دانلود مقاله تعزیه

دانلود مقاله تعزیه

فصل اول : رخت و لباس و اسباب تعزیه
۱٫ رخت و لباس
مقدمه
تعزیه در لغت به معنای سوگواری و بر پا داشتن مراسم عزاداری به یادبود گذشتگان است و در اصطلاح به نوعی نمایش آیینی و مذهبی بر اساس واقعه کربلا و شهادت امامان و وقایع دیگر مذهبی و قصه‌ها و داستان‌های تاریخی و اساطیری و عامیه اطلاق می‌شود. با تکامل و تحول تدریجی تعزیه‌‌خوانی در دوره‌های اخیر، بعضی از تعزیه‌های شادی‌بخش و طنزآمیز نیز به آنها افزوده شده است. از این رو غم‌انگیز بودن، دیگر شرطِ حقیقیِ تعزیه به مفهوم کلی آن نیست. در سرزمین‌های کهن جهان، بیشتر نمایش‌های کلاسیک رشته پیوندی با نمایش‌های آیینی و ریشه در اسطوره‌ها، افسانه‌ها، عقاید و باورها و به طور کلی فرهنگ عامه مردم داشته‌اند. مثلا آیین نیایش و بزرگداشت دیونیسوس، یا باکوس، خدای تاکستانها و باروری و شور و جذبه عارفانه، بن مایه نمایش‌های کلاسیک تراژدی و کمدی یونانی بوده‌اند. ایرانیان شیعه نیز در ساختن تعزیه و به نمایش درآوردن واقعه‌های کربلا و حدیث مصایب سیدالشهدا به سنت نمایش‌هایی آیینی ایرانیان قدیم و شیوۀ اجرای مَناسک و آیین‌های آنان و پاره‌ای از عناصر اسطوره‌ای و حماسی سازندۀ نمایشهایی آیینی نظر داشته‌اند. مثلا نمایش «مصایب میترا» و «سوگ سیاوش» در ایران. به احتمال قوی اصلی‌ترین نمونه از آیین‌های زمینه‌ساز نمایش «مصایب امام حسین» و وقاع کربلا بوده و این دو آیین در شکل‌گیری تعزیه‌خوانی تأثیر داشته‌اند. تعزیه‌خوانی بیرون از حوزۀ مجد و منبر و حیطۀ عمل و نفوذ دستگاه رسمی مذهب، و دور از نظر و رأی جامعۀ روحانیت و در میان توده مردم دیندار و متعصب کوچه و بازار تکوین یافت و شکل گرفت. تعزیه در میان سنت‌های ایرانی رفتاری است آیینی – نمایشی که ساخت و پرداختی تاریخی – دینی، ریشه در رفتار، و مناسک آیینی کهن ایرانی روانده و مایه از اسطوره‌ها و داستان‌های ایرانی گرفته است. در جامعه‌ی دینی – سنتی جهان، در هر دوره و زمانی، انسانی کامل و قهرمانی برتر در ذهنیت جامعه یا در واقعیت حیات تاریخی مردم می‌زیسته است. نمونه این انسان والا و کامل و قهرمان در پیش از تاریخ سیاوش و در تاریخ حیات اجتماعی شیعیان ایران دورۀ اسلامی، حسین علیه‌السلام بوده و هست. از ویژگی‌های تعزیه می‌توان این عوامل را نام برد: زمینه دینی – مذهبی، زمینه تاریخی، مُجلّای نمونه‌های مِثالی عامه، اسطوره‌پردازی بر اساس نمونه‌های اَزَلی، منظومه و غنایی، «تراژیک» یا حزن‌انگیز بودن، آمیختگی با مجموعه‌ای از نشانه‌های نمادی و رمزی، پیوند با زمان آیین‌های کونواری شهیدان.
تعزیه‌خوانی بیشتر در میان مردم جامعه‌های سنتی، جاذبه و پذیرندگی داشته است. سبب جاذبه و پذیرندگی تعزیه در جامعه‌های سنتی این بوده است که فرهنگی که مردمِ این جامعه‌ها در آن رشد می‌کنند و می‌پایند، فرهنگی مذهبی و مبتنی بر آیین‌های تمثیلی و مناسب اسطوره‌ای است. انواع تعزیه‌خوانی عبارتند از: تعزیه‌خوانی‌های عمومی سالانه، دولتی، اعیانی، و گهگاهی.
خصوصیات تعزیه‌ خوانی‌ های اولیه:
الف) نخستین تعزیه‌های محرم فقط در یک یا روز عاشورا (احتمالا تاسوعا و عاشورا) خوانده می‌شده‌اند نه در سراسر دهه محرم.
ب) موضوع نخستین تعزیه‌های روز عاشورا، خلاصه تا رفتن به شام و بارگاه یزید بود.
پ) در تعزیه‌های قدیم اَشقیا و شبیه‌های مخالفان یا اصلا نقشی نداشتند یا نقششان بسیاراندک و محدود بود.
ت) «حرکت» و «عمل» در تعزیه‌های نخستین بسیار اندک و محدود بود و تعزیه بیشتر بر آواز و کلام تکیه داشت، و در واقع چیزی همانند اِپداهای مذهبی بود.
ث) تعزیه و تعزیه‌خوانی ظاهراً در همۀ شهرها و روستاهای ایران در یک زمان و بر یک منوال رواج نیافت و از نظر کیفیت و شیوۀ ارائه و اجرا نیز یکسان نبود.
روند تحول و دگرگونی‌های کمی و کیفی تعزیه‌ها در مناطق مختلف ایران متفاوت بود مثلا در شهرهایی چون شیراز، اصفهان، کاشان، تبریز، قزوین، تهران و رشت و چند جای دیگر به علل گوناگون اجتماعی – فرهنگی، مذهبی، سیاسی و اقتصادی، رشد و تحول و گسترش بیشتری یافت و از کیفیت بهتری برخوردار شد.
لباس امام‌خوان
عمّامه
عمامۀ امام‌خوان سبزرنگ بود. امام‌خوانان عمامه را به شیوۀ عربی، لیکن نه مندیل‌وار، بر سر می‌پیچیدند و مقداری از آن را از پشت گردن و شانه، متفاوت با «تحت‌الحنک» که در کنار گوش آویزان است، می‌آویختند.
عبا و قبا
عبای امام نوعی مخصوص و معروف به نجفی، و رنگ آن مشکی یا سبز و گاهی عنّابی بود. عبایی که امام‌خوان در تکیۀ دولت می‌پوشید ابریشمی و شانه‌زری بود.
کفش
کفش شبیه امام در همۀ تعزیه‌های شهادت نعلین، به‌خصوص نعلین زرد، بود. شبیه امام در تکایای عمومی و محلی کفش معمولی نیز به پا می‌کرد و در روزهای عاشورا چکمه می‌پوشید.

فهرست مطالب
فصل اول : رخت و لباس و اسباب تعزیه
۱٫ رخت و لباس
مقدمه ۴
لباس امام‌خوان ۶
لباس بچه ‌‌خوانان ۷
لباس شهادت‌خوانان و جنگجویان موافق ۷
لباس اشقیا و مخالف‌خوانان ۸
لباس زن‌خوانان ۸
لباس فرشتگان و حوریان ۹
لباس درگذشتگان و مردگان ۹
۲٫ اسباب تعزیه
شمشیر ۹
خنجر ۱۰
سپر ۱۰
تیر و کمان ۱۰
خود یا کلاهخود ۱۱
پر ۱۱
زره ۱۱
چکمه ۱۲
عصا ۱۲
مشک ۱۳
چادر ۱۳
عَلَم یا بیرق ۱۴
کجاوه یا هَودَج ۱۴
اسب ۱۵
فصل دوم : موسیقی تعزیه
۱٫ موسیقی آوازی
شیوه‌های مختلف آوازی تعزیه‌ خوانان ۱۶
انواع موسیقی ویژۀ تعزیه‌ خوانی ۱۷
۲٫ موسیقی‌سازی و غیرآوازی
موسیقی اعلام و فراخوانی ۱۹
موسیقی مقدماتی و تشریفاتی ۱۹
موسیقی صحنه ۲۰
آهنگ‌های ورود تعزیه‌خوانان ۲۰
۳٫ ساز‌های موسیقی تعزیه
سازهای بادی سنتی ۲۱
سازهای کوبی ۲۲
فصل سوم : شیوۀ گفتار در تعزیه‌ خوانی
عناصر سازندۀ تعزیه
الف) تک‌خوانی یا تک‌گویی ۲۴
ب) مفاوضه، یا گفت‌وگو میان دو یا چند تن ۲۵
پ) همخوانی یا همسرایی ۲۶
ت) حدیث کردن ۲۷
ث) دعای پایان مجلس، یا گفتار پایانی ۲۷
فصل چهارم : ضرب‌المثل‌ها، تشبیه‌ها، تمثیل‌ها و اصطلاح‌ها
ضرب المثلها ۲۸
تشبیه ها ۳۰
تصویرها ۳۴