دانلود مقاله درباره چاههای حفاری شده سواحل خزر

دانلود مقاله درباره چاههای حفاری شده سواحل خزر
چاههای حفاری شده سواحل خزر
چکیده تاریخچه ۱-I چاههای کم عمق حفر شده توسط کشورهای فرانسه – آلمان و اتحاد شوروی سابق
مقدمه : دستیابی به منابع قابل توجه نفت در طبقات پلیوسن زیرین که در منطقه آذربایجان شوروی سابق و قفقاز و باکو ( باد کوبه ) به Productive Series معروف بود در اواخر قرن ۱۹ و سپس گسترش چشمگیر فعالیتهای اکتشافی در خشکی و فلات قاره دریای خزر (شبه جزیره آپشرون در غرب خزر میانه ) و سپس شبه جزیره کراسنوودسک ( ترکمن فعلی از جمهوری ترکمنستان ) – بطور یقین از پارامترهای مثبتی بودند که اکتشاف نفت در رسوبات مشابه موجود در سواحل جنوبی دریای خزر را توجیه نمایند – به همین دلیل ببرسی اکتشافی رسوبات چلکن Productive Series از دیر باز مورد علاقه دولت ایران بوده است و کارشناسان خارجی مقیم ایران نیز به این اهمیت و لذا هر از چند گاهی با توجه به شرایط مناسب روز ، حفاریهایی در سواحل خزر جنوبی کشورمان انجام داده اند :

– شرکت تحقیقات فرانسه
این شرکت در سالهای بین ۱۹۳۰- ۱۹۲۸ در ناحیه بین علمده تا دره نکاء ( شکل -۱ ) دو چاه اکتشافی کم عمق در نزدیکی چشمه های نفتی (See Page ) ناحیه حفاری نمود . چاه شماره ۱ در نزدیکی (( نفت چال )) در ۵/۱۲ کیلومتری شرق بابلسر حفاری و در عمق ۵/۸۱ متری بدلایل نامعلوم حفر آن متوقف و متاسفانه اطلاعاتی از آن در دسترس نیست (شکل – ۱ ).
چاه شماره ۲ در مغرب دهکده دشت کلا در مسیر بابل – بابلسرو حدود ۱۰ کیلومتری شرق – شمال شرق بابل قرار داشته و عمق نهایی آن ۱۰۷ متر که باز هم طبق مراجع موجود (۱۰) اطلاعاتی از آن در دست نیست ( شکل – ۱ ) .

– کشور آلمان
توسط متخصصین آلمان در سالهای ۳۹- ۱۹۳۸ دو چاه اکتشافی دیگر در سواحل خزر حفاری گردید :
چاه شماره ۱ خشت سر واقع در غرب محمود آباد به عمق ۲۰۳ متر.
چاه شماره ۲ خشت سر نیز در همان حوالی و به عمق ۲۳۰ متر حفاری شد که هیچگونه اطلاع ثبت شده ای از این دو در دست نیست .

– اتحاد شوروی سابق
کارشناسان روسی در زمان اشغال و اقامت خود در ایران بین سالهای ۱۹۴۲- ۱۹۴۱ به حفاری دو حلقه چاه اکتشافی در نواحی قائمشهر و بندر ترکمن اقدام نمودند :
چاه شماره ۱ در ۱۰ کیلومتری جنوب قائمشهر ( در کنار رود تلاروکمی پائین تر از تقاطع خط آهن با رود مذکور ) ( شکل – ۱ ) .
چاه شماره ۲ در حوالی شرق بندر ترکمن که مطلقا هیچگونه اطلاعی از موقعیت دقیق این چاه و نیز اطلاعات حاصله از حلقه چاه مذکور در دسترس نمی باشد .

۲- I چاههای اکتشافی حفاری شده توسط شرکت ملی نفت ایران :
در بین سالهای ۱۹۷۰ – ۱۹۶۰ شرکت ملی نفت ایران راسا اقدام به بررسی های اکتشافی در دشت گرگان – منطقه مازندران و دشت گیلان ( ناحیه انزلی ) را نمود و در طی مدت فوق مجموعا ۱۶ حلقه چاه خشکی در سواحل خزر حفاری نمود که از این تعداد ۱۱ حلقه در دشت گرگان ، ۳ حلقه در دشت مازندران و دو حلقه چاه در غازیان و شفا رود گیلان حفر شده
( شکل – ۲ ) . از میان آثار نفت و گاز اقتصادی در چاه گرگان ۳ گزارش شده است (۲) جدول شماره ۱ .
آثار نفتی در این چاه از مغزه هایی که از اعماق ۸۲۶ – ۷۳۱ متری بدست آمده مشخص شد .
( رسوبات مربوط به آقچاگیل ) و بررسی آزمایشگاهی نیز وجود نفت را در آن تائید نموده است ( ۱۰ و ۲ ) بعلاوه در همین چاه به علت برخورد به گاز ( در عمق ۲۰۰۹ متری رسوبات چلکن ) – چاه دچار حریق گردیده و متاسفانه دستگاه حفاری (National 5 ) از بین رفته است .
در چاه جایگزین ( گرگان ۳ الف در ۳۰۰ متری چاه مذکور ) نیز به گاز و همراه – Condensate برخورد شده است که در آزمایشات اولیه قادر به تولید ۵/۷ میلیون پای مکعب در روز در فاصله ۲۰۳۸ – ۲۰۳۵ متری ( نشسته های چلکن ) بوده است ( ۸ و ۲ )
( جدول شماره ۲ ) .
در چاه شماره ۱ قزل تپه در ناحیه گرگان نیز طی لایه آزمائی های متعددی که همراه با اسید شویی بعمل آمده است یک زون گازی در فواصل ۴۷۵۹ – ۴۳۶۶ متری مشخص گردیده که متاسفانه به علت مشکلات حفاری موفق به آزمایش آن نشده اند ولی با توجه به I . F . P. تست شماره ۱ انتظار ۵/۶ میلیون پای مکعب در روز – گاز از فاصله فوق ( رسوبات معادل شوریچه سن کرتاسه پائین ) داشته اند که البته بنا به توصیه مهندسی نفت در آنزمان
( سال ۱۳۴۶ ) مقرون به صرفه اقتصادی نبوده است لذا چاه برای همیشه متروکه اعلام گردیده بود . ( ۲ ) ( جدول شماره ۳ ) .

نتیجه و پیشنهاد : با توجه به مطالب گفته شده در این چکیده و نیز مراجعه به گزارشات تکمیلی چاههای ۱۶ گانه حفاری شده خشکی ( سواحل خزر ) پیشنهاد میگردد که از منتهی الیه شرق خزر به منتهی الیه غرب خزر یعنی از دشت گرگان و گنبد کابوس تا شفارود گیلان بررسی ها و عملیات ذیل صورت پذیرد :

الف – دشت گرگان به ترتیب اولویت :
حفاری جدید یک حلقه چاه به عمق نهایی ۳۵۰۰ متر در فاصله ۲۰۰ متری گرگان ۳ و ۱۰۰ متری گرگان ۳ – الف .
هدف : تولید گاز و یا نفت از نهشته های چلکن و سپس ( احتمالا ) کرتاسه ( شکل – ۳ )
لوله های جداری : Or 2250 m . 20,70m / 13 3/8 ,650 m / 95/8 , 2150 m / 7 , 2450 m /5 L . 2110 m T.D.
نوع گل : روغنی ( Oil base mud )
تبصره : پیشنهاد Work over و یا deepening چاه قبلی ( گرگان ۳ الف ) داده نمیشود زیرا در طول سالیان دراز ( حدود ۳۵ سال ) قطعا لوله های جداری در اثر فرسودگی های شیمیایی و فیزیکی عمر مفید خود را از دست داده اند .
حفاری جدید یک حلقه چاه به عمق نهائی ۵۰۰۰ متر در فاصله تقریبی ۱۵۰ متری چاه شماره یک قزل تپه ( با کنترل کامل انحراف چاه در هنگام حفاری )

هدف : ارزیابی و انجام تست فواصل تقریبی ۴۷۵۹ – ۴۳۶۶ متری مربوط به رسوبات کرتاسه زیرین ( که در چاه مذکور بعلت مشکلات حفاری موفق بانجام آن نشده بودند .
۳۴۵۰ ۲۲۰۰/۵ L . / 8,800M . /95/8,2400 M. /7 L . – 20, 190 M./ 13 3
T.D. 3550 –
نوع گل : روغنی ( Oil base mud )
ب – دشت ساحلی مازندران به ترتیب الویت :
حفاری جدید یک حله چاه به عمق نهایی حداقل ۲۵۰۰ متر در فاصله ۲۰۰ متری چاه حفاری شده ملزندران شماره یک .
هدف : رسیدن به راس رسوبات چلکن و حداقل حفاری ۱۰۰۰ متراز رسوبات این مقطع و آزمایش تولیدی آن .
زیرا در چاه مازندران یک به علت کم ظرفیتی دستگاه حفاری به رسوبات تولیدی ( چلکن ) برخورد نشده است ضمن اینکه طبق شواهد موجود ( ) آثار و گاز نفت هم در اعماق ۱۲۰۱ متری هم مشاهده گردیده است .

لوله های جداری : ۲۰٫۲۵۰M. / 13 3/8, 45M. / 95/8 . 1800 M. /7, L.T.D
نوع گل : روغنی ( Oil base mud )
حفاری جدید یک حلقه چاه به عمق نهایی ۲۵۰۰ متر در فاصله ۱۵۰ متری چاه حفاری مازندران شماره ۳٫

هدف : آزمایش کامل مقطع کرتاسه ( زیرا وضعیت چاه در سال ۱۳۴۰ تعلیقی اعلام شده و توصیه به Work over آن گردیده است ) ( ۲ ) و به عقیده اینجانب احتمال رسیدن به رسوبات ژوراسیک هم در این منطقه می رود که به هر حال تست و تولیدی مقطع کامل کرتاسه و شناسایی چینه شناسی حاصله از حفاری مجدد بسیار مفید است .
لوله های جداری : ۲۰٫۲۵۰M. / 13 3/8, 45M. / 95/8 . 1800 M. /7, L.T.D
نوع گل : روغنی ( Oil base mud )

ج – دشت ساحلی گیلان به ترتیب الویت :
۱- PV – حفاری جدید و عمیق یک حلقه چاه به عمق نهایی حداقل ۲۵۰۰ متر در فاصله ۲۰۰۰ متری چاه انزلی شماره یک که قریب ۳۰ سال قبل حفاری شده و بعلت کم بودن ظرفیت دستگاه حفاری ( Rig Frank ) جبرا حفاری در عمق نهایی ۱۵۶۷ متری مقطع و این در حالی بوده است که به هدف نهایی که همانا رسوبات چلکن بوده است نرسیده اند .

هدف : آزمایش و تولید گاز یا نفت از طبقات چلکن
لوله های جداری : ۲۰٫۲۵۰M. / 13 3/8, 45M. / 95/8 . 1800 M. /7, L.T.D
نوع گل : روغنی ( Oil base mud )

۱- S.R – همان مشخصات فوق برای حفاری یک حلقه چاه جدید در فاصله ۲۰۰ متری چاه شفا رود شماره یک ( واقع در جاده انزلی – آستارا ) و جنب سواحل خزر پیشنهاد می گردد ولی توصیه اکید بر این است که قبل از حفاری چاه اخیرا حتما عملیات لرزه نگاری جدید انجام گردد زیرا طبق مراجع موجود ( گزارش تکمیلی چاه شماره یک اکتشافی شفارود ) گویا این چاه بر دامنه سنکینال ! حفاری شده است و راس طبقات چلکن هم در این چاه مشکوک انتخاب گردیده است .
و پیشنهاد میگردد در خلال حفاری چاههای منتخب در این گزارش حتما نمونه های حفاری شده برای آزمایشات ژئوفیزیکی ( تشخیص سنگ منشاء و نهایتا جهت مهاجرت هیدروکربور در سواحل خزر ) به پژوهشگاه صنعت نفت ارسال و قدم به قدم با نتایج نظرات کارشناسان و تلفیق داده های حفاری زمین شناسی و مهندسی نفت – چاههای Development , Deliniation بعدی حوضه ساحلی خزر تعیین و انگاه حفاری شوند .
همانطور که در گزارش اعلام شد انتخاب گل روغنی سبب میشود که ضمن جلوگیری از جذب آب به توسط فواصل طولانی رس ضخیم لایه در چاهها ی سواحل خزر ، ما را بی نیاز از انتخاب گل بسیا رسنگین – جهت جلوگیری از تنگ شدن چاه – نماید و این انتخاب صحیح و فشار Over balance مناسب باعث میشود که از صدمه زدن به سازند یا Formation damage – بمانند تجارب تلخ چاههای دریایی خزر – جلوگیری نمائیم .

زمین شناسی سطح الارضی چاه مازندران :
حدود ۷۰۰ متر : طبقات اقچاگیل ( پلیوسن بالایی ) شامل ماسه و مارن با اینترکالیشن کنگلومرا که فسیل های شاخص Potamides , Mactera , Cardium دیده میشود .

۷۰۰ – ۴۰۰ متر : سری قاره ای ( پلیوسن میانی – زیرین ) شامل کنگلومرا که به سمت شرق ( تالار تجن ) ضخامت به ۱۵۰۰ متر میرسد و به سمت شرق گلندرود ضخامت آن کاهش می یابد و اغلب ناپدید میگردد .
۴۵۰ – ۱۷۰ متر : طبقات سارماسین و لایه های Pholas که به ضخامت چند صد متر در ناحیه ، تجن – تالار گلندرود دیده میشود .
۱۰۰ متر : طبقات Spaniodontella دارد .
۳۰ – ۱۵ متر : ماسه سنگ خاکستری و کنگلومرا با مارن قرمز مربوط به Vindo – bonian مطابقت دارد .
۱۳۰ – ۱۲۰ متر : مارن خاکستری و رس که با مارن های نواری و باندی Vindo – bonian در ناحیه تالار تجن که در بالای دگرشیبی کرتاسه قرار دارد مطابقت دارد .

در سواحل جنوبی خزر آشکوب های جوان تر از آپشرون ( باکو – خزر – خوالیشکین ) بخوبی در رسوبات سطحی توسعه ندارد ولی در کوژهای همجوار خزر این رسوبات بخوبی رخنمون دارند مخصوصا در جمهوری آذربایجان ( باکو ) که آقای Goluobyanikow واحدهای ذیل را ارائه می دهد :

۹ متر : رس و رسوبات داخلی Recent
۶۶ متر : رسوبات قسمت بالائی و میانی کواترنر قدیمی ( آرلوکاسپین ) خزر قدیم
۶۰ متر : رسوبات قسمت پائینی کواترنر قدیمی ( آشکوب باکو )
۶۰۰ متر : اشکوب آپشرون ( رسوبات دریایی قاعده کواترنری ) که به ۳ بخش ( بالایی – میانی – پائینی ) تقسیم می گردد .
۶۰ – ۴۰ متر : آشکوب آقچه گیل .
۱۳۷۴ – ۱۱۰۶ متر : سری Productive ( پلیوسن میانی – زیرین ) عموما ماسه که بالای رسوبات دریایی پونین سارماسین قرار دارد .

۲- ۱ تاریخچه چاههای حفاری شده :
در سال ۳۱/۱۹۳۰ گروه پژوهشگران فرانسوی دو چاه کم عمق در دشت ساحلی مازندران در منطقه ، نفت چاه ۵/۱۲ کیلومتری شرق بابلسر و دیگری در Daste – Kola در تالار ۱۰ کیلومتری شرق تا شمال شرق بابل حفاری نموده که عمق اولی ۶۱/۳۵ متر است دومی به عمق ۲/۱۰۷ متر می باشد . هر دو چاه در رسوبات پر فسیل خزر قدیمی حفاری گردیدند . اما آشکوب با کو نرسیدند .
بعد از آن در سال ۱۹۳۶ دولت ایران دو چاه به عمق ۲۰۳ و ۲۳۰ متر در ۵۰۰ متری جنوب چاه M- 1 فعلی حفر نمود که لیتولوژی آن شامل رس ابی تا سبز زیتونی با ماسه و گراول بصورت متناوب و یک لایه ، ولکانیک خاکستری آتشفشانی ( توف ) در عمق ۱۳۵ متری در کف چاه عمق ۲۲۰ تا ۲۳۰ متر یک لایه ماسه ای دارای گاز سولفوره با فشار ۳۵ atm میباشد دیده شد .
سپس بعد از جنگ جهانی دوم چاه توسط روسها جفر گردید که یکی از آن در محور طاقدیس هفت تن جنوب قائمشهر و دو تای آن نزدیک بندرترکمن حفر شده است .

۳- ۱ موقعیت چاه :
M – ۱ در ۴/۶ کیلومتری غرب محمود آباد در غرب پل رودخانه Kheshtesar و جنوب جاده در فاصله ۲۵۰ متری از ساحل با ارتفاع ۲۴/۵ متر نسبت به ساحل حفر گردید .
عمق چاه : عمق چاه ۰۰/۱۲۰۱ متر نسبت به سطح دریای خزر میباشد .

۲- چینه شناسی رسوبات چاه مازندران ۱ :
مجموع سکانس رسوبات چاه مازندران ۱ به ۸ بخش سنگی تقسیم میگردد که شامل موترد ذیل می باشد :

بخش ۱ ) ( ۹۵-۷۴/۲ ) ۹۲ متر
لیتولوژی آن شامل ماسه ریز دانه تا متوسط دانه سبز تا خاکستری رنگ که بطور پیوسته به ماسه ، درشت دانه و گراول تبدیل میشود . که دارای اینترکالیشن رس نرم سبز و آبی متمایل به سبز میباشد در قسمت میانی آثار مواد آلی تورب مانند و رس خاکستری – قهوه ای خاکی همراه با فسیل Cardiumedule دیده میشود . رس خاکی بمقدار کم و بیش حاوی مواد آلی گربنیزه گردیده است و همراه با آثار گیاهی است . فون های موجود شامل : دو کفه ای های
گونه ( D.Trigonoides ) و جنس Monodacna و Adacna میباشد البته Dreissensids بمقدار فراوان دیده میشیود و گاستروپداهای Micromel ania و Clessiniola و Neritina دیده میشود و در رسوبات رسیخاکی بخش زیرین گاستروپداهای خشکی یا آب شیرین از نوع Planorbis , Helix دیده میشود .

سن یخش ۱ آرلوکاسپینبالایی ( قسمت بالایی خزر قدیم )
بخش ۲ ) ( ۹۵ – ۲۲۵ متر ) ضخامت ۱۳۰ متر

لیتولوژی آن شامل : رس سبز زیتونی کم و بیش سیلتی کالیشن فراوان از ماسه آرژیلی دانه ریز بخصوص در قسمت بالایی و لایه های الیتی جدا از هم که ۳۰ تا ۴۰ متر در زیر راس بخش ۲ دیده میشود .

فونا شامل : Monodacna , D.Trigonoides , Didacna , Dreissenia , Pratrignoides و گاسستروپدای می باشد .

سن بخش ۲ آرلوکاپیسن ( قسمت بالایی خزر قدیم )
بخش ۳ ) ( ۲۵۵ – ۲۲۵ متر ) ضخامت ۳۰ متر

لیتولوژی آن شامل : ماسه کوربی کولا دار سبز تیره – خاکستری در قسمت بالائی درشت دانه تا کنگلومرائی و در قسمت پائینی ماسه ریزدانه آرژیلی با پیوستگی رسوبی تا بخش ۴ در راس بخش آثار نفت و گاز دیده میشود و از نوع آب شیرین ( Freshwater )

فونا شامل : درصد فراوانی از گونه های جنس Corbicula در کنار Didacna گونه D.Praetriogonoides و Dreissensia, Monodacna گاستروپدا با سن پلیمسترن میباشد .

بخش ۴ ) ( ۲۸۹ – ۲۵۵ متر ) ضخامت ۳۴ متر
لیتولوژی آن شامل : رس و سیلت آبی تا سبزرنگ است . فونا آن شامل Dreissensia , Didacna که در آن کمیاب شده است و گاستروپدا و مقداری مواد گیاهی از نوع چوب کربنیزه شده دیده میشود .

بخش ۵ ) ( ۴۰۴ – ۲۸۹ متر ) ضخامت ۱۱۵ متر
ماسه توسط درشت دانه سبز تیره تا خاکستری با لایه های از ماسه دانه ریز و رس مارنی ماسه ای ریز دانه سیلتی شامل یک لایه نازک سفید تا خاکستری رس که ۳۰ متر بالای قاعده قرار دارد . ماسه ها دارای درصد زیادی Biotit ( بیوتیت ) می باشند و در قاعده رسوبات ماسه ای درشت دانه سیاه رنگ دیده میشود .
فونای آن از نوع آب شورو شامل : گاستروپداهای کوچک Micromel ania بخصوص دو کفه ای های Didacna و گونه D.Praetriogonoides و Monodacna و Dreissensia و Ostracod که سن این بخش را خزر قدیم آرلوکاسپین تعیین می کنند .