایف فرعی کمک‎دهنده. ۴۴

ب) وظایف اصلی کمک‎دهنده: ۴۵

زخمها ۴۶

تعریف: ۴۶

انواع زخم‎ها: ۴۶

زخم‎بندی یا پانسمان: ۴۷

بانداژ یا نواربندی: ۴۸

موارد استفاده از بانداژ: ۴۸

نکات قابل توجه در نواربندی: ۴۹

تنفس مصنوعی… ۴۹

تعریف تنفس مصنوعی: ۵۰

دستورات کلی برای انجام تنفس مصنوعی… ۵۱

انواع تنفس مصنوعی… ۵۳

۱- تنفس مصنوعی دهان به دهان: ۵۳

۲- طریقه دهان به بینی: ۵۴

ماساژ قلب… ۵۴

ماساژ خارجی قلب… ۵۵

طریقه انجام ماساژ قلب بوسیله یک کمک‎دهنده: ۵۵

ماساژ قلب و تنفس مصنوعی توسط یک کمک‎دهنده: ۵۶

ماساژ قلب و تنفس مصنوعی بوسیله دو کمک دهنده: ۵۶

ماساژ قلبی در کودکان.. ۵۷

شکستگی‎ها ۵۸

تعریف: ۵۸

اسکلت آدمی: ۵۸

تقسیمات کلی اسکلت آدمی: ۵۹

مفصل‎ها: ۵۹

تعریف: ۵۹

حمل بیمار یا مصدوم.. ۶۰

تعریف: ۶۰

انواع حمل: ۶۱

طرز تهیه برانکار‎ ‎(Brancard): 62

سوختگیها ۶۲

تعریف: ۶۲

علل سوختگی: ۶۲

کمک‎های اولیه در مورد سوختگان: ۶۳

اقدامات اولیه سوختگی درجه یک: ۶۴

اقدامات اولیه سوختگی درجه «دو»ی وسیع و درجه «سه»: ۶۴

جعبه کمک‎های اولیه. ۶۴

مرکز اورژانس: ۶۵

توجه: ۶۶

اگر بیمار یا مصدوم: ۶۷

آتش‎نشانی… ۶۸

عوامل به وجود آورنده ‌آتش: ۶۸

طبقه‎بندی مواد سوختنی نسبت به نوع و طریقه ‌اطفاء. ۶۹

طرق مختلف اطفاء حریق در حالت کلی… ۷۰

طرق مختلف اطفاء حریق مناسب هر یک از مواد سوختنی… ۷۱

۱- اطفاء (خاموش کردن) حریق (آتش‎سوزی) جامدات: ۷۱

۲- خاموش کردن حریق مایعات: ۷۱

۳- اطفاء آتش‎سوزی وسائل الکتریکی: ۷۲

۴- آتش‎سوزی گازها: ۷۲

۵- مواد منفجره: ۷۳

موفقیت برای مبارزه با حریق: ۷۳

خاموش کننده‎های دستی (کپسول‎های آتش‎نشانی). ۷۵

انواع خاموش‎کننده‎ها از نظر مواد اطفایی داخل آن.. ۷۷

نحوه به کار بردن دستگاه‎های محتوی آب: ۷۷

۲- خاموش کننده‎های مولد کف:‌ ۷۸

فرق کف شیمیایی و کف مکانیکی: ۷۸

۳- خاموش کننده‎های مایعات تبخیر شونده (مواد هالوژنه). ۷۹

۴- خاموش کننده‎های گاز کربنیک ‎(CO₂) 79

موارد استفاده از ‎CO₂. 79

۵- خاموش کننده‎های پودر شیمیایی… ۸۰

نحوه به کار بردن دستگاه‎های پودر شیمیایی و گاز کربنیک: ۸۰

محل نصب خاموش کننده‎های دستی… ۸۰

هوزریل‎ها: ۸۱

محل هوزریل و سطح پوشش آن: ۸۱

الف) استاندارد: ۸۲

ب) حروف مشخص کننده‌ کپسول‎ها: ۸۲

اطفاء حریق‎های گسترده. ۸۴

کاربرد انواع خودروها ۸۴