دانلود مقاله بررسی عوامل و راهکارهای موءثر در رفع نیازهای اطلاعاتی محققین علوم زلزله در دو حوزهء پژوهشی
چکیده
هدف اصلی این پژوهش، بررسی عوامل و راهکارهای موءثر در رفع نیازهای اطلاعاتی محققین علوم زلزله در دو حوزهء پژوهشی می‌باشد.
در این مطالعه ارتباط بین متغیرهای نوع کار، مدرک تحصیلی، و تجربهء محققین با میزان استفادهء آنها از منابع اطلاعاتی مورد بررسی قرار می‌گیرد و با تجزیه و تحلیل اطلاعات به‌دست آمده، ابتدا با منابع و روش‌های کسب اطلاع در جامعهء فوق آشنا می‌شویم و سپس مسائل و مشکلات آنها در راه تأمین نیازهای اطلاعاتی تعیین می‌گردد.
سابقه بررسی نیازها و کاربردهای اطلاعات به دههء ۱۹۲۰ میلادی برمی‌گردد، ولی کار عملی در این زمینه برای اولین بار در سال ۱۹۵۰ در آمریکا شروع گردید. اولین دورهء تحقیقات مربوط به نیازهای اطلاعاتی و کاربران آنها به اطلاعات علمی و فنی اختصاص دارد. بعد از مطالعات بر روی استفاده‌کنندگان از اطلاعات علمی و فنی، نوبت به تحقیق در مورد کاربران علوم اجتماعی رسید و ادامه یافت.
در سال ۱۹۷۰ میلادی تلاش کشورهای دیگر برای بررسی نیازهای اطلاعاتی و استفاده از منابع اطلاعاتی و علوم و فن‌آوری را شاهد هستیم. در این راستا تحقیقات دربارهء نیازها و مصارف اطلاعاتی به‌صورت یک پدیده جهانی درآمد و به کشورهای دیگر سرایت کرد.
مروری بر تحقیقات در زمینهء “نیازهای اطلاعاتی” تا سال ۱۹۸۵ نشان می‌دهد که این پژوهش‌ها عمدتاً بر روی گروه‌ها یا سیستم‌هایی مانند مهندسان و دانشمندان علوم و فن‌آوری متمرکز بوده است. اما در سال‌های اخیر بررسی نیازهای اطلاعاتی در رشته‌های تخصصی انجام می‌شود که سهم گروه‌های پزشکی به‌ویژه زیست پزشکی بیش‌تر از دیگران است.
در سال ۱۹۸۸، پژوهشی دربارهء رفتار اطلاع‌یابی دانشمندان رشته زمین‌شناسی، توسط “بیکتلر” و “وارد” انجام گرفت. اطلاعات لازم از طریق مصاحبه و پرسشنامه جمع‌آوری شد. نتایج تحقیق نشان داد که نشریات ادواری و تماس‌های شخصی از اهمیت بسیار بالایی برخوردارند. ولی زمین‌شناسان علاقه کم‌تری به جستجوی شخصی اطلاعات دارند. به گفتهء برخی از آنها، نیاز مبرمی به آموزش خدمات اطلاع‌رسانی و منابع و روش‌های جستجوی اطلاعات احساس می‌شود. الگوی جستجوی آنها بسته به حرفه، فرصت و محدودهء زمانی و مسائل ناشی از فشار کار متفاوت است. از جمله دلایلی که برای شکست این گروه در تهیهء منابع ذکر شده، به موارد زیر می‌توان اشاره نمود:
۱- کمبود زمان کافی برای جستجوی اطلاعات،
۲- مشکل دسترسی به مواد به علت دیرکرد منابع،
۳- کیفیت اطلاعات منتشر شده،
۴- مشکل بازیابی مفاهیم زمین‌شناسی،
۵- مشکلات مربوط به اشاعه اطلاعات،
۶- زبان غیرانگلیسی برخی از متون (۱۰).
تا نیمه دوم سال ۱۹۹۶ بنا بر مستندات LISA، ۶۷۶ عنوان مطالعه که اختصاصاً به بررسی نیازهای اطلاعاتی پرداخته، انجام گرفته است. در بیش از ۲۰۰۰ عنوان از اطلاعات گردآوری شده در LISA تا ۱۹۹۶ یکی از محورهای بررسی، نیازهای اطلاعاتی بوده است و در بیش از ۷۰۰۰ رکورد، به‌طور مستقیم یا غیرمسقیم به “نیازهای اطلاعاتی” اشاره شده است (۲، ص۶).
با توجه به افزایش سریع حجم اطلاعات و لزوم دسترسی به یافته‌های جهانی در حوزهء علوم زلزله، پژوهش حاضر درصدد است به بررسی و شناسایی نیازهای اطلاعاتی محققین این گروه (در دو حوزهء پژوهش) بپردازد و ضمن شناسایی موانع و مشکلات موجود در راه دسترسی به اطلاعات علمی، پیشنهادهای لازم را برای توسعه و بهبود خدمات اطلاع‌رسانی در این رابطه، ارائه نماید.
روش و جامعهء پژوهش
در این تحقیق، از روش پیمایش توصیفی استفاده می‌گردد و به توصیف عینی و واقعی نیازهای اطلاعاتی محققین علوم زلزله در دو حوزه پژوهشی پرداخته می‌شود. جامعهء مورد پژوهش این تحقیق را محققین علوم زلزله دارای مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر در دو حوزهء پژوهشی واقع در شهر تهران یعنی موءسسه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، و موءسسهء ژئوفیزیک تشکیل می‌دهند. از آنجا که کل افراد جامعهء مورد نظر با ویژگی‌های فوق، شامل ۵۰ نفر بود، نمونه‌گیری انجام نپذیرفت و کل جامعه مورد مطالعه قرار گرفت.
اطلاعات مورد نیاز پژوهش، از طریق پرسشنامه جمع‌آوری شد. پس از بررسی نظرات و پاسخ‌ها دربارهء پرسشنامهء مقدماتی و انجام اصلاحات لازم، پرسشنامهء نهایی با مجموعه ۲۱ سوءال بسته و ۵ سوءال باز، بین ۵۰ نفر از محققین (یعنی کل جامعهء مورد پژوهش) توزیع گردید که با پیگیری‌های متعدد، ۳۶ پرسشنامه تکمیل و عودت داده شد.
خلاصهء یافته‌های پژوهش
از لحاظ توزیع پراکندگی محققین در جامعهء آماری مورد مطالعه، ۴/۴۴ درصد در موءسسه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله و ۵/۵۵ درصد در موءسسه ژئوفیزیک و به‌کار اشتغال دارند.
۱- اطلاعات مربوط به خصوصیات شخصیتی محققین
– در این پژوهش ۳۵ نفر از محققین مرد و تنها یک نفر از محققین زن شرکت داشته‌اند. درصد کم پاسخ‌دهندگان زن (۷/۲ درصد) را می‌توان به اشتغال کم‌تر بانوان در بخش زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله مرتبط دانست.
– دارندگان مدرک فوق‌لیسانس در دو حوزه، ۶/۶۶ درصد و دارندگان مدرک دکترا ۳/۳۳ درصد جامعهء آماری را تشکیل می‌دهند، بدین ترتیب مرتبه علمی بیش از ۶۰ درصد اعضا مربی، ۲۵ درصد استادیار و ۳/۸ درصد دانشیار می‌باشد.
– بیش از نیمی از محققین دارای سابقه کار کم‌تر از ۱۰ سال می‌باشند. این مسئله بیانگر فعالیت کادر هیئت علمی جوان در این دو حوزه پژوهشی می‌باشد.
– بیش از ۵۰ درصد از محققین، دارای فعالیت‌های توأم آموزشی _ پژوهشی هستند.
۲- استفاده از منابع اطلاعاتی
بررسی داده‌ها نشان می‌دهد که هدف اصلی استفاده از منابع اطلاعاتی در هر حوزهء پژوهشی، کسب اطلاعات در زمینهء تحقیق و پژوهش می‌باشد.
منابع رسمی اطلاعات می‌تواند پاسخگوی بخش بزرگی از نیازهای اطلاعاتی محققین باشد. شناخت و تعیین نوع این منابع و میزان استفاده از هر یک از آنها از معیارهای عمده و اصلی تهیهء منابع می‌باشد، که از محققین خواسته شد نظرات خود را در این موارد اظهار دارند.
مطالعهء جدول شماره ۱(۱) نشان می‌دهد که بیش‌ترین منبع مورد جستجوی محققین در درجه اوّل کتب لاتین و سپس نشریات ادواری است. با توجه به این که نشریات ادواری از منابع عمدهء کسب اطلاعات جاری به‌شمار می‌روند، به‌نظر می‌رسد بموقع نرسیدن و ناکافی بودن آنها در کتابخانه‌های پژوهشی و دانشگاهی، نقش موءثری در کاهش استفادهء آنها نسبت به کتب (لاتین) داشته باشد. در بین منابع رسمی، استانداردها و پروانه‌های ثبت اختراع کم‌ترین میزان استفاده را به خود اختصاص داده‌اند. تحلیل پاسخ‌های به‌دست آمده از پرسش‌های دیگر، بیانگر این موضوع است که عدم استفاده، دلیل بر بی‌نیازی نمی‌باشد. محققین نیاز مبرم به چنین خدمات را ابراز داشته‌اند.
فرمت فایل: WORD
تعداد صفحات: 30
مطالب مرتبط