بررسی و تعیین شاخصهای مناسب به منظور رتبه بندی استانها از نظر فعالیتهای آموزشی-ترویجی

بررسی و تعیین شاخصهای مناسب به منظور رتبه بندی استانها از نظر فعالیتهای آموزشی-ترویجی مقاله مقاله

چکیده
این پژوهش با هدف تدوین و اعتبارسنجی برخی شاخصهای پایه‌ای و اصلی امکانات و فعالیتهای آموزشی -ترویجی و به کارگیری آنها به منظور رتبه‌بندی استانها از نظر فعالیتهای آموزشی و ترویجی در دو فاز انجام گرفته است. در فاز اول پس از مرور ادبیات موضوع ۱۳۷ شاخص آموزشی – ترویجی، در هفت زمینه؛۱- شاخص‌های مربوط به عاملین ترویج، ۲- شاخص‌های زیرساختی ترویج، ۳- شاخص‌های مربوط به فعالیت‌های آموزشی ترویجی، ۴- شاخص‌های سازمان و مدیریت ترویج، ۵- شاخص‌های آموزش انبوه رسانه‌ای، ۶- شاخص‌های ارتباطات ترویجی و ۷- شاخص‌های اعتبارات ترویجی تدوین و در معرض داوری ۱۸۰ کارشناس ترویج در ۶ استان منتخب قرار گرفت. پس از محاسبه آماره‌های مد، میانگین، انحراف معیار و ضریب تغییرات (CV) هر یک از آنها، شاخص‌های مناسب تعیین گردید. در فاز دوم مطالعه با توجه به اطلاعات و داده‌های در دسترس تعداد ۱۳۲ شاخص انتخاب و داده‌های مورد نیاز از طریق معاونت ترویج و نظام بهره‌برداری وزارت جهاد کشاورزی گردآوری و شاخص ترکیبی هر یک از محورهای هفت‌گانه فوق محاسبه و وضعیت استانها از نظر شاخصها ترکیبی محورهای هفت‌گانه رتبه بندی شدند. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم افزارهای SPSS و GIS استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که؛ از لحاظ شاخص‌های مربوط به عاملین ترویج، استان همدان بهترین وضعیت و استان خوزستان بدترین وضعیت را در بین دیگر استان‌ها دارا هستند، از لحاظ شاخص‌های مربوط به زیرساخت‌های ترویجی استان آذربایجان غربی در بالاترین رتبه و استان خراسان در پایین‌ترین رتبه قرار دارند، از لحاظ شاخص‌های مربوط به فعالیت‌های آموزشی ترویجی استان زنجان مناسب‌ترین وضعیت و استان کهکیلویه و بویر‌احمد پایین‌ترین رتبه را در بین دیگر استان‌ها دارا هستند، از لحاظ شاخص‌های مربوط به سازمان و مدیریت ترویج، استان کردستان بهترین وضعیت و استان آذربایجان غربی پایین‌ترین رتبه را در بین دیگر استان‌ها دارا هستند، از لحاظ شاخص‌های مربوط به آموزش‌های انبوه رسانه‌ای استان قم از وضعیت مناسب و استان‌های گیلان، کهکیلویه و بویراحمد و آذربایجان شرقی با داشتن شاخص ترکیبی یکسان از رتبه‌های پایین‌تری برخوردار بوده‌اند. از لحاظ شاخص‌های مربوط به ارتباطات ترویجی استان زنجان بالاترین رتبه و استان‌های آذربایجان شرقی، کهکیلویه و بویراحمد و گیلان با داشتن شاخص ترکیبی یکسان پایین‌ترین رتبه را در بین دیگر استان‌ها دارا هستند، از لحاظ شاخص‌های مربوط به اعتبارات ترویجی، استان هرمزگان بهترین وضعیت و استان گیلان پایین‌ترین رتبه را در بین دیگر استان‌ها دارا هستند، و بالاخره از لحاظ شاخص ترکیبی کلی، استان همدان در رتبه نخست و استان قزوین در پایین‌ترین رتبه در بین دیگر استان‌ها قرار دارد.
–

کلمات کلیدی:‌ شاخصهای آموزشی ترویجی، فعالیت‌های آموزشی ترویجی، رتبه‌بندی استان‌ها.

مقدمه:
توزیع ناموزون استانی امکانات و فعالیتها و وجود نابرابریها و شکاف توسعه هم در بین استانها و هم در درون استانها همواره به عنوان یکی از دلمشغولیهای سازمانها و نهادهای اجتماعی – اقتصادی مطرح بوده است. هم اکنون نیز عدم تعادلهای بین استانی در فرآیند توسعه در ایران از موضوعات جدی است که در سالهای اخیر مورد توجه محققین قرار گرفته است. مطالعات انجام گرفته توسط موسسات بین‌المللی و محققین داخلی در زمینه پتانسیلها و توانمندیهای صنعتی، کشاورزی، خدماتی و غیره موید وجود نابرابریهای فزاینده در توزیع خدمات و امکانات در عرصه‌های مختلف می‌باشد. ( بانک جهانی ۱۹۷۶، سازمان برنامه و بودجه ۱۳۶۱ و ۱۳۶۳، آتش ۱۹۸۸، امیراحمدی ۱۹۸۷، شربت اوغلی ۱۹۹۱، مسکن و شهرسازی ۱۳۷۰ و کلانتری ۱۳۷۷ ، ۱۳۸۰ و۲۰۰۴). علیرغم انجام مطالعات گسترده در حوزه‌های مختلف و تحلیل ابعاد منطقه ای توزیع منابع، امکانات و خدمات و استفاده از الگو‌های تکنیک‌های منطقه‌ای و بهره‌گیری از شاخص‌ها به عنوان روشی کارآمد برای برنامه‌ریزی توسعه، متاسفانه هنوز مطالعه‌ای در زمینه توزیع امکانات و خدمات ترویج کشاورزی در ایران انجام نگرفته و این روشها و الگوها در حوزه برنامه‌ریزیهای ترویجی ناشناخته بوده و نهضت شاخص‌سازی در این بخش آغاز نگردیده است.
اقتصاددانان اولین کسانی بودند که به تدوین شاخصهایی در حوزه اقتصاد و برنامه ریزی های اقتصادی اقدام نمودند و شاخصهایی نظیر درآمد سرانه، تولید ناخالص ملی(GNP) از جمله شاخصهای عمده برای اهداف برنامه ریزی و سیاستگذاریهای اقتصادی در نزد اقتصاددانان و برنامه ریزان اقتصادی بود. در اواخر دهه ۱۹۵۰ و اوایل دهه ۱۹۶۰ نهضت شاخص سازی اجتماعی بطور خاص مورد توجه برنامه‌ریزان، متفکرین مسائل اجتماعی، دولت، نهادها و انجمن‌های حرفه ای قرار گرفت. بطوریکه بعد از آن شاخصها به عنوان مبنایی برای تصمیم گیری، سیاستگذاری و برنامه ریزی در حیطه های مختلف در آمدند
((Kundo, 1980. بر اساس رهیافت‌های جدید توسعه، سازمان ملل شاخص‌های چهارگانه شامل:
–

فهرست مطالب
چکیده ۴
مقدمه ۷
موادو روشها ۱۳
نتایج و بحث ۱۵
الف) ارزیابی شاخصهای ترویجی از نظر کارشناسان ۱۶
۱- شاخصهای مربوط به عاملین ترویج ۱۶
۲- شاخصهای مربوط به فعالیتهای آموزشی – ترویجی ۲۱
۳- شاخصهای سازمان و مدیریت ترویج ۲۸
۴- شاخصهای زیر ساختی فعالیتهای آموزشی – ترویجی ۳۲
۵- شاخص‌های مربوط به آموزشهای انبوه رسانه‌ای ۳۵
۶- شاخص‌های مربوط به ارتباطات ترویجی ۳۸
۷- شاخص‌های اعتبارات ترویجی ۴۴
ب) سطح بندی استان‌ها از نظر فعالیت‌های آموزشی- ترویجی ۴۶
وضعیت استان‌ها از نظر شاخص‌های ترکیبی هفتگانه ۴۷
پیشنهادها ۵۸
منابع  ۶۱