بررسی جایگاه خوشه های صنعتی در کسب مزیت رقابتی و توان صادراتی (مورد کاوی صنایع پوشاک و نساجی چین)

دانلود تحقیق و مقالات رشته اقتصاد و حسابداری با عنوان مقاله بررسی جایگاه خوشه های صنعتی در کسب مزیت رقابتی و توان صادراتی (مورد کاوی صنایع پوشاک و نساجی چین) در قالب ورد و قابل ویرایش و در ۳۹ صفحه گرد آوری شده است. در زیر به مختصری از آنچه شما در این فایل دریافت می کنید اشاره شده است.

چکیده :
گرایش به خوشه بندی صنعتی در انتهای قرن بیستم نقطه عطف برنامه های توسعه صنعتی و فناوری در بیشتر کشورهای جهان بود. امکان بهره برداری از بازده های ناشی از مقیاس و تجمع و نیز بازده های ناشی از اقدامات جمعی، شرایط بوجود آمدن مزیت رقابتی و موفقیت در رشد اقتصادی و توسعه صادراتی را در فضای بین الملل بوجود آورد. خوشه سازی صنعتی امروزه تقریبا در کلیه کشورهای جهان دنبال می گردد. در ایران نیز گرایش به بحث خوشه های صنعتی در محافل علمی و تصمیم گیری و نیز برنامه های توسعه کشور مورد توجه قرار گرفته است. مطالعه حاضر تلاش می کند با معرفی مناسب تر خوشه های صنعتی و توانمندی های آنها در کسب مزیت رقابتی و توان صادراتی، زمینه شناخت بهتر این خوشه ها را فراهم آورد. روش مطالعه تحلیل بنیادی به همراه یک موردکاوی از خوشه های صنعتی در نساجی چین بوده و مهمترین یافته این مطالعه تکیه بر خوشه های صنعتی به عنوان راهبردی موثر در ایجاد فضای رقابت پذیری بین المللی و افزایش توان صادراتی است.

عبارات کلیدی : خوشه صنعتی، مزیت رقابتی، توان صادراتی

۱- مقدمه :
در اواخر قرن بیستم چندین تجربه موفق توسعه صنعتی فرا روی کشورهای در حال توسعه و دیر صنعتی شده قرار گرفته است. در یک چارچوب کلی می توان الگوهای توسعه صنعتی کشور های توسعه یافته و کشور های تازه صنعتی شده دنیا را در چها ر قالب زیر تقسیم بندی نمود
– تشویق به شکل¬گیری بنگاههای غول پیکر : این بنگاهها به واسطه برخورداری از مقیاس و توانمندیهای سازمانی ، تکنولوژیک، مدیریتی و مالی قادر به رقابت با بنگاههای معظم چند ملیتی هستند . تجربه ژاپن، کره و در این اواخر چین تداعی کننده چنین الگویی است.
– همکاری نزدیک و نظام مند با شرکتهای بزرگ بین¬المللی : در این روش با تکیه بر سرمایه خارجی و حضور چند ملیتی¬ها راه ورود به بازارهای جهانی برای این کشورها هموار می¬گردد.تجربه مالزی و به ویژه سنگاپور چنین الگویی را نمایندگی می کند.
– ایجاد مجموعه¬هایی از صنایع کوچک و متوسط (خوشه¬ها) :این مجموعه با رویکرد افزایش کارایی جمعی و تقسیم کار امکان شکل¬گیری توان رقابتی را به مناطق می¬دهند. تجربه مناطق مرکزی ایتالیا، اسپانیا ، برزیل و تایوان و نیز چین تجربه¬های شاخصی در این الگو است.
– تکیه بر اهرمهای اقتصاد کلان و فرعی دانستن سیاست صنعتی : این رویکرد، رویکرد کشورهای انگلوساکسون در سیاست صنعتی آنها محسوب می¬شود که حاکمیت اندیشه حفظ بنگاه¬های کارا را با اهرم¬های اقتصادی دنبال می¬کنند.
الگوهای ترکیبی از مدلهای فوق نیز در بسیاری از کشورهای توسعه یافته اجرا شده است. راهبرد خوشه های صنعتی به عنوان راهبردی موثر در شکل دهی توسعه صنعتی، بسته به شرایط داخلی اقتصادها، در بعضی کشورها الگویی موفق برای توانمند سازی صنعتی معرفی شده است. توانمندی در توسعه صنعتی رابطه ای دو سویه با توانمندی صادراتی دارد، از این روی الگوهایی از توسعه صنعتی که بتوانند به قابلیت های صنعتی کمک کنند به کسب توان صادراتی نیز کمک خواهند کرد.
با این مقدمه در بخش بعد زمینه¬های نظری ایجاد خوشه¬های صنعتی به عنوان یک راهبرد توسعه فناوری و صنعتی منطقه¬ای که مورد توجه بسیاری از سیاستگذاران کشورها بوده و همچنین به عنوان راهبردی مؤثر در کسب توان صادراتی از طریق بهبود توان رقابتی، پرداخته می شود. در پایان نیز نقش و جایگاه خوشه های نساجی و پوشاک در چین بررسی می شود.

۲- نگرشی نو بر تحلیل رقابت پذیری با رهیافت خوشه ها :
در دهه شصت فرانسوا پرو با ارائه نظریات مربوط به قطب صنعتی و قطب توسعه ، تجمع های مکانی بخش صنعت را از دیدگاه نظری مورد مطالعه قرار داد . پس از آن آلبرت هیرشمن با نظریه پیوندهای صنعتی به مبحث توسعه پیوندهای پیشین و پسین پرداخت. مباحث کلیدی نیمه دوم قرن بیستم بیشتر متمایل به برنامه ریزی و سیاست گذاری مناطق اقتصادی و مخصوصاً مناطق صنعتی بود، در مباحث کلیدی اواخر دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ به عناوین نظری چون تخصص های انعطاف پذیر، نواحی و خوشه های صنعتی، زنجیره ارزشی کالا بر اساس تقسیم کار و نیز بخشهای ایجاد مزیت رقابتی و جایگاه خوشه ها در آن پرداخته شده است . پس از دهه هشتاد و مخصوصاً در دهه نود رویکرد به برنامه ریزی منطقه ای و صنعتی پر رنگتر بود و عنایت خاصی به خوشه سازی و تحلیل های خوشه ای در راستای توسعه منطقه ای مبتنی بر قابلیت های فناورانه گردید. با وجود این‌، خوشه ها مدتها به‌ صورت ‌ناپیدا فعالیت‌ می‌کردند و در گروههای‌ هم‌پوشان‌صنعتی‌ و گروههای‌ بزرگتر صنعتی پنهان‌ بوده‌اند
در دهه نود پروفسور پورتر ( Porter, 1990 & 1998) نوع دیگری از نگرش را در مورد تحلیل مسائل مربوط به مناطق مطرح نمود که در آن نحوه قرار گرفتن بنگاههای اقتصادی در طول و عرض یکدیگر و ارتباطات عمودی و افقی بین آنها در کنار نحوه تعامل با نهادهای ملی و محلی و تمامی عوامل درگیر در فرایند تولید به صورت یک کل به نام “خوشه” مورد بررسی قرار می گیرد. چارچوب تحلیل خوشه ای امکان جدیدی برای مطالعه اقتصادی مناطق به دست می دهد که در آن نقش و تأثیر هر یک از عناصر لازم در یک محیط اقتصادی به راحتی قابل درک و سیاستگذاری است .
خوشه صنعتی امروزه از واژه ها و مفاهیم نو در ادبیات اقتصاد منطقه ای و اقتصاد صنعتی به شمار می آید. مناطق پیشرفته ای از جهان همچون آریزونا، کالیفرنیا، فلوریدا، مینه سوتا، شهرها و مناطق اروپایی چون ایتالیای شمالی، آلمان جنوبی، بریتانیای کبیر و دانمارک، ژاپن و کشورهای در حال توسعه ای چون هندوستان و چین و نیز کشورهایی چون کره، تایوان و مالزی همگی توسعه خوشه های صنعتی را مبنای استراتژی های توسعه صنعتی در مناطق مختلف خود قرار داده اند. به نظر می رسد با استفاده از تحلیل های خوشه ای و مجموعه مشخصی از مفاهیم برنامه ریزی توسعه، بتوان سؤالات اساسی در حوزه مطالعات اقتصاد منطقه ای و صنعتی را پاسخ داد. در میان مجموعه دانشهای مطالعات منطقه ای، دانش خوشه ها نوآوری جدیدی است که نوآوری های جدید بیشتری را نیز به دنبال داشته و خواهد داشت (Feser, 1998 Enright, 1996 ;).
در یک فهم عمومی ، تحلیلهای “خوشه ای ” می توانند به صورت یک مجموعه از فعالیتها انگاشته شوند، که نظریات گرفته شده از رشته دانشهای جغرافیا، مدیریت، علوم اجتماعی و اقتصاد را در خدمت رشد اقتصادی منطقه قرار می دهند. تحلیلهای خوشه ای می توانند کمک شایانی به تجزیه و تحلیل رشد ثروت در اقتصاد منطقه ای داشته و با اشائه و ارائه معانی فکری مؤثر درباره وابستگی های بین بخشی و درون بخشی ، و ایجاد یک تصویر واحد از اقتصاد منطقه ای ، امکان برقراری زمینه سیاستگذاری مؤثرتر را به وجود آورند . چارچوب تشکیل یک خوشه بر چند اصل مبتنی است:
اول وجود بنگاههای اقتصادی در عرض و طول یکدیگر
دوم وجود نهادهای ملی ومحلی هماهنگ کننده و ارتباط دهنده
سوم وجود قوانین و مقررات تسهیل کننده ارتباط .

فهرست مطالب
چکیده
عبارات کلیدی
۱- مقدمه
۲- نگرشی نو بر تحلیل رقابت پذیری با رهیافت خوشه ها
۳-خوشه های صنعتی و عناصر تشکیل دهنده آن
مزیت های  تشکیل خوشه ها
۴- مفهوم و تعریف خوشه
۵-مروری بر مطالعات رقابت پذیری و نوآوری های فناورانه
۵-۱- رقابت پذیری در خوشه ها
۵-۲-رقابت و همکاری دو مفهوم به ظاهر متناقض در خوشه ها
۵-۳-چرا خوشه ها (کلاسترها)  برای‌ رقابت‌ حیاتی‌ هستند؟
۵-۴-رقابت پذیری و تشکیل انواع صرفه های اقتصادی در خوشه ها
۵-۴-رقابت پذیری و تشکیل انواع صرفه های اقتصادی در خوشه ها
۶-خوشه های صنعتی نساجی و پوشاک در چین(مورد کاوی)
۶-۱-مورد کاوی یکی از خوشه های نساجی و پوشاک چین
۶-۲-منشا و چگونگی رشد خوشه لباس ونساجی شنگ ز در چین
۱-عوامل تاریخی
۲-نقش مراجع محلی
۳-نقش بنگاههای فردی
۴- توسعه صنایع پیرامون
۵- عرضه نیروی کار
۷-نتیجه گیری
منابع و مأخذ

فهرست نمودار ، شکل ها و جدول ها
شکل  (۱) عناصر اصلی تشکیل دهنده یک خوشه و نحوه استقرار آنها  ( ساختار کلی یک خوشه )
نمودار (۱) وابستگی های درونی بنگاهها و نهادها در یک خوشه صنعتی
نمودار (۲) فرایند تشکیل خوشه و نتایج حاصل از آن
نمودار (۳) الماس پورتر
جدول ۱ – اهداف عمومی
جدول ۲ – خوشه های مشهور صنعتی در استانهای چین
جدول ۳ – مشخصه های محلی شهرهای توسعه دهنده اقتصادهای خوشه محور پوشاک و نساجی در چین.

فهرست منابع و مأخذ :
– افخمی و رضوی ( ۱۳۸۱) ؛ شبکه ها و خوشه های صنعتی ، سازمان صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی ، تهران .
– ایران نژاد ، ژیلا و محمدرضا رضوی(۱۳۸۱)؛ خوشه های صنعتی ،نشر نو،تهران .
– پیراسته ، حسین (۱۳۸۳ ) ؛ جزوه درسی اقتصاد صنعتی دوره کارشناسی ارشد . گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان . اصفهان .
– دین محمدی ، مصطفی ، سهراب دل انگیزان و زین العابدین صادقی (۱۳۸۴) ؛” خوشه بندی فضایی صنایع با فناوری برتر و تأثیر آن بر توسعه فناوری ” دومین همایش دو سالانه آموزش عالی و اشتغال ، خرداد ۱۳۸۴، دانشگاه تربیت مدرس ، تهران .
– صباغ کرمانی ، مجید (۱۳۸۰) ؛ اقتصاد منطقه ای ۰تئوری ها و مدلها ، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت) ، تهران .
– مبانی نظری و مستندات برنامه چهارم توسعه (۱۳۸۳) ؛ سازمان مدیریت وبرنامه ریزی کشور ، تهران .
– مجیدی ، جهانگیر (۱۳۸۱) ؛ کلاستر یا خوشه های صنعتی ، سازمان صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی . تهران .

– Altenburg, T. and Meyer – Stamer, J. (1999); ” How to promote clusters: Policy experience from Latin Anerica “. World Development 27 (9) 1693-1713.
– Baptista, R. (1998); Clusters, Fnnovation and Growth, in Swann, P. Prevezer, M. and Stout, D. (Ed) the Dynamics of Fndustrial Clustering: Fntemational Comparisons in Computing and Biotechnology, Ozford University Press, Oxford.
– Bell, M. and Alb, M. (1999); “Knowledge systems and technological dynamism in industrial Cluster in developing countries,” World Development 27 (9) 1715-1734.
– Bergman E. and Feser E. (1999); Industrial and Regional Clusters: Consepts and Comparative Applications. The web Book of Regional Science, Regional Research Institute. West Virginia University.
– Brown , R (2000 , b) ; ” Cluster Dynamics in theory and practice with Application to Scotland ” , Regional and Industrial Policy Research Paper , Number 38 , March 2000 .
– Brown, R. (2000.a); “Clusters and local Embeddedness, European Urban and Regional Studies. (1).
– Christian H. M. Ketels (2004); Cluster-Based Economic Development, What Have We Learned. Institute For Strategy And Competitiveness, Harvard Business School, London, Uk.
– Clark, K. B. Hayes, R.H. & Lorenz , c.(Eds) , (1985); The Uneasy Alliance Managing the productivity – Technology Dilemma , Boston : Harvard Business School Press .
– Davidson, T. (2002).The Creation Of A Cluster: A Case Study Of Malaysia’s Multimedia Super Corridor. Master Thesis Link. Ping University, Penang, Malaysia.
– Dermer, J. (Ed), (1986); Competitiveness through Technology, Massachusetts and Toroto: Lexington Books.
– Dodgson, M. (2000); the Management of Technological Innovation: An International and Startegic Approach, Oxford University Press.
– Dorf, I. c. (1999); Technology management Handbook. CRC Press. VSA.
– Dosi, G, Giannetti, Toninelli, P.A (EdS). (1992); Technology and Enterprise in a Historical Perspective, Oxford: Clarendon Press.
– Dosi, G. (1984); Technical change and Industrial Transformation, New York: st. Martins Press.
– Enright, M .J. (1996); ” Regional Clusters and Economic Development: A Research Agenda “, In Business Newworks: Prospects for Regional Development, Edited by U.H. staber Et Al., Berlin, Walter De Gruyter.
– Enright, M. (2000); The Globalization of competition and the localization of Competitive Advantage: Policies toward Regional Clustering in Hood, N. and Young S. (Eds) Globalization of Multinational Enterprise and Economic development, Macmillan, London.
– Ferguson, R. (1999). What’s In A Location? Science Parks And The Support Of New Technology-Based Firms. Doctor’s Dissertation. Issn 1401-6249, Isbn 91-576-5484-0.
– Feser, E. (1998); Old and New Theories of Industry Clusters, in Steiner, M. (Ed) Cluster and Regional Specialisation, Pion Limited, London.
– Furino, A. (Ed), (1988); Cooperation and Competition in the Global Economy: Issues and sdtrategies, Cambridge, Mass. Ballinger.
– Gatchair, S. (2002); ” Cluster strategies for less favored Yegions: Lessins from Latin America “.
– Giblin.Majella & Others.(2002). Industrial Clusters: The Role Of Organizations And Institutions.
– Centre For Innovation & Structural Change National University Of Ireland.
– -Hillner, Jennifer. (2000). “Venture Capitals.” Wired, V8.07, July, Pp. 258-271.
– Humphrey, J. and Schmitz, H. (1998); ” Trast and inter – firm relations in developing and Transitioning economics.” The Journal of Development studies. 34(4) 32-61.
– Ketels, C. (2003); “The Development of the cluster concept – Present experiences and further developments “. Prepared for NRW conference on clusters, Duisburg, Germany, 5 Des 2003.
– Ketels, C. (2004); ” Cluster – Based Evonomic development: What Have We Leared,” Harvard Business school, DTI, London. UK. 17 March 2004. WWW. Isc. hbs. Edu.
– Leonard – Barton, D. (1995); Wellsprings of Knowledge: Building and Sustaining Sources of Innovation Boston: Harvard Business School Press.
– Link, A.N. & Tassey, G. (1987); Strategies for Technology – based Competition: Meeting the Global challenge, Massachasetts and Toronto: Lexington Books.
– -Maskell, P. (2001) “Knowledge Creation And Diffusion In Geographic Clusters”. International Journal Of Innovation Management, 5 (2): 213-237.
– Maskell, P. (2002); Towards a Knowledge – Based Theory of the Geografical Cluster. Center for Economic and Business Research (WWW. Cebr. DK).
– NGA: National Governors Association (2002); A Governors Guide to Cluster – Based Economic Development. Washington, D.C. 20001-1512 WWW.nga . org.
– Nowotny, N. Scott, P. and Gibbons, M. (2001); Re – Thinking Science. Polity Press. Cambridge. VK.
– OECD, (2001); OECD Science, Technology And Industry Scoreboard (1999) Benchmarking Knowledge -Based Economy .Www.Oecd.Com.
– Parrilli, M. (2002); Innovation and conpetitiveness within the small furniture industry in Nicaragua in Innovation and small Enterprises in the Third world Ed. by M. van Dijk and H. sandee. Cheltenham: Edward Elgar Publishing.
– Pietrobelli, C. and Barrera, T. (2002); “Enterprise clusters and industrial districts in Columbia fashion sector,” European Planning studies 10(5) 541-562.
– Porter , M.E,(2003b) ; Building the Microeconomic Foundations of Competitiveness , in : the Global Competitiveness Report 2002-2003 , World Economic Forum , New York : Oxford University Press .
– Porter, M. E. (2001) Clusters Of Innovation: Regional Foundations Of U.S. Competitiveness, Council On Competitiveness, Washington, Dc .Siepr Discussion Paper No. 00-39.
– Porter, M.E, (2003a);” The Economic Performance of Regions,” Regional studies, Vol .37. No .6&7,549-678.
– Porter, M.E. (1985); Competitive Advantage, Macmillan, New York, Free Press.
– Porter, M.E. (1990); the Competitive Advantage of Nations, New York: Basic Books.
– Porter, M.E. (1995); “Competitive Advantage of the Inner City.” Harvard Business Review (May/June):55-71.
– Porter, M.E. (1997); “New Strategies for Inner – City Economic. Development , Economic Development Quarterly 11(1) : 11-27.
– Porter, M.E. (1998); ” Clusters and the New Economic of Competition ,” Harvard Business Review (November / December ).
– Rabellotti, R. (1999); ” Recovery of a Mexican Cluster: Devaluation bonanza or Collective efficiency, ” World Development, 27 (9) 1571 – ۱۵۸۵٫
– Ramasamy. Bala & Others .(2002).Malasia Leap Into The Future: An Evaluation Of The Multimedia Super Corridor .The University Of Nottingham .Research Paper Series.
– Romer, P. M. (1986); “Increasing Returns and long Run Growth,” Journal of Political Economt, 94, pp. 1002-1037.
– Romer, P.M. (1990); “Endogenous Technological Change, Journal of Political Economy, 98, pp. 71-110.
– Rosenfeld. (1995); “Bringing Business Cluster in to the Mainstream of Economic Development”, European planning studies, Vol. 5, pp.3-23.
– Saxenian, A.(2001); Bangalore: The Silicon Valley Of Asia?, Working Paper No. 91, Center For Research On Economic Development, And Policy Reform.
– Saxenian.Annalee .(2001). Bangalore: The Silicon Valley Of Asia? Stanford University.
– Schmitz, H. (1999); ” Global competition and local cooperation: Success and failure in the sinos valley, Brazil. ” world Development 27(9) 1627 – ۱۶۵۰٫
– Smith .Keith .2000.What Is The ‘Knowledge Economy’? Knowledge Intensive Industries And Distributed Knowledge Bases
– Swann, P. (1998); Clusters in the Us computing Industry, in Swann, P., Prevezer, M.and Stout, D. (eds) the Dynamics of Industrial Clustering : International Comparisons in Computing and Biotechnology , Oxford University Press , Oxford .
– UNESCO (1988); Technology management, First International Conference in Miami, Florida.
– Visser, E. (1999); “A Comparison of Clustered and dispersed firms in the small – scale clothing industry of Lima,” World Development 27(9) 1553- 1570.
– Wang Xiaomin, (2000).Zhongguancun. Science Park: A Swot Analysis. Administration Commission Of Bez, Brief Introduction To Beijing Experimental Zone For Development Of New Technology Industries Http://Www.Bez.Gov.Cn/English-Frame/En3-2-1.Htm
– Willoughby, K. W. (2000), ” Building Internationally Competitive Technology Regions: the Industrial – Location – Factors Approach and The Local – Technology – Milieux Approach, ” Joumal of International and Area Studies volume 7, Number 2, pp. 1-36.
– Working Paper No. 91
– -Www.Atip.Or.Jp/Atip/Public/Atip.Reports.95/Atip95.88r.Html.
– Willoughby , K . W . (2000) , ; ” Building Internationally Competitive Technology Regions : The Industrial – Location – Factors Approach And The Local – Technology – Milieux Approach , ” Joumal Of International And Area Studies Volume 7 , Number 2 , Pp . 1-36 .
– Yoshizawa J., Koyama Y., Yamamoto T. And Gonta K., (2001). Survey Of Trends In The Envelopment Of Science And Technology. Parks. Nistep Report No. 38.
– Zeleny, M. (1986); “High Technology management “. Human systems management, volume 6.
-Zhang. Junfu (2003) . High-Tech Start-Ups And Industry Dynamics In Silicon Valley. Public Policy Institute Of California
_ Zhiming Zhang ,(2004), How Do Industry Clusters Success: A Case Study In China’s Textiles And Apparel Industries Institute Of Textiles And Clothing, The Hong Kong Polytechnic University